Pirtûkxane Pirtûkxane
Lêgerîn

Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!


Vebijêrkên Lêgerînê





Lêgerîna pêşketî      Kilaviya


Lêgerîn
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina babetê
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Alav
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
Ziman
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Hesabê min
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
Lêgerîn Tomarkirina babetê Alav Ziman Hesabê min
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 Em kî ne
 Babeta têkilhev!
 Mercên Bikaranînê
 Arşîvnasên Kurdipedia
 Nêrîna we
 Berhevokên bikarhêner
 Kronolojiya bûyeran
 Çalakî - Kurdipedia
 Alîkarî
Babetên nû
Jiyaname
Şekroyê Xudo Mihoyî
26-04-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
Firîca Hecî Cewarî
26-04-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
Elî Îlmî Fanîzade
24-04-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
İbrahim Güçlü
23-04-2024
Burhan Sönmez
Pirtûkxane
FEQIYÊ TEYRAN 1
17-04-2024
Sara Kamela
Pirtûkxane
Di ziman de xêv û morfolojî
15-04-2024
Sara Kamela
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 40
15-04-2024
Sara Kamela
Pirtûkxane
Di Welatê Zembeqê Gewir de
13-04-2024
Sara Kamela
Jiyaname
RONÎ WAR
13-04-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
KUBRA XUDO
13-04-2024
Burhan Sönmez
Jimare
Babet 517,698
Wêne 106,205
Pirtûk PDF 19,173
Faylên peywendîdar 96,618
Video 1,329
Kurtelêkolîn
Cihên geştiyarî yên parêzge...
Weşanên
Rojnameya Serbestî
Kurtelêkolîn
Bi minasebeta roja rojnameg...
Jiyaname
Firîca Hecî Cewarî
Jiyaname
Şekroyê Xudo Mihoyî
تجربة المُلا الكُردي في التاريخ الفكري والسياسي الكُردي “مقاربة أولية”
Her wêne ji sed peyvan bêtir dibêje! Ji kerema xwe re wêneyên me yên dîrokî biparêzin.
Pol, Kom: Kurtelêkolîn | Zimanê babetî: عربي
Par-kirin
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Nirxandina Gotarê
Bêkêmasî
Gelek başe
Navîn
Xirap nîne
Xirap
Li Koleksîyana min zêde bike
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Dîroka babetê
Metadata
RSS
Li googlê li wêneyan girêdayî bigere!
Li ser babeta hilbijartî li Google bigerin!
کوردیی ناوەڕاست0
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

