Pirtûkxane Pirtûkxane
Lêgerîn

Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!


Vebijêrkên Lêgerînê





Lêgerîna pêşketî      Kilaviya


Lêgerîn
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina babetê
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Alav
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
Ziman
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Hesabê min
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
Lêgerîn Tomarkirina babetê Alav Ziman Hesabê min
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 Em kî ne
 Babeta têkilhev!
 Mercên Bikaranînê
 Arşîvnasên Kurdipedia
 Nêrîna we
 Berhevokên bikarhêner
 Kronolojiya bûyeran
 Çalakî - Kurdipedia
 Alîkarî
Babetên nû
Jiyaname
Sedam Salim Beşar
02-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Malik Hacî Mirad
02-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Salih Ilyas Salih
02-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Şeyma Hemze
02-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Şîlan Elî Refo Mukrî
02-10-2024
Aras Hiso
Cih
Girzirk
02-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Şerîvan Xelef Elî
02-10-2024
Aras Hiso
Cih
Xanesor
01-10-2024
Aras Hiso
Cih
Bork
01-10-2024
Aras Hiso
Cih
Zorava
22-09-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet
  538,557
Wêne
  110,148
Pirtûk PDF
  20,279
Faylên peywendîdar
  104,037
Video
  1,545
Ziman
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
306,387
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
89,953
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,024
عربي - Arabic 
30,707
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
18,235
فارسی - Farsi 
9,815
English - English 
7,580
Türkçe - Turkish 
3,669
Deutsch - German 
1,697
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Pol, Kom
Kurmancî
Peyv & Hevok 
40,987
Pend û gotin 
24,978
Kurtelêkolîn 
5,212
Şehîdan 
4,247
Enfalkirî 
3,402
Pirtûkxane 
2,751
Çand - Mamik 
2,631
Navên Kurdî 
2,603
Jiyaname 
1,264
Cih 
1,158
Belgename 
291
Wêne û şirove 
184
Weşanên 
115
Cihên arkeolojîk 
61
Partî û rêxistin 
28
Vîdiyo 
19
Helbest  
10
Nexşe 
3
Pêjgeha kurdî 
3
Karên hunerî 
2
Wekî din 
2
Ofîs 
1
Li Kurdistanê hatine berhemdan 
1
Hilanîna pelan
MP3 
324
PDF 
31,378
MP4 
2,535
IMG 
201,503
∑   Hemû bi hev re 
235,740
Lêgerîna naverokê
Pirtûkxane
Li kurdistanê tekoşîna azad...
Jiyaname
Mîna Acer
Cih
Koço
Wêne û şirove
Li bajarê Rihayê dikaneke h...
Kurtelêkolîn
Kurtedîroka zimanê kurdî
Kurdistana Sor kû ve çû
Her wêne ji sed peyvan bêtir dibêje! Ji kerema xwe re wêneyên me yên dîrokî biparêzin.
Pol, Kom: Kurtelêkolîn | Zimanê babetî: Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)
Par-kirin
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Nirxandina Gotarê
Bêkêmasî
Gelek başe
Navîn
Xirap nîne
Xirap
Li Koleksîyana min zêde bike
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Dîroka babetê
Metadata
RSS
Li googlê li wêneyan girêdayî bigere!
Li ser babeta hilbijartî li Google bigerin!
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish1
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Pусский - Russian0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0

Kurdistana Sor kû ve çû

Kurdistana Sor kû ve çû
Kurdistana Sor kû ve çû?
04-01-2012
#Têmûrê Xelîl#
Di meha tîrmehê sala 1923an bi biryara hukumeta Sovyetê li Azirbêcanê ”Herêma Kurdistanê ya otonom” bi navenda bajarêLaçînê va hate damezirandin, ko navçeyên Qubetli, Kelbecar, Cebraîl, Zengîlan û yên din diketine navê. Ji wê ra herwiha”Kurdistana Sor” jî dihate gotin.
