Pirtûkxane Pirtûkxane
Lêgerîn

Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!


Vebijêrkên Lêgerînê





Lêgerîna pêşketî      Kilaviya


Lêgerîn
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina babetê
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Alav
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
Ziman
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Hesabê min
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
Lêgerîn Tomarkirina babetê Alav Ziman Hesabê min
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 Em kî ne
 Babeta têkilhev!
 Mercên Bikaranînê
 Arşîvnasên Kurdipedia
 Nêrîna we
 Berhevokên bikarhêner
 Kronolojiya bûyeran
 Çalakî - Kurdipedia
 Alîkarî
Babetên nû
Jiyaname
Emîra Îzdîn Meco
05-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Emîr Seydo Omer
05-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Emced Emîn Misto
05-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Zerîf Ilyas Meco
05-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Ilyas Qaso Mişko Îdo
05-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Ilyas Hemo Hisên
05-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Îlham Dexîl Elî
05-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Ekerm Mehme Hibo Xelef
05-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Evdal Elî Ebdo
05-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Asiya kemal Dawûd
05-10-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet
  538,038
Wêne
  110,209
Pirtûk PDF
  20,283
Faylên peywendîdar
  104,130
Video
  1,560
Ziman
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
305,805
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,069
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,045
عربي - Arabic 
30,868
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
18,363
فارسی - Farsi 
9,947
English - English 
7,582
Türkçe - Turkish 
3,669
Deutsch - German 
1,723
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Pol, Kom
Kurmancî
Peyv & Hevok 
40,967
Pend û gotin 
24,978
Kurtelêkolîn 
5,211
Şehîdan 
4,247
Enfalkirî 
3,433
Pirtûkxane 
2,752
Çand - Mamik 
2,631
Navên Kurdî 
2,603
Jiyaname 
1,364
Cih 
1,163
Belgename 
291
Wêne û şirove 
184
Weşanên 
115
Cihên arkeolojîk 
61
Partî û rêxistin 
28
Vîdiyo 
19
Helbest  
10
Nexşe 
3
Pêjgeha kurdî 
3
Karên hunerî 
2
Wekî din 
2
Ofîs 
1
Li Kurdistanê hatine berhemdan 
1
Hilanîna pelan
MP3 
323
PDF 
31,416
MP4 
2,558
IMG 
201,719
∑   Hemû bi hev re 
236,016
Lêgerîna naverokê
Pirtûkxane
Li kurdistanê tekoşîna azad...
Jiyaname
Mîna Acer
Cih
Koço
Wêne û şirove
Li bajarê Rihayê dikaneke h...
Kurtelêkolîn
Kurtedîroka zimanê kurdî
BI DANEYÊN ZANISTÎ, NAV Û WATEYA “AMEDÊ” (IV)
Em agahiyan bi kurtî berhev dikin, ji aliyê tematîk û bi awayekî zimanî rêz dikin û bi awayekî nûjen pêşkêş dikin!
Pol, Kom: Kurtelêkolîn | Zimanê babetî: Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)
Par-kirin
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Nirxandina Gotarê
Bêkêmasî
Gelek başe
Navîn
Xirap nîne
Xirap
Li Koleksîyana min zêde bike
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Dîroka babetê
Metadata
RSS
Li googlê li wêneyan girêdayî bigere!
Li ser babeta hilbijartî li Google bigerin!