المُلا الكُردي

المُلا الكُردي
آلان بيري
كان المُلا يلعب دوراً جيداً ومهماً في المجالات الثقافية والاجتماعية والسياسية والعسكرية في سياق التطور المجتمعي الكُردي، إلا أن دوره سرعان ما تقلص في النصف الأخير من القرن العشرين وتحديداً في المناطق الكُردية في تركيا.
لما كان الملا الكُردي شاعراً وفقيهاً وعالم اجتماع وقائد جيش وسياسياً بارعاً أصبح في النصف الثاني من القرن العشرين تدريجياً يتحول. فإذ به صار يقتات على الفتات ويعمل من خلال الفتاوى التي يجمعها في جيبه كما يقول المثل الكُردي الذي يستهزء بشخصية المُلا وذهنيته: (Fetwa Mela di bêrîka Melayî de ye)1
فقد صار المُلا يعمل من خلال خطابه على إرجاع الفرد الكُردي إلى مربع القروية البدائية ومبادئ البساطة في العيش والتعامل. وفي ذلك يقول جيرارد جالياند في كتابه “شعب بدون وطن” في دور المُلا في المجتمع الكُردي الكلمات التالية: “الملا يلعب دوراُ في الحياة الثقافية والاجتماعية في القرية الكُردية. وإلى فترة قريبة جداً كان هؤلاء الملالي يكسبون عيشهم من المساعدات التي يقدمها لهم أهل القرية ومن كد أيديهم أيضاً. إن الملالي وهم يعيشون وسط الفقراء ولهم معرفة بما يجري في أنحاء أخرى من العالم لعبوا دوراً متقدماً في الخمسينيات والستينيات في توعية الجماهير والوقوف ضد السلطات. ولعل هذا يفسر قيام الحكومة ومنذ 1965 بإعداد الوعاظ في مدارس دينية حكومية ووفق مناهج معينة ودفع رواتب لهم. إن عدداً من هؤلاء الملالي الذين يستلمون رواتب مجزية من الدولة أصبحوا متعاونين مع السلطات ومخبرين لدى الشرطة السرية ميت Mit في دولة علمانية وينشرون لها أيديولوجيتها الرسمية في القرى.” (جالياند 2012: 84)
وهنا بعض الأمثلة من التاريخ السياسي والاجتماعي الكُردي القديم والحديث في محاولة لتوضيح وإثبات مدى تأثير الدور الريادي لرجل الدين الكُردي وتحديداً الملالي منهم في تطوير الذهنية الكُردية.
فقد كان المُلا الكُردي شاعراً ومفكراً وفيلسوفاً كالمُلا أحمد خاني (Ehmedê Xanî) ومتصوفاً كالمُلا أحمد جزيري(Melayê Cizîrî) ، وعالم أجتماع وأنثروبولوجياً كالمُلا محمود بازيدي(Mela Mehmûdê Bazîdî)، وقد كان قائد جيش مقدام وسياسياً بارعاً كالمُلا مصطفى البارزاني .(Mustefa Barzanî)
لكن ما الذي حدث؟ ولماذا خلع جكرخوين -وهو نموذجٌ مثير للإهتمام وجديرٌ بالدراسة حول تجربته في التحول من رجل دين تقليدي إلى مثقفٍ متنور ينادي بقيم الحداثة والديمقراطية والمساوة الإجتماعية والمساوة بين الجنسين- لباسه الديني وتحول إلى كُردي “مدني”، خدم الثقافة واللغة الكُردية وأغنى مكتبتها بعشرات المؤلفات والكتب دون لقبه الديني وبعيداً عن الثقافة الدينية التقليدية وآدابها. إلا أن جكرخوين رغم تجربته هذه المثيرة للاهتمام لم يُعلن القطيعة مع التراث الكُردي وإنما بقي أسيرها إلى حد كبير، سيما في المراحل الأولى من تجربته الفكرية.
إلا أن علينا الآن في هذا السياق طرح سؤال على درجة كبيرة من الأهمية وهو: إلى أي مدى كان للتربية الدينية والمعرفة الدينية وللتراث الديني الشفاهي والكتابي ككل تأثيرٌ على التجربة الفكرية وعلى صناعة الفرد الكُردي المفكر والفيلسوف منه، السياسي والعسكري البارع منه.
للإجابة على هذا التساؤل ينبغي لنا العودة إلى أعمال وتجارب هؤلاء ودراستها على نحو جيد. وأنا لن أدّعي هنا أنني قمت فعلاً بدراسة أعمال هؤلاء ومتابعة تجاربهم في سياقها التاريخي دراسة مستفيضة. إلا أنني بحثت في أعمال بعضهم عن العناصر والبنى التي ينبغي لها أن تكون رحم أفكارهم وحجر الأساس في بناء تجربتهم الفكرية.
وهكذا فلما كانت المعرفة الدينية هي التي جعلت من أحمد خاني فيلسوفاً مفكراً. فأحمد خاني لم يستقي معرفته من العلوم الدينية الكلاسيكية ليتخذها مادة في صناعة أفكاره السياسية أو النظرية، بل كانت تمثل له مدخلاً إلى عالم الكتابة. حيث تعلم من خلال دراسته الدينية الكتابة والقراءة (وأعني بهذا أنه أطلع على التراث الديني والمعرفي القديم من خلال القراءة). وكذلك أحمد جزيري وغيرهما من الشعراء الكلاسيكيين الكُرد في القرون السادس والسابع والثامن عشر، ممن أبدعوا ولم يكتفوا بترديد القديم.
ولكن هل جاءت معرفتهم من فراغ؟ بالطبع لا. فأحمد خاني طور مفاهيم جديدة وعمل على تحسين ما كان قد درسه. إلا أن أفكاره السياسية ونقده كانا ثمار تجربته الفكرية الخاصة.