Di bin destê me da îzbatî tunene derheqa statuya Herêma Kurdistanê da wek yekîtîyeke miletî-dewletî ya otonom. Lê dîsa jî ewyek giringîya pirsa qedera kurdên Azirbêcanê kêmtir nake. Ya giring ew bû, ko ew herêma ko dihate binavkirinê wek HerêmaKurdistanê, cîyê bi kompakt jîyana kurdan bû, ya duduyan, di salên dîwana Sovêtîyê yên pêşin da sîyaseta dewletê ya derbarêhesabkirin jimara miletên Yekîtîya Sovyet yên kêmjimar da bona pêşxistina çand û edebîyeta wan, li ser kurdên Azirbêcanê jîderbaz dibû.
Piştî demekê derkete holê, ko sîyaseta \piştgirîya gelên bindest\, ko dewleta Sovyet îlan kiribû, ser kurdan zêde derbaz nedibû,ji ber ko pêwendîyên dostanîyê bi Tirkîya kemalîstîyê ra û daxaza, ko seba xatirê çend hezar kurdan pêwendîyên xwe bi Îranê ra xirab nekin, bûne faktorên sereke di sîyasetaSovyetê ya di hindava kurdan da. Di wî karî da Azirbêcanê jî çav dabû Sovyetê û xwe li riya helandina kurdan girtibû.
Sala 1931ê rohilatzan-kurdzanên Azirbêcana Sovyet li herêma Kurdistanê û warên komara Azirbêcanê yên mayîn da, ko kurd lê diman, êkspêdîsyoneke dîrokî-êtnografî pêkanîn. Armanc û pirsdanînên ewê êkspêdîsyonê di pêşgotina pirtûka A.Bûkşpan ya bi sernivîsa \Kurdên Azirbêcanê\ da (Weşanxana Înstîtûta Azirbêcanê ya Zanyarî-lêkolînê,Bekû, 1932, bi zimanê rûsî) cî girtine. Meriv dibê qey ev tiştekî xêrxazîyê ye û ev kar gorî wê sîyasetê hatîye kirinê, ko dîwana Sovyetê di hindava gelên kêmjimar da, di nav wanda kurdan jî, derbaz dikir.
Di çarçoveya wê sîyasetê da, ko dewleta Sovyetê îlan kiribû bona pê bihese çika miletên kêmjimar di çi rewşê da nin û bona qedirgirtina mafên wan yên êtno-kûltûrî, li herêmaKurdistanê çend êkspêdîsyonên êtnografî hatine derbazkirinê. Gorî malûmatîyên, ko ketine destê min, wan çaxan du êkspêdîsyonên usa hatine derbazkirinê. Ya pêşin sala1929an b
serokatîya profêsor V.A.Gûrko-Kryajîn, ko bi gotarên xwe yên derheqa tevgera kurdan û pirsa kurdan da, ko tê da gelek nerastî hebûn û bi ruhê wan deman hatibûnenivîsarê, \deng dabû\. Serokê êkspêdîsyona duduyan xudanê pirtûkê A.Bûkşpan bû. Endamên vê êkspêdîsyonê ev kes bûn: dilxwazê kurdan yê mezin Î.Marogûlovê aşûrî, ko jiErmenîstanê bû, mamostayê zimanê kurdî Samed Şahsûvarovê ji gundê Mînkendê, navçeya Laçînê û yên mayîn.
Gelo ev êkspêdîsyon çi dan, ew rewşa civakî-kûltûrî ya kurdên Azirbêcanê, ko piştî wan êkspêdîsyonan endamên wê raxistine ber çevan, çawa bû? Derheqa êkspêdîsyonapêşin da em vê yekê dikarin bêjin: merî dikare xebatên Gûrko-Kryajîn yên salên 20-30î rexne bike, ji ber ko kil û kêmasî tê da hene, lê tu kes nikare înkar bike, ko ew biprofêsyonalî hatine nivîsarê û ew derheqa kurdan da xwedî zanebûnên pir e. Bi vê yekê ra girêdayî merî dikare texmîn bike, ko berhem û lêkolînên wî gerekê balkêş bûna. Wekxuya ye, ew balkêşî bûye sebeb, ko nivîsên wî \betavebûne\ (\unda bûne\), ji ber ko ew nivîs, wek yên piştî derbazkirina êkspêdîsyona duduyan ya bi serokatîya A.Bûkşpanhatine nivîsarê, dikaribûn rewşa kurdan û çanda wan bi awakî zelal banîyana ber çavan û li ser wê bingehê jî gerekê pirsgirêkên pêşdabirina çanda wan çareser bikirana ûrewşa wî miletî bidana xweşkirinê. Lê di wan deman da ev hemû îdî nedihate hesabê azirîyan. Çima? Ji ber ko êdî dem ne ew dem bû, sîyaseta nû berê xwe ji kurdên Azirbêcanê guhartibû.
