Navê pirtûkê: KOMKUJIYÊN LI SÊ GELIYÊN ZÎLANÊ
Navê nivîskar: #Zeynelabidin Zinar#
Cihê çapkirina pirtûkê: Stockholm-SWEDEN
Navê çapxaneyê: PENCÎNAR
Sala çapê: 2023

DEH KOMKUJÎ LI SÊ GELIYÊN ZÎLANÊ!
Çendî ku behsa Komkujiya Geliyê Zîlanê dihat bihîztin jî, lê belê Kurdên Bakûr zêde ageh ji wê Komkujiyê nebûn. Tenê çend stran li serê hatine gotin û wekî din nivîs, belge û agahdarî bi dest nediketin.
Lê pîştî sala 2000î hinbihin gotarên bi Zimanê Tirkî li ser Komkujiyê hatine weşandin. Piştê sala 2010 û bi vir ve, êdî gelek gotar û hinek jî filîm, saxma di qada Internetê de jî gelek gotar û vîdeo li serê hatine weşandin. Lê mixabin hema bêje tev bi Zimanê Tirkî bûne.
Ez di dawiya salên 1958-59an de bi Komkujiya Geliyê Zîlanê agehdar bûme. Ji ber ku bavê min li herêma Serhedê Meletî dikir û feqiyên ku li ba wî dixwendin ji gelek herên cuda bûn, di nava wan de hertim behsa rûdanên ku li Kurdan çêbûne dihatin axaftin.
Çendî ku ez tenê li ser Ziman û Çanda Kurdî kar dikim, lê belê hin car ez di lêkolînên xwe de pêrgê tiştên balkêş jî dibim. Îcar bi bêgavî ez li ser hinekê wan radiwestim, dinivîsim û dikim malê mêjûyê. Yek ji wan jî, Komkujiya Geliyê Zîlanê ye:
Roja 21ê Nisana 2016an, ez li navçeya Qeremursela bajarê Îzmitê, bi Ehmed Taştan ê ji gundê Hesenevdalê re (ji eşîra Celaliyan) hevnas bûm. Pêşî min hin peyvên kurdî yên ku li herêma Serhedê têne bikaranîn jê pirsî. Di nava xeberdanê de wî behsa Komkujiyên Geliyên Zîlanê jî kir. Ji ber ku wî ji devê xezûrê xwe Mihê (1915-1990) bi dehê caran bihîztibû, agahdariya wî zêde li ser babetê hebû.
Mihêyê xezûrê Ehmedî, kurê Mîro û biraziyê Qulixan Axa bûye. Ew bi xwe ji kuştinê rizgar bûye, piştre wî birine Girtîgeha Edeneyê û piştî girtîgehê jî wî sirgûnê Tiraqyayê kirine.
Dema Ehmedî got ku komkujî li pir cihan çêbûne, bala min kişand. Êdî suhbeta me kete ser komkujiyan û min pê re çend car hevpeyvîn çêkir.
Rêzdar Ehmed bi dirêjî hem jî bi rijandina stêrkên çavan, dema behsa komkujiyan dikir, min jî dengê wî qeyd dikir û ez gelek car pê re peyivîme. Ji ber ku wî, bi dehê caran Komkujiya Geliyê Zîlanê ji devê xezûrê xwe bihîztibû, herwekî ew bi xwe jî di nava komkujiyê de be wisa bi kelecan û bi rêkûpêk ji min re digot.
Piştre jî ji bo wergirtina agahdariyên zêdetir, min têkelî bi hin kesên ji herêma Geliyê Zîlanê re jî danî.
Gorbihişt Seyda Mele Nîzamedîn Tetwanî gote min:
”Çi dema ku tu bixwazî were ba min, ez ê te bi teqsiya xwe li hemû deverên Geliyê Zîlanê bigerînim. Lê mixabin Seyda Nîzamedîn, bi saxîtî çû nexweşxaneyê û bi navê ”corona”yê bi mirîtî jê derket.
Piştre ez ketim nava Googleyê û bi sedan gotar, wêne û wekî din berhem hatin dîtin. Gelek notên leşkeran ên rojane yên di komkujiyê de jî bi destên min ketin. Herweha min sûd ji gotinên milîsên dewletê, yên rojnamevanên ku li dijê Kurdan nivîsîbûn û yên serbazên leşkeran jî wergirt. Agahdariyên zêdetir û balkêş, ji wan kesên ku xwarin ji leşkeran re dibirin cihê Komkujiyê, bi destên min ketine.
Tirkiye, herêma Geliyê Zîlanê ji 1930 hetanî sala 1953an li Kurdan qedexe kiribûn. Lê belê ew kesên ku ji Efxanistanê anîbûn û li wirê bi cih kiribûn û zeviyên Kurdan dabûne wan, li herêmê serbest kar dikirin. Herweha dewletê çewlikeke mezin jî li wê herêmê çêkiribû û niha jî heye, karmendên wê jî li wirê di avahiyên ku ji wan re hatibûne çêkirin de dijîn.
Bu kurtî ger li ser komkujiyê bêjim, niştecihên 200 gundî, li gelek cihên cuda ji aliyê Leşkerên Tirkiyê ve hatine kuştin. Piştre jî ew 200 gund, bi 80 balafirên cengê hatine şewitandin. Piştî komkujiya Kurdan, leşker îcar li çol û çiyan geriyane û kesên wek şivan, gavan û rêwî dema dîtine jî yekser li wirê kuştine. Leşkerekî gotiye ku revdeya wî li çol û çiya, hezar Kurd kuştine.
Lê dewletê ji bo xwedîkirina pez û dewarên Kurdan ji xwe re, hin şiva û gavanên wan gundan nekuştine û ji wan re pez û dewarên Kurdan xwedî kirine.
Ev pirtûka bi rûpelên xwe hindik lê bi naveroka xwe dagitrî, li gor babetên tê de ji pênc beşan û ji 64 çavkaniyan pêkhtiye.
Dibe ku xwendevan naveroka babetan wek dubare bihesibînin, lê belê heta ku ji min hatiye, min nehiştiye ku dubaretî tê de çêbibe. Lê diyar e ku uslûb û tewrên komkujiya mirovan li her deverê eynî tişt e, kesên ku van rewşa nedîtibe û nebihîztibe, jê re wek dubaretî dê were dîtin.
Bi kurtî li 3 Geliyên Zîlanê, 10 komkujî li Kurdan hatine kirin.
Dema min vê pirtûkê amade dikir, pir car min xwe nedigirt û digiriyam. Xasma jî dema min ew wêneyên ku ji aliyê leşkeran ve hatibûne girtin didîtin, êdî xwarin jî di ber min re nediçû xwarê.
Pirtûka Komkujiyê, ji aliyê Weşanxaneya me PENCÎNAR Weşanxaneya Çanda Kurdî ve hatiye weşandin- Stockholm SWEDEN.
Pirtûk bi mezinatiya 13,5 x 21.5 cm ye.
Tê de 5 beş hene û 160 rûpel e.
Kaxezê navê 80/gr e û yê pirtûkan e.
Bengê wê 300/gr û wêneyê hestiyên komkujiyekê li serê ye.
Bi hêviya ku ev berhem zextê bide ser wijdana mirovatiyê û deriyê komkujiyan li Neteweyê Kurd bêtin radan. 08-11-2023
Zeynelabidin Zinar
[1]