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish0
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Pусский - Russian0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0
BI DANEYÊN ZANISTÎ, NAV Û WATEYA “AMEDÊ” (IV)
Kurtelêkolîn

BI DANEYÊN ZANISTÎ, NAV Û WATEYA “AMEDÊ” (IV)
Kurtelêkolîn

$BI DANEYÊN ZANISTÎ, NAV Û WATEYA “#AMED# Ê” (IV)$
Xerzî Xerzan

BERSIVA BEROVAJÎKIRIN Û TALANÊN DÎROKÎ (IV)
Li beşên dinê , hate piştrastkirin ku, Bajarê Amedê, piştî êrîşa Naram Sîn ê Akkadî (berê mîladê sedsala 23-an), wek bajêrekî bi sûr û beden, li navenda Amed a kevn (keleha hindûrîn a îroyîn) di serdema Xorrî-Mitan de, dawîya hezarsala 3-an (dora 2200-2000berê mîladê) hatîye avakirin. Û ji wê rojê ve, di belgeyên dîrokî yên Asûrî de, wek “Amedê/Amedî”hatîye nivîsandin û pêvajo dewam kirîye.  Piştî Asûran heta hatina Împaratorîya Romê (derûdora 550 sal), li Amedê, bajêr gelek car dest diguhere û hemû rêxistin-dewletên Mezopotamyaya Jorîn hikim kirine, pêşî berê xwe didin Amedê û dixwazin ev bajêr bi dest biixin. Em ê vêga, ew serdem a 550 salî binirxînin…
Serdema XALDÎ-Ûrartûyan de, vêca bi navê NAÎRÎ û URUADRΠ(Xelkê Çeman û Bilindahîyan), Xaldî di belgeyên Asûrî de wek dûhatîyên Xorrî-Mitan xuya dibin û em dîsa dibînin ku, di serdema Xaldîyan de, Amedê û hawirdora wê, du-sê car dikeve destê Xaldîyan û carna jî Asûr dîsa  êrîş dikin û Amed ji Xaldîyan zevt dikin (1).  
Amed bi caran dest diguhêre lê sala 612-an, hemû herêma Tîjleya jorîn, li gel biserketina Medan/Madan  (serdema Kavî Vîştaspa-Keyaxser ê Gewre) li hember koledarîya Asûrî, dikeve destê Medan, ên ku dûhatîyên Mitan in. Med, li hemû Kurdistanê, hemû êlên Arî dikin yek û heta çemê Halîsesê (Kizilirmak-bi tirkî) diajon, hemû erd û axên Mitan û Xaldîyên pêşîyên xwe vedigerînin.  Sala 550-an, li gel derbeyeke hindûrîn a bi alîkarîya Fermandarê Medî Harpagos (Herpak), nevîyê Keya Medî yê dawîyê Astîyages (Aştîak);  Kurûş (Kurê roz/j) ê Persî li ser textê bapîrê xwe rûdinê û Amedê vêca di destê Axamenîdên Persî de dimîne, navê rêxistina Axamenîdan, wekî Împaratorîya MEDO-PERS hatîye tomarîkirin (2).
Heta serdema hatina Skenderê Makedonî, bajêr di bin desthilata Axamenîdan de ye lê bi encama têkçûna Dara III a di şerê Gaugamela-yê a 332-an a berê mîladê(derûdora Hewlêrê), Amedê dikeve destê Makedonan û pişt re jî Selevkosên Makedonî . Selevkosên Makedon, ji sala 323-an heta sala 63-an a berê mîladê, an ku nêzîki 250 sal li herêm û bajêrê Amedê desthilatdar dimînin. Şerê wan û Partan (Arşakîyan)  her dewam dike. Amedê dîsa navenda şeran e… Part, cîyê Persan digirin û xwedî axa Medo-Persan dertên. Amedê wê demê jî tenê xwedî sûrên Xorrî-Mitan lêkirine ye. Lê Amedê dîsa wek navendek tê nirxandin. 
Selevkos li hember êrîşên Mehrdad VI (Mithridates ê Gewre) keyê Zîlanî (Pontusê) û zaveyê wî Tîgran II ê Gewre yê yek ji keyê Arşakîyan (berê de satrabê Armenîayê), ji hal dikevin û sala 69-an a berê mîladê ji holê radibin. Tîgran II, wê serdemê satrab-walîyê Arşakî yê Armenîayê ye û bi alîkarîya xezûrê xwe  Mehrdad VI (Mithridates ê Gewre), ji welatê xwe berjêrî welatê Atropenê (Medya biçûk-Adirbêcan a îroyîn), Kordîen, Komagene û Sofênê, Kapadokîayê û Kilîkyayê dibe û wan devaran, Amedê jî tê de dagir dike (3). Amedê û hawirdora wê, wê serdemê destê Dewleta Kordîenê (zimanê Romî de Kurdistan) de ye. Keyê Kordîenê, Zarbenîus (Zarabend), hawara xwe digihîne Romê da ku li hember dagira Tîgranî bisekinin. Qasidê wî, Appius Cladius ê Romî ye.  Lê Tîgran bi vê yekê dihese û Key Zarabend li gel jin û hin zarokên wî, dide kuştin (4). 