Rast e, pirtûka Bûkşpan \Kurdên Azirbêcanê\ bi gelek şaşî û kêmasîyan va dagirtîye, lê ew bi wê yekê va balkêş e, ko pirî-hindikî dêmê (rûyê) herêma Kurdistanê tîne berçevan, tê da malûmatîyên hewaskar hene derheqa jimara kurdan, rewşa wan ya civakî-aborî da. Giringî û qîmetê pirtûka Bûkşpan herwiha di wê yekê da ne jî, ko ew bi îzbatî,malûmatîyên statîstîkîyê û lêkolînên xwe va, ko endamên êkspêdîsyonê di dema karkirina xwe ya li navçeyên kurdan yên li Azirbêcanê berev kirine û amade kirine, alî me dikin,ko em pê bihesin çika berî pêkanîna sîyaseta helandinê di hindava kurdên Azirbêcanê da rewşa kurdan li wira çawa bûye.
Bona zelalkirina vê pirsa ko em li ser disekinin, em berê xwe bidine çend îzbatî û malûmatîyên azirîyan. Anegorî hesabkirina binecîyan ya sala 1921ê tenê li gundên KSSAzirbêcanê jimara kurdan 32.780 merî bûn. (Binhêre: Şirovekirina karkirina Komîsarîyata Sovyet ya Gel ya KPSSF (Komarên Pişkavkazê yên Sovyetîye Sosîyalîstîye Fêdêratîv),Tîflîs, s. 1923, rûpel 16, bi zimanê rûsî). Sala 1926an jimara kurdan li Azirbêcanê weke 41 hezaran bû (1,8% binecîyên komarê). (Binhêre: K. M. Mamêdov, Jimara binecîyên KSS Azirbêcanê di nav 60 salan da, Bekû, s. 1982, rûpel 55, bi zimanê rûsî). Giring e bidine kivşkirinê, ko kurdên KSS Ermenîstanê û KSS Gurcistanê (xwesma êzdî) di sedsalên 19an û 20î ji dest zordestîya Tirkîyê mihacirî wira bûne, lê kurdên Azirbêcanê ji demên buhurî li ser axa kal û bavan dijîtin, ji sedsalên 10 û 11an, dema hukumdarîya mîrîtîya kurdan ya Şeddadîyan li ser temamîya wê herêmê hebû.
Serokên Azirbêcanê bi rû va xwe li riya \prînsîpên întêrnasîyonalîzmê\ girtibûn, lê di rastîyê da di pirsa kurdan da sîyaseta bi dilê Tirkîyê derbaz dikirin. Dîwana Azirbêcanê dupirsdanîn danîbûn pêşîya xwe bona di pirsa kurdan da biserkeve: a) seba xatirê Tirkîyê xwe ji otonomîya kurdan xilas bike û navê \Kurdistan\ ji holê rake, ko li Tirkîyê hatîyeqedexekirin; b) careke mayîn vegere li ser sîyaseta xwe ya di hindava kurdên kêmjimar da, usa, ko bere-bere wana asîmîle bike. Bona pêkanîna ewê pirsdanînê, faktora îslamêjî dihate bikaranînê, û di şertên kûltûra sîyasî ya nimiz û xwefemdarîya miletîyê ya nekamilbûyî da, dîn ser miletîyê ra bû (em bikine bîra we, ko kemalîstan li Lozanê bi saya serê \yekîtîya dînî ya tirkan û kurdan\ kurdan ji nav lîsteya miletên Tirkîyê yên kêmjimar derxistin).