ثم لم تكن العلوم الدينية التقليدية هي من علمت محمود البازيدي أن يكتب رسالة في تعليم اللغة الكُردية للأجانب، ولا أن يكتب كتاباً كاملاً عن تقاليد الكُرد وعاداتهم ولا أن يوثق لنا بعضاً من قصصهم وأساطيرهم ولا أن يبدأ مشوار النثر الكُردي، والذي كان إحدى فنون الكتابة المستحدثة في الثقافة الكُردية المكتوبة.
أما بالنسبة للمُلا مصطفى البارزاني فقد كان سياسياً وعسكرياً بارعاً من الطراز الرفيع ولعله الأهم ممن تمكن من تحقيق نتائج طويلة الأمد في جوهر القضية الكُردية في العصر الحديث. حيث لم تكن تجربته السياسية ومعرفته العسكرية والدبلوماسية، واللتان كانتا على طرفي نقيض نتاج معرفة دينية أو حتى أنه تأثر بها. فكل تطلعاته كانت منسجمة مع روح العصر. فقد طالب بالحقوق القومية للشعب الكُردي، كما طالب بتشكيل الدولة الفيدرالية (وهي إحدى أشكال الدولة الحديثة). فقد شكلت تجربة المُلا مصطفى في مجملها قطيعة مع التراث الكُردي السياسي، فقد تمكن من أن يُصالح القضية الكُردية مع روح العصر.
وختاماً لا يسعني سوى القول أن هذا الموضوع أوسع من هذا بكثير. كما أنني لم أتطرق سوى لبعض جوانبه. لذا ستكون لي في هذا الموضوع مساهمات أخرى سأنشرها في وقت لاحق.
1- مثل كُردي شعبي يقول أن “فتوى المُلا في جيبه”. وفي هذا كناية أن باستطاعة المُلا إصدار الفتاوى والأحكام الشرعية متى ما شاء, ومتى ما أراد هو ذلك. أي أن مزاج المُلا هو من يحدد طبيعة فتاويه.
المراجع: جالياند، جيرارد (2012): شعب بدون وطن: الكُرد و كُردستان، أربيل: منشورات آراس.[1]
Ev babet bi zimana (عربي) hatiye nvîsandin, klîk li aykona bike ji bu vekirina vî babetî bi vî zimana ku pî hatiye nvîsandin!
دون هذا السجل بلغة (عربي)، انقر علی ايقونة لفتح السجل باللغة المدونة!
Ev babet 704 car hatiye dîtin
Haştag
Çavkanî - Jêder
[1] Mallper | کوردیی ناوەڕاست | ronahi.net
Gotarên Girêdayî: 5
Pol, Kom: Kurtelêkolîn
Zimanê babetî: عربي
Dîroka weşanê: 23-04-2020 (4 Sal)
Cureya belgeyê: Zimanî yekem
Cureya Weşanê: Born-digital
Kategorîya Naverokê: Ramiyarî
Kategorîya Naverokê: Felsefe
Kategorîya Naverokê: Gotar & Hevpeyvîn
Ziman - Şêwezar: Erebî
Meta daneya teknîkî
Kalîteya babetê: 99%
99%
Ev babet ji aliyê: ( Hejar Kamela ) li: 04-06-2022 hatiye tomarkirin
Ev gotar ji hêla ( Hawrê Baxewan ) ve li ser 04-06-2022 hate nirxandin û weşandin
Ev gotar vê dawiyê ji hêla ( Hawrê Baxewan ) ve li ser 04-06-2022 hate nûve kirin
Navnîşana babetê
Ev babet li gorî Standardya Kurdîpêdiya bi dawî nebûye, pêwîstiya babetê bi lêvegereke dariştinî û rêzimanî heye!
Ev babet 704 car hatiye dîtin
Pelên pêvekirî - Versiyon
Cûre Versiyon Navê afirîner
Dosya wêneyê 1.0.113 KB 04-06-2022 Hejar KamelaH.K.
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Wêne û şirove
Kurdên gundê Meydan Ekbezê, Çiyayê Kurmênc- Efrînê
Jiyaname
İbrahim Güçlü
Pirtûkxane
FEQIYÊ TEYRAN 1
Wêne û şirove
Di sala 1980'î de çemê Banos li bajarê serêkaniyê
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 39
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Jiyaname
Viyan hesen
Jiyaname
AYNUR ARAS
Wêne û şirove
Ji xanên bajarê Silêmaniyê
Jiyaname
KUBRA XUDO
Cihên arkeolojîk
Temteman
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Jiyaname
Necat Baysal
Kurtelêkolîn
Destpêka Nivîsandina Kurdan
Jiyaname
Dîlan Yeşilgöz-Zegerius
Kurtelêkolîn
Bi minasebeta roja rojnamegerîyê, kurteyek li ser rojnamegerî û kovargerîya Kurd di serdema Osmanî de
Wêne û şirove
Ev wêne di sala 1973 an de li Qelqeliyê ya ser bi Wanê ve kişandiye
Kurtelêkolîn
Çanda xwarinê ya Kurdan
Pirtûkxane
Di ziman de xêv û morfolojî
Wêne û şirove
Bav û diya nivîskar: Wezîrê Eşo, Tbîlîsî 1930
Jiyaname
RONÎ WAR
Jiyaname
Firîca Hecî Cewarî
Jiyaname
Elî Îlmî Fanîzade
Jiyaname
Kerim Avşar
Kurtelêkolîn
Cureyên helva Urmiyê yên herî baş û bi navûdeng
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 40
Pirtûkxane
Di Welatê Zembeqê Gewir de
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Kurtelêkolîn
Rojnamegerî û Kovargerîya Kurdî di Navbera Salên 1918-1923an de