Plutarch ê dîrokzanî Romî (sala 119 - 46 berê mîladê), di wê demê de jiyaye û ji tomarîyên wî yên beşê Fermandar ê Romî Lukullus de, em tê digihîjin ku, Tîgran li ser navê xwe bajêrek bi navê Tîgranakerd ava kirîye. Hin dîrokzan û siyasetvanên ermen, ev bajêr wek Amedê didin nasandin lê ti daneyeka zanistî nîn e ku ev têz bête piştrastkirin. Berovajî vê, hemû dane û her wiha lêkolînên ermenan bixwe yên bi zimanê ermenî, tev de qebûl dikin ku, Tîgranakerd a bajarê Tîgran ê Gewre, ne li Amed a îroyîn, lê li ber Çemê Xerzan – Çemê Êzdîxane hatîye avakirin. Îro jî bermahîyên wê (mîna tîyatroya antîk, sûr û bedenên wê), bi çavan tê dîtin û ermen bixwe ev şaşî destnîşan dikin û nabêjin ku Tîgranakerd Amedê ye, heta ev şaşî eşkere dikin û dibêjin “ev şaşîyeka dîrokzanên me yên serdema navîn e” (5). Ansîklopedîya Ermenî de, bi awayekî vekirî hatîye gotin ku, Tîgranakerd ne Amedê ye û ev gotin bêhemdî-bi şaşî hatîye nivîsandin”.  Û tevî van çavkanîyan, dîsa hin “nivîskar” bi zanabûn ev têza bêbingeh dubare dikin û ev gotin û têzên bi mabest, gotina “Dîrok bi derewan nayê nivîsandin”, tîne bîra mirov. Berê nêrîneke manîpulatîv a bi vî rengî hate pêşkêşkirin lê, bi gotar û îsbatên zanistî, ev teorîya bêbingeh hate pûçkirin. Berê digotin Tîgranakerd Amedê ye, lê nebû, pişt re gotin Farqînê ye, ew jî pûç derket û vêca dibêjin bajarê kevnar Erzen /Arzan/Xerzan e… An ku Arzanane ya kevnar…  Rêeya rast di dawîyê de hatîye dîtin…!
Ev nêrîna dawîyê, anegorî daneyên zanistî, bi me jî rast e.  Belê Tîgranekerd heye, bajêrekî  xwedî 100 hezar niştecî ye û ew niştecî jî, hîn sedsala 1-an a berê mîladê, ji hêla Tîgran ve bi darê zorê li vî bajêrî hatine bicîkirin (6). Lukullus ê fermandarê Romî, berê mîladê 69-an Tîgranakerd zevt kirîye û Tîgran têk birîye. Tîgran jî berê xwe daye Artaşat a paytexta xwe (7) . Lukullus, Tîgranakerd teslîmî zar û malbata Keyê Kordîyenê Zarabend kirîye û ji boyî hevaltîya wî, dest nedaye xezîneya Kordîyenê. Tevî ku, xezîneya Kordîyenê, tije zîv û zêr jî bûye … (8) . 