Serokatîya komara Azirbêcanê sala 1930î navê \Herêma Kurdistanê\ guhart û kir \Navçeya Kurdistanê\. Lê hema di wê salê da ew navçeya miletîyê jî ji holê rakirin û bi wêyekê va bingehê sîyaseta asîmîlekirina kurdan, pêpeskirina (binpêkirin) mafên wan yên miletîyê hate danînê.
Encamên wê sîyasetê bi awakî zelal di malûmatîyên statîstîkîyê yên derheqa kurdên Azirbêcanê da xuya dibin. Li Azirbêcanê jimara azirîyan zêde dibû, lê ya kurdan her kêmdibû. Ji bo nimûne, sala 1926an jimara kurdan 41 hezar bû, ko dikire 1,8 % hemû binecîyên komarê, sala 1939an jimara kurdan serhevdu bû 6 hezar (0,2%), sala 1959an - 1,5hezar, sala 1970î - 5,5 hezar (0,1%). Piştî hesabkirina binecîyan ya sala 1979an hate elamkirinê, ko li Azirbêcanê kurd tunene. Bona himberîhevkirinê em bidine destnîşankirinê, ko jimara kurdan li komarên cînarên Azirbêcanê - Ermenîstanê û Gurcistanê ji nîveka salên 20î bi 3,5-4 caran va zêde bûye. Ev malûmatîyên statîstîkîyê yên fermî îzbatîyên here berbiçav in. Em wê jî bêjin, ko piranîya kurdên Azirbêcanê li gundan diman û gelek zaro dianîn. Eger em hesabeke sade bikin, em dikarin bêjin, ko niha li Azirbêcanê dikaribû weke 350-400 hezar kurd hebûna.
Pirsa derheqa mafên kurdan yên miletîyê da li vira bi cûrê xwe hel kirin: kurd tunene, tê wê manayê, ko mafên wan jî nikarin hebin. Karmend û zanyarên azirîyan gotin, ko kurd\bi rezadil, ango bi daxaza dilê xwe asîmîle bûne\.
Li Azirbêcanê bona kurdan şertekî pêşketina di jîyanê da ew bû, ko bêje \ez azirî me\. Bûbû qanûn, ko bona karekî baş bidine te, an jî bona sitendina navê doktorîyê û yênmayîn, kurd gelek caran mecbûr dibûn di nasnameyên xwe da ber navê \miletî\ xwe \azirî\ qeyd bikin. Ev sîyaseta di hindava kurdan da ya miletçîyên azirî tenê bi van îzbatîyanva kuta nabe. Ew sîyaset ya pirplan bû. Em çend îzbatî û nimûneyên mayîn bînin:
Di nîveka salên 60î beşa kurdzanîyê ya Înstîtuta Rohilatzanîyê ya Akadêmîya Zanyarî ya KSS Azirbêcanê hate dadanê, ew jî wê demê, gava problêmên lêgerîn û lêkolînan pirbûn. Ji wan deman destpêkirî hemû zanyarên kurd yên bi nav û deng, sîyasetmedar û şoreşger, Mêrxasên Yekîtîya Sovyet û Mêrxasên xebata sosîyalîstîyê kirin azirî. Emdikarin gelek nimûneyên feşkirina dîroka kurdan ya berê bînin. Nimûneyeke balkêş - Çîngîz Îldirim e. Ew şoreşgerê kurd yê bi nav û deng di dokûmêntên xwe yên partîyayê da ûdi nameyên ko ji serokên dewleta Sovyet S. Kîrov û S. Orconîkîdzê ra şandine, gelek caran bi sebebên cihê-cihê li kurdîtîya xwe xwedî derketîye. Lê dîsa jî azirî wî azirîdihesibînin. (Binhêre: Polonskî L., \Çîngîz Îldirim\, Bekû, s. 1986, rûpel 233, 240, 247, 273 û yên mayîn, bi zimanê rûsî).
Şairê kurdan yê bi nav û deng di sedsala 17an da Ahmedê Xanî, ko berhemên xwe bi kurdî nivîsîne û tu xetek bi tirkî ne nivîsîye, azirîyekî bi paşnavê Huseynov wî bi nav kirîyewek \şairê kurdan-tirkan\. (Binhêre: A. A. Guseynov, Jîyan û mêrxasî, Moskva, s. 1987, bi zimanê rûsî).