Rast
Kurtelêkolîn
Cihên geştiyarî yên parêzgeha Îlamê – Beşa 1em
07-04-2024
Aras Hiso
Cihên geştiyarî yên parêzgeha Îlamê – Beşa 1em
Weşanên
Rojnameya Serbestî
24-04-2024
Burhan Sönmez
Rojnameya Serbestî
Kurtelêkolîn
Bi minasebeta roja rojnamegerîyê, kurteyek li ser rojnamegerî û kovargerîya Kurd di serdema Osmanî de
24-04-2024
Burhan Sönmez
Bi minasebeta roja rojnamegerîyê, kurteyek li ser rojnamegerî û kovargerîya Kurd di serdema Osmanî de
Jiyaname
Firîca Hecî Cewarî
26-04-2024
Burhan Sönmez
Firîca Hecî Cewarî
Jiyaname
Şekroyê Xudo Mihoyî
26-04-2024
Burhan Sönmez
Şekroyê Xudo Mihoyî
Babetên nû
Jiyaname
Şekroyê Xudo Mihoyî
26-04-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
Firîca Hecî Cewarî
26-04-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
Elî Îlmî Fanîzade
24-04-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
İbrahim Güçlü
23-04-2024
Burhan Sönmez
Pirtûkxane
FEQIYÊ TEYRAN 1
17-04-2024
Sara Kamela
Pirtûkxane
Di ziman de xêv û morfolojî
15-04-2024
Sara Kamela
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 40
15-04-2024
Sara Kamela
Pirtûkxane
Di Welatê Zembeqê Gewir de
13-04-2024
Sara Kamela
Jiyaname
RONÎ WAR
13-04-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
KUBRA XUDO
13-04-2024
Burhan Sönmez
Jimare
Babet 517,698
Wêne 106,205
Pirtûk PDF 19,173
Faylên peywendîdar 96,618
Video 1,329
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Wêne û şirove
Kurdên gundê Meydan Ekbezê, Çiyayê Kurmênc- Efrînê
Jiyaname
İbrahim Güçlü
Pirtûkxane
FEQIYÊ TEYRAN 1
Wêne û şirove
Di sala 1980'î de çemê Banos li bajarê serêkaniyê
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 39
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Jiyaname
Viyan hesen
Jiyaname
AYNUR ARAS
Wêne û şirove
Ji xanên bajarê Silêmaniyê
Jiyaname
KUBRA XUDO
Cihên arkeolojîk
Temteman
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Jiyaname
Necat Baysal
Kurtelêkolîn
Destpêka Nivîsandina Kurdan
Jiyaname
Dîlan Yeşilgöz-Zegerius
Kurtelêkolîn
Bi minasebeta roja rojnamegerîyê, kurteyek li ser rojnamegerî û kovargerîya Kurd di serdema Osmanî de
Wêne û şirove
Ev wêne di sala 1973 an de li Qelqeliyê ya ser bi Wanê ve kişandiye
Kurtelêkolîn
Çanda xwarinê ya Kurdan
Pirtûkxane
Di ziman de xêv û morfolojî
Wêne û şirove
Bav û diya nivîskar: Wezîrê Eşo, Tbîlîsî 1930
Jiyaname
RONÎ WAR
Jiyaname
Firîca Hecî Cewarî
Jiyaname
Elî Îlmî Fanîzade
Jiyaname
Kerim Avşar
Kurtelêkolîn
Cureyên helva Urmiyê yên herî baş û bi navûdeng
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 40
Pirtûkxane
Di Welatê Zembeqê Gewir de
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Kurtelêkolîn
Rojnamegerî û Kovargerîya Kurdî di Navbera Salên 1918-1923an de

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.5
| Peywendî | CSS3 | HTML5

| Dema çêkirina rûpelê: 0.547 çirke!