Her wiha nijada Tîgran jî dîsa xuya ye, Tîgran torînekî mîrzayê Arşakan (Partan) e. Arşakî, welatê xwe li hev par dikin û bapîrê Tîgran; Artaşes jî dibe satrabê Armenîayê. Armenîa, yek ji herêm-satrabîyên xweser a Împaratorîya Part e. Artaşes ne ku ermen e, mîrzayekî Arşakî/Part e, lê hikimdarê Armenîayê ye. Navê din ê Partan, dîroka kevnar de Arşakî ye. Arşakîavê xanedaneka torîn a Part e… Weke Persên Axamenî… Axamenî jî xanedaneka Persî ne. Meseleya Tîgran û Tîgranakerdê ev e û em hêvîdar in, xwendevan bi van gotin û têzên dûrî hiş û aqilan xweş serwext be  û rê nede îdîayên pûç û vala yên mabesta wan berovajîkirin û her wiha talankirina dîroka gelekî kevnar e… Û vêca, em rêwîtîya ya a ber bi navê Amedê ve bidomînin… 
Piştî hatina Romîyan li Amedê, şerên domdar navbera wan û Partan de rû dide. Amedê jî tê de, hemû herêm, dibe qada şer û pişt re, piştî Partan serdema Romê û Sasanîyan de jî, vêca şerên dijwartir dest pê dikin.  Amedê xala sinorên dawîyê ya Romê ye. Sinorên Romê li Amedê dawî dibin û Sasanî dema  dest bi şer dikin, her berê xwe didin Amedê. Amedê, disa bi caran dest diguhere û di dawîyê de Împaratorê Romê Konstantîn II, sala 359-an (piştî mîladê), bêçar dimîne û çardora bajarê Amedê, weke ku îro şewazê wê lê ye, wisa jî bi sûr û bi beden ava dike (9). An ku bajêr berfireh dike. Armanc jî, parastina gelê Amedê û gelên hawirdorê ye. Ev sûrên îroyîn, berhema Konstantîn II e. Dîrokzan û leşkerê Romî Ammianus Marcellinus, di berhema xwe da bi deha car navê “AMÎDA” hil dide, qeyd dike û taybetmendîyên bajêr yek bi yek dinvîse. Em ji berhema Marcellinus tê digihîjin ku, “AMÎDA” bilêvkirina bi zimanê Romî ya navê kevnar “AMEDÊ” ye. Weke ku, hîn dema Tîglat Pilaser I û keyên Asûran piştî wî de, li belgeyan hatîye nivîsîn… An ku; Amedê,bi  bilêvkirina Romîyan,  dibe “AMÎDA”. 
 Hîn wê demê, av û rezên Amedê bi zimanekî edebî hatine hunandin, hêjabûn û girîngîya Amedê, wek “garnîzoneka -stargeheka  li ser sinor” hatîye tomarîkirin (10). Piştî Konstantîn II, hemû dewlet û împaratorîyên ku Amed zevt kirîye, tev de pêvajoya dîrokê de ew sûr zexm û xurttir kirine û sûrên Amedê, heta roja me wiha li ser pîyan maye. Piştî lêkirina sûrên Amedê ji hêla Konstantîn II ve, Amedê girîngîya xwe zêde kirîye û bûye sedem û xala sereke ya şerên Sasanî û Romê. Bi wan sûr û bedena, navê “pîrozîyê” jî lê hatîye danîn. Amedê, her wek bajarekî serbilind û pîroz hatiye hunandin. 