Di pirtûka akadêmîk Z. Bûnîyatov ya bi sernavê \Hukumdarên jin yên rohilata musulmanîyê\ da malbetên kurdan yên Şikakî, Rûzakî (Rojkî) û yên mayîn, ko malbetên bi nav ûdeng in û şika tu zanyarekî tune, ko ew kurd in, ser azirîyan hatine hesibandinê. Tiştekî balkêş e, ko dîrokzan-tirkzanên azirî bi hemû pirsên dîrok û aborîya Tirkîya nû û kevin vamijûl dibin, xênji pirsekê - pirsa kurdan. Di pirsa kurdan da sîyaseta Tirkîyê û Azirbêcanê mîna kerê sêvekê bûn.
Dawîyê em dixwezin bala xwendevanan bikişînine ser ecêbeke giran: Herêma Kurdistanê (dû ra bû navçe) ji holê hate rakirinê, lê rojnameya ko organa wê bû -\SovêtskîyKûrdîstan\ (\Kurdistana Sovyet\), heta dawîya salên 50î jî derdiket.
Kurdistana Sor çawa ser 2 sehetan li kurdan hate vegerandin
Lê ecêba here giran di salên 90î yên sedsala buhurî da hate serê \Kurdistana Sor\. Piştî hilweşîna Sovyet her miletek hewil da axa xwe ya zevtkirî li xwe vegerîne. Hinek kurdên Sovyeta berê jî serî hildan. Rêvebirê wî karî kurdekî Azirbêcanê Wekîl Mustafaev bû, ko piranîya jîyana wî li Azirbêcanê derbaz bûye, lê di destpêka salên 90î da li Ermenîstanê bi cî bû. Wî nas dikirin wek serokkomarê Kurdistana Sor ya paşdemê. Tu şika min li ser welatparêzîya wî tune. Lê di pêkanînên daxwezên xwe da ewqas dilsax bû, ko digot: -emê hemû kurdên Sovyetê berev bikin, bibine Laçînê, şer bikin û Kurdistana Sor carake din ava bikin. Em bêjin, ko Kurdistana Sor ya berê dikeve di navbera Ermenîstanê û Qerebaxê da.
Ev daxweza W. Mustefaev herwiha bi dilê ermenîyan bû jî, ji ber ko riya ji Ermenîstanê ber bi Qerebaxê ji Laçînê ra derbaz dibû. Û dema kurdan Laçîn zevt bikira, wek dostênermenîyan, wê rê bidana wan wî warî wek sivder (korîdor) bi kar bînin. Di hêleke din va jî cihan wê pê bihesîya, ko azirîyan di dema xwe da ne tenê Qerebax zevt kirine, herwihaKurdistana Sor jî. Berî ko Laçîn bê zevtkirin, hukumeta Kurdistana Sor ya demî hatibû avakirin, serokkomar û wezîrên wê hatibûn destnîşankirin. Piranîya \wezîran\ jiErmenîstanê bûn, ko wê kar û barên xwe li Kurdistana Sor ya nûsazbûyî da pêk banîyana. Wana tenê tiştek ne da ber çavan: ko warek tê zevtkirin, çi tê serê binecîyên wir?Diha rast, dabûne ber çavan, lê ji wan ra ne xem bû, ka kurdên Laçînê wê bikevine çi halî.
Û 18ê gulanê sala 1992an kurdan bi alîkarîya dostên xwe ew war rizgar kirin. Ala Kurdistanê li ser çiyakî daçikandin, dewleta xwe ya otonom îlan kirin, li def û zirneyê xistin, govend girtin, leşkerên kurd yên çekdar fitilek dane çiya û banîyan, ajansên cihanê yên medîyayê û têlêvîzyonê ev gişk qeyd kirin, ji cihanê ra gotin, ko kurdan herêma xwe ya gelek salan berê heyî careke din rizgar kirin.
Ev hemû weke du sehetan kişand. Paşê ji \serokkomarê Kurdistanê\ û ji wan \wezîran\ ra hate gotin: -mala we ava, we karê xwe kir, îcar serê xwe bikine ber xwe, bêy ko piş xwe va binihêrin, ji van deran herin.

