نوسینی: ئەبوبەکر کاروانیئەبوبەکر کاروانی
سەرەنجام حکومەتی عێراق تۆپی مووچەی هەڵدایە گۆڕەپانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و دابەشکردنی مووچەی بەستەوە بە بڕیاری پەسەندکردنی پرۆژەی قەرزەکان لەلایەن پەرلەمانەوە.
ئەندامێکی لیژنەی دارایی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیش دان بەوەدا دەنێت کە حکومەت خۆی کەمتەرخەم بووە لە پێشکەشکردنی ڕەشنوسی قەرزەکان و بە دیوێکی دیکەشدا یاریکردن بە قوتی مووچەخۆران وەک یارییەکی سیاسی تانەی لێدەدرێت؟
دواین زانیاری لەبارەی مووچە:
هەنوکە دواین زانیاری لەبارەی مووچەی فەرمانبەران و مووچەخۆرانی عێراق کە نزیکەی دوو هەفتە بەسەر وادەی دابەشکردنیدا تێپەڕیوە ئەوەیە کە حکومەت تۆپەکەی خستووەتە گۆڕەپانی پەرلەمانەوە و دەڵێت دابینکردن و دابەشکردنی مووچە بەندە بە پەسەندکردنی یاسای قەرزەکانەوە.
عەبدولئەمیر عەلاوی، وەزیری دارایی عێراق بە ئاژانسی عێراقییەی ڕاگەیاند، خەرجکردنی موچەی فەرمانبەران پەیوەستە بە دەنگدانی پەرلەمانی عێراق لەسەر یاسای قەرزەکان، ئەوەش کورتهێنانی ئێستا چارەسەر دەکات.
ئاماژەی بەوەشداوە، ئەو گوژمەیە بەردەست دەبێت ئەگەر هاتوو پەرلەمان دەنگبدات لەسەر یاسای قەرزەکان، یاساکە گرنگە چونکە پێداویستییە داراییەکانی دەوڵەت فەراهەم دەکات و کورتهێنانی ئێستای بودجەش چارەسەر دەکات.
حکومەتی کەمتەرخەم:
هاوکات پەرلەمان قسەی خۆی هەیە لەبارەی بەرپرسیارکردنی لە دواکەوتنی مووچەی مووچەخۆران و دەڵێت کە حکومەت خۆی کەمتەرخەم بووە لە درەنگ ڕەوانەکردنی ڕەشنوسی قەرزەکان بۆ پەرلەمان، هەربۆیە خۆی بەرپرسە لە دواکەوتنی مووچە.
محەمەد دەراجی، ئەندامی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق ڕایدەگەیەنێت: وەزیری دارایی لە کاتی بانگهێشتکردنی بۆ پەرلەمان بەڵێنیدا پێش کۆتایی مانگی ئەیلول ڕەشنوسی پڕۆژەیەک پێشکەش بکات، بەڵام ناوبرا تائێستا ئەو ڕەشنوسەی پێشکەش نەکردووە.
بە وتەی دەراجی، وەزیری دارایی بەڵێنی ئەوەشی دابوو کە پڕۆژەکەی لە ناوەڕاستی مانگی تشرینی یەکەمدا بچێتە بواری جێبەجێکردنەوە، بەڵام تائێستا ئەو هیچی نەکردووە تەنها دەیەوێت لە ڕێگەی قەرز وەرگرتن لە بانکی ناوەندییەوە شایستە دارایییەکانی فەرمانبەران دابین بکات.
هاوکات جەمال کۆچەر، ئەندامی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق، ڕایگەیاند، شەقامی عێراق هەمووی هەژاوە بەهۆی درەنگ کەوتنی مووچە. ئەمەش وا پێناسە دەکرێت حکومەتی عێراق لەماوەی ئەم سێ مانگەی بەردەمی ئەگەر قەرز نەکات بە قەیرانێکی دژواردا تێدەپەڕێت.
کوردیش هەر چاوەڕوانە:
هاوکات لەگەڵ دواکەوتنی مووچەی ئەم مانگەی فەرمانبەران و مووچەخۆرانی عێراق، لە هەرێمی کوردستانیش مووچەخۆران و فەرمانبەران چاوەڕوانی دابەشکردنی مووچەی مانگی نیشان دەکەن کە بڕیارە بە لێبڕینی ڕێژەەی لەسەدا 18 دابەشبکرێت، بەڵام بەرپرسانی هەرێم دەڵێن کە تا حکومەتی ناوەندی مووچەی مووچەخۆرانی خۆی دابین نەکات، ئەوا بڕی 320 ملیار دیناری مانگانەەکە بۆ هەرێم نانێرێت و هەتا ئەو بڕەش نەگاتە دەست حکومەتی هەرێم ئەوا هەرێم ناتوانێت مووچە دابەش بکات.
سەرکۆ ئازاد گەڵاڵی، ئەندامی پەرلەمانی کوردستان بە دەنگی ئەمریکای ڕاگەیاند: هەواڵی دابەشکردن و دابەشنەکردنی موچە لە هەرێمی کوردستانی عێراقدا، بۆتە هەواڵی ڕۆژانە.
وتیشی: تا ئێستا کە سەرەتای مانگی 10 یە موچەی فەرمانبەران و مامۆستایان لە کاتی خۆیدا دابەش نەکراوە و 9 موچە نیە، بەڵکو 50 ڕۆژ یا 60 ڕۆژ بەسەر پێدانی هەر موچەیەکدا تێپەڕیوە.
لەبارەی بەشە مووچەی مانگانەی هەرێمی کوردستانیش لەلایەن بەغدادەوە، جەمال کۆچەی، ئەندامی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق دەڵێت: ناردنی پارەی هەرێمی کوردستان پێش دابەشکردنی مووچەی بەغدا گوشارێکی زۆر دەخاتە سەر حکومەتی عێراق، کازمی بەشەکەی هەرێمی کوردستان