Piştî 395-an, an ku piştî dupabûna Împaratorîya Romê, Romîyên Rojhilat, ji hêz dikevin û Amedê dîsa dikeve destê Sasanîyan.  Lê ev rewş dewam nake, carna Romî, carna Sasanî bi destê walîyên xwe, Amed bi rê ve dibin, Amedê, ji boyî her du alîyan dibe bakarê “nîşaneya biserketinê”. Yê ku dibe xwedîyê Amedê, çawa ku dibe xwedîyê cîhanê… Li vira, rastîyeke dîrokî ya girîngîya Amedê xweş nîşan dide, divê bête gotin. Keyê binavûdeng ê Sasanî, Qubad I (Kavad/Kava I), sala 502 an 503-an a piştî mîladê, Amed dorpêç dike û piştî şerekî dijwar ê sê mehî (yek ji şerên navdar ên Şerê Anastassîa), Amed zevt dike û ji Bîzansîyan (Romîyên Rojhilat) distîne (11). Piştî zevtkirina Amedê, peymanek di nav bera Romî û Sasanîyan de tê  îmzekirin û Qubad I, xeraceka gelekî zêde ji Romîyan distîne ku Amedê li wan vegerîne. Bi vê peymanê, Qubad I, nêzî 80 hezar esîr-girtî ji bajarê Amedê ber bi Navenda Sasanîyan (Xûzîstan a îroyîn) ve dibe û li ser navê xwe bajêrekî nû ava dike (11). Navê bajêrê Qubad I gelekî balkêş e. Ji ber ku Amedê dilê wî de pir ezîz bûye û ji serdemên kevnar ve wek cîyekî pîroz û hêja hatîye dîtin, Qubad I, navê bajêrê xwe “Beh az Āmed-e Kavāḏ” an ku “Behtir-Çêtirê Kavad ji Amedê” datîne (12). Ev rastîya dîrokî, hem ji boyî pênasekirina Amedê ya sala 503-an a  bi heman awayî (Amedê) û hem jî, ji boyî xuyakirina girîngî-hêjabûna wê, belge û çavkanîyeke dîrokî ye. Her wiha bersiva hin pirsan e jî… Ji ber ku tarîxa avakirina vî bajarî (“Beh az Āmed-e Kavāḏ” an ku “Behtir-Çêtirê Kavad ji Amedê”), derûdora 503-an a piştî mîladê ye. An ku, navê Amedê, berê hatina arteşên ereb, her tim weke ku heye, wisa jî, wek Amedê hatîye bilêvkirin û her wiha tomarîkirin... 
Vêca em ê berê xwe bidin serdema hatina arteşên ereb li Amedê, an ku serdema Îslamê li Bajarê Amedê…  Û em ê li ser pênaseya “Diyarbekrê” , ka çawa û çima Amedê piştî hatina ereban, dîsa ji hêla wan ve bi vî navî (Diyarbekir) hatîye pênasekirin, rawestin û rastîyên dîrokî, dî sa bi daneyên zanistî, pêşkêşî xwendevan bikin. 
Dê bidome...
_______________
ÇAVKANÎ
(1) THE ROYAL INSC IPTIONS OF MESOPOTAMIA ASSYRIAN PERIODS / VOLUME 2 / ASSYRIAN RULERS OF THE EARLY FIRST MILLENNIUM BC I, (1114-859 BC), A. KIRK GRAYSON, University of Toronto Press, 1991.,
(2) Herodot, Tarih, Istanbul – 2006//Hêrodot,  Dîrok, Stenbol – 2006.
(3) Strabo, The Geography Book
(4) Plutarch (Lucius Mestrius Plutarchus), Bioi Paralleloi – Jinenîgarîyên Paralel, beşê  “Lucullus”
(5) https://akunq.net/tr/?p=5807  Ansîklopedîya biçûk a ermenî, cild IV, Rewanê, 2003.
(6) Çavkanîya 4-an
(7) Çavkanîya 4-an
(8) Çavkanîya 4-an
(9) The Roman History of Ammianus Marcellinus, Book XVIII, Part IX TRANSLATED BT 0. D. YONGE, London –New York, 1894  (Dîroka Romê ya Ammianus Marcellinus , Pirtûka 18-an, Beşê 9-an, wergera li ingilîzî C.D. YONGE, London – New York, 1894)
(10) Çavkanîya 9-an, heman ciyî de
(11) The History of Al Tabari, Volume 5, wergera li ingilîzî: C.E.Bosworth, University of Manchester, State University of New York Press, 1999, Rûpel 137-138
(12) Ansîklopedîya Îranîca / bi Îngilîzî, bi sernavê ARRAJÂN / ARJAN :  http://www.iranicaonline.org/articles/arrajan-medieval-city-and-province-in-southwestern-iran-between-kuzestan-and-fars
Jêderk: https://dirokurd.blogspot.com/2020/05/bi-daneyen-zanisti-nav-u-wateya-amede-iv.html?spref=fb&fbclid=IwAR1k04Q5TpolbshHvgUB02Gebvl2hX8f2Q0shQcTQqRQaDb3VB04wrw8e0U
[1]

Kurdîpêdiya ne berpirsê naverokê vê tomarê ye, xwediyê/a tomarê berpirs e. Me bi mebesta arşîvkirinê tomar kiriye.