Gelo navên van \wezîran\ di dîrokê da wê bi herfên çi rengî va bêne nivîsar?[1]

Kurdîpêdiya ne berpirsê naverokê vê tomarê ye, xwediyê/a tomarê berpirs e. Me bi mebesta arşîvkirinê tomar kiriye.
Ev babet 2,176 car hatiye dîtin
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Haştag
Çavkanî - Jêder
[1] Mallper | Kurmancî | kurdpa.net
Gotarên Girêdayî: 16
Pol, Kom: Kurtelêkolîn
Zimanê babetî: Kurmancî
Dîroka weşanê: 04-01-2012 (12 Sal)
Cureya belgeyê: Zimanî yekem
Kategorîya Naverokê: Ramiyarî
Welat- Herêm: Swêd
Meta daneya teknîkî
Mafê telîfê ji xwediyê gotarê bo Kurdîpêdiya hatiye veguhestin
Kalîteya babetê: 99%
99%
Ev babet ji aliyê: ( Burhan Sönmez ) li: 17-12-2021 hatiye tomarkirin
Ev gotar ji hêla ( Hawrê Baxewan ) ve li ser 17-12-2021 hate nirxandin û weşandin
Ev gotar vê dawiyê ji hêla ( ڕۆژگار کەرکووکی ) ve li ser 03-07-2024 hate nûve kirin
Navnîşana babetê
Ev babet li gorî Standardya Kurdîpêdiya bi dawî nebûye, pêwîstiya babetê bi lêvegereke dariştinî û rêzimanî heye!
Ev babet 2,176 car hatiye dîtin
Pelên pêvekirî - Versiyon
Cûre Versiyon Navê afirîner
Dosya wêneyê 1.0.137 KB 17-12-2021 Burhan SönmezB.S.
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Kurtelêkolîn
Dîroka Dewleta Tirk ya qirker li dijî Vîna Jin û Civakê ye
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
Jiyaname
Rojîn Hac Husên
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Pirtûkxane
Li kurdistanê tekoşîna azadiya jinê û Mesadet Bedirxan
Jiyaname
Resul Geyik
Pirtûkxane
Dîroka civake kurd a hemdem
Jiyaname
Mîna Acer
Wêne û şirove
Kinyazê Îbrahîm, Çerkezê Reş, Hecîyê Cindî 1985
Jiyaname
Nesim SÖNMEZ
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Jiyaname
Sîsa Mecîd
Pirtûkxane
Têketina felsefeyê 2
Cihên arkeolojîk
Temteman
Wêne û şirove
Kurdekî Batûmê bi cilûbergên neteweyî (sedsala 19an)
Kurtelêkolîn
Rexneyên pîskolojî li Ser Çîrokên Zarokan -beşa 2yem
Kurtelêkolîn
DANASÎNA NUSXEYÊN DESTXET ÊN BERHEMÊN FEQIYÊ TEYRAN ÊN KOLEKSÎYONA ALEXANDER JABA
Pirtûkxane
Dîwana Şêx Muşerrefê Xinûkî
Kurtelêkolîn
Estetîka bedewiya jin
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Jiyaname
Mecîdê Silêman
Jiyaname
Erdal Kaya
Wêne û şirove
Xwendekarên dibistanên kurdî li rojhilatê Kurdistanê, di sala 1965an de
Jiyaname
HURŞÎT BARAN MENDEŞ
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Kurtelêkolîn
Ew, ew Kes bû ku Dîrok li bendê bû
Pirtûkxane
Morfolojiya kurdî ya hemdem
Jiyaname
Narin Gûran
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Wêne û şirove
Di sala 1800`î de tabloya ku Kurdekî ji eşîra Caf'ê temsîl dike

Rast
Pirtûkxane
Li kurdistanê tekoşîna azadiya jinê û Mesadet Bedirxan
13-09-2024
Sara Kamela
Li kurdistanê tekoşîna azadiya jinê û Mesadet Bedirxan
Jiyaname
Mîna Acer
20-09-2024
Sara Kamela
Mîna Acer
Cih
Koço
20-09-2024
Aras Hiso
Koço
Wêne û şirove
Li bajarê Rihayê dikaneke hirî - sala 1800
21-09-2024
Aras Hiso
Li bajarê Rihayê dikaneke hirî - sala 1800
Kurtelêkolîn
Kurtedîroka zimanê kurdî
22-09-2024
Evîn Teyfûr
Kurtedîroka zimanê kurdî
Babetên nû
Jiyaname
Sedam Salim Beşar
02-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Malik Hacî Mirad