Ev babet 538 car hatiye dîtin
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Haştag
Çavkanî - Jêder
Gotarên Girêdayî: 8
Pol, Kom: Kurtelêkolîn
Zimanê babetî: Kurmancî
Dîroka weşanê: 27-05-2020 (4 Sal)
Bajêr: Amed
Cureya belgeyê: Zimanî yekem
Cureya Weşanê: Born-digital
Kategorîya Naverokê: Gotar & Hevpeyvîn
Kategorîya Naverokê: Ziman zanî
Welat- Herêm: Bakûrê Kurdistan
Meta daneya teknîkî
Kalîteya babetê: 93%
93%
Ev babet ji aliyê: ( Aras Hiso ) li: 23-09-2023 hatiye tomarkirin
Ev gotar ji hêla ( Sara Kamela ) ve li ser 24-09-2023 hate nirxandin û weşandin
Ev gotar vê dawiyê ji hêla ( Sara Kamela ) ve li ser 24-09-2023 hate nûve kirin
Navnîşana babetê
Ev babet li gorî Standardya Kurdîpêdiya bi dawî nebûye, pêwîstiya babetê bi lêvegereke dariştinî û rêzimanî heye!
Ev babet 538 car hatiye dîtin
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Pirtûkxane
Morfolojiya kurdî ya hemdem
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Jiyaname
HURŞÎT BARAN MENDEŞ
Jiyaname
Erdal Kaya
Wêne û şirove
Kinyazê Îbrahîm, Çerkezê Reş, Hecîyê Cindî 1985
Kurtelêkolîn
Rexneyên pîskolojî li Ser Çîrokên Zarokan -beşa 2yem
Kurtelêkolîn
Dîroka Dewleta Tirk ya qirker li dijî Vîna Jin û Civakê ye
Pirtûkxane
Dîroka civake kurd a hemdem
Kurtelêkolîn
Estetîka bedewiya jin
Cihên arkeolojîk
Temteman
Jiyaname
Rojîn Hac Husên
Jiyaname
Nesim SÖNMEZ
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Jiyaname
Sîsa Mecîd
Kurtelêkolîn
DANASÎNA NUSXEYÊN DESTXET ÊN BERHEMÊN FEQIYÊ TEYRAN ÊN KOLEKSÎYONA ALEXANDER JABA
Pirtûkxane
Li kurdistanê tekoşîna azadiya jinê û Mesadet Bedirxan
Wêne û şirove
Xwendekarên dibistanên kurdî li rojhilatê Kurdistanê, di sala 1965an de
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Jiyaname
Mîna Acer
Pirtûkxane
Têketina felsefeyê 2
Kurtelêkolîn
Ew, ew Kes bû ku Dîrok li bendê bû
Jiyaname
Narin Gûran
Wêne û şirove
Di sala 1800`î de tabloya ku Kurdekî ji eşîra Caf'ê temsîl dike
Jiyaname
Resul Geyik
Wêne û şirove
Kurdekî Batûmê bi cilûbergên neteweyî (sedsala 19an)
Pirtûkxane
Dîwana Şêx Muşerrefê Xinûkî
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Jiyaname
Mecîdê Silêman

Rast
Pirtûkxane
Li kurdistanê tekoşîna azadiya jinê û Mesadet Bedirxan
13-09-2024
Sara Kamela
Li kurdistanê tekoşîna azadiya jinê û Mesadet Bedirxan
Jiyaname
Mîna Acer
20-09-2024
Sara Kamela
Mîna Acer
Cih
Koço
20-09-2024
Aras Hiso
Koço
Wêne û şirove
Li bajarê Rihayê dikaneke hirî - sala 1800
21-09-2024
Aras Hiso
Li bajarê Rihayê dikaneke hirî - sala 1800
Kurtelêkolîn
Kurtedîroka zimanê kurdî
22-09-2024
Evîn Teyfûr
Kurtedîroka zimanê kurdî
Babetên nû
Jiyaname
Emîra Îzdîn Meco
05-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Emîr Seydo Omer
05-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Emced Emîn Misto
05-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Zerîf Ilyas Meco
05-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Ilyas Qaso Mişko Îdo