02-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Salih Ilyas Salih
02-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Şeyma Hemze
02-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Şîlan Elî Refo Mukrî
02-10-2024
Aras Hiso
Cih
Girzirk
02-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Şerîvan Xelef Elî
02-10-2024
Aras Hiso
Cih
Xanesor
01-10-2024
Aras Hiso
Cih
Bork
01-10-2024
Aras Hiso
Cih
Zorava
22-09-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet
  538,557
Wêne
  110,148
Pirtûk PDF
  20,279
Faylên peywendîdar
  104,037
Video
  1,545
Ziman
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
306,387
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
89,953
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,024
عربي - Arabic 
30,707
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
18,235
فارسی - Farsi 
9,815
English - English 
7,580
Türkçe - Turkish 
3,669
Deutsch - German 
1,697
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Pol, Kom
Kurmancî
Peyv & Hevok 
40,987
Pend û gotin 
24,978
Kurtelêkolîn 
5,212
Şehîdan 
4,247
Enfalkirî 
3,402
Pirtûkxane 
2,751
Çand - Mamik 
2,631
Navên Kurdî 
2,603
Jiyaname 
1,264
Cih 
1,158
Belgename 
291
Wêne û şirove 
184
Weşanên 
115
Cihên arkeolojîk 
61
Partî û rêxistin 
28
Vîdiyo 
19
Helbest  
10
Nexşe 
3
Pêjgeha kurdî 
3
Karên hunerî 
2
Wekî din 
2
Ofîs 
1
Li Kurdistanê hatine berhemdan 
1
Hilanîna pelan
MP3 
324
PDF 
31,378
MP4 
2,535
IMG 
201,503
∑   Hemû bi hev re 
235,740
Lêgerîna naverokê
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Kurtelêkolîn
Dîroka Dewleta Tirk ya qirker li dijî Vîna Jin û Civakê ye
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
Jiyaname
Rojîn Hac Husên
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Pirtûkxane
Li kurdistanê tekoşîna azadiya jinê û Mesadet Bedirxan
Jiyaname
Resul Geyik
Pirtûkxane
Dîroka civake kurd a hemdem
Jiyaname
Mîna Acer
Wêne û şirove
Kinyazê Îbrahîm, Çerkezê Reş, Hecîyê Cindî 1985
Jiyaname
Nesim SÖNMEZ
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Jiyaname
Sîsa Mecîd
Pirtûkxane
Têketina felsefeyê 2
Cihên arkeolojîk
Temteman
Wêne û şirove
Kurdekî Batûmê bi cilûbergên neteweyî (sedsala 19an)
Kurtelêkolîn
Rexneyên pîskolojî li Ser Çîrokên Zarokan -beşa 2yem
Kurtelêkolîn
DANASÎNA NUSXEYÊN DESTXET ÊN BERHEMÊN FEQIYÊ TEYRAN ÊN KOLEKSÎYONA ALEXANDER JABA
Pirtûkxane
Dîwana Şêx Muşerrefê Xinûkî
Kurtelêkolîn
Estetîka bedewiya jin
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Jiyaname
Mecîdê Silêman
Jiyaname
Erdal Kaya
Wêne û şirove
Xwendekarên dibistanên kurdî li rojhilatê Kurdistanê, di sala 1965an de
Jiyaname
HURŞÎT BARAN MENDEŞ
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Kurtelêkolîn
Ew, ew Kes bû ku Dîrok li bendê bû
Pirtûkxane
Morfolojiya kurdî ya hemdem
Jiyaname
Narin Gûran
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Wêne û şirove
Di sala 1800`î de tabloya ku Kurdekî ji eşîra Caf'ê temsîl dike

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.92
| Peywendî | CSS3 | HTML5

| Dema çêkirina rûpelê: 0.39 çirke!