05-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Ilyas Hemo Hisên
05-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Îlham Dexîl Elî
05-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Ekerm Mehme Hibo Xelef
05-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Evdal Elî Ebdo
05-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Asiya kemal Dawûd
05-10-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet
  538,038
Wêne
  110,209
Pirtûk PDF
  20,283
Faylên peywendîdar
  104,130
Video
  1,560
Ziman
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
305,805
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,069
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,045
عربي - Arabic 
30,868
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
18,363
فارسی - Farsi 
9,947
English - English 
7,582
Türkçe - Turkish 
3,669
Deutsch - German 
1,723
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Pol, Kom
Kurmancî
Peyv & Hevok 
40,967
Pend û gotin 
24,978
Kurtelêkolîn 
5,211
Şehîdan 
4,247
Enfalkirî 
3,433
Pirtûkxane 
2,752
Çand - Mamik 
2,631
Navên Kurdî 
2,603
Jiyaname 
1,364
Cih 
1,163
Belgename 
291
Wêne û şirove 
184
Weşanên 
115
Cihên arkeolojîk 
61
Partî û rêxistin 
28
Vîdiyo 
19
Helbest  
10
Nexşe 
3
Pêjgeha kurdî 
3
Karên hunerî 
2
Wekî din 
2
Ofîs 
1
Li Kurdistanê hatine berhemdan 
1
Hilanîna pelan
MP3 
323
PDF 
31,416
MP4 
2,558
IMG 
201,719
∑   Hemû bi hev re 
236,016
Lêgerîna naverokê
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Pirtûkxane
Morfolojiya kurdî ya hemdem
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Jiyaname
HURŞÎT BARAN MENDEŞ
Jiyaname
Erdal Kaya
Wêne û şirove
Kinyazê Îbrahîm, Çerkezê Reş, Hecîyê Cindî 1985
Kurtelêkolîn
Rexneyên pîskolojî li Ser Çîrokên Zarokan -beşa 2yem
Kurtelêkolîn
Dîroka Dewleta Tirk ya qirker li dijî Vîna Jin û Civakê ye
Pirtûkxane
Dîroka civake kurd a hemdem
Kurtelêkolîn
Estetîka bedewiya jin
Cihên arkeolojîk
Temteman
Jiyaname
Rojîn Hac Husên
Jiyaname
Nesim SÖNMEZ
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Jiyaname
Sîsa Mecîd
Kurtelêkolîn
DANASÎNA NUSXEYÊN DESTXET ÊN BERHEMÊN FEQIYÊ TEYRAN ÊN KOLEKSÎYONA ALEXANDER JABA
Pirtûkxane
Li kurdistanê tekoşîna azadiya jinê û Mesadet Bedirxan
Wêne û şirove
Xwendekarên dibistanên kurdî li rojhilatê Kurdistanê, di sala 1965an de
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Jiyaname
Mîna Acer
Pirtûkxane
Têketina felsefeyê 2
Kurtelêkolîn
Ew, ew Kes bû ku Dîrok li bendê bû
Jiyaname
Narin Gûran
Wêne û şirove
Di sala 1800`î de tabloya ku Kurdekî ji eşîra Caf'ê temsîl dike
Jiyaname
Resul Geyik
Wêne û şirove
Kurdekî Batûmê bi cilûbergên neteweyî (sedsala 19an)
Pirtûkxane
Dîwana Şêx Muşerrefê Xinûkî
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Jiyaname
Mecîdê Silêman

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.92
| Peywendî | CSS3 | HTML5

| Dema çêkirina rûpelê: 0.437 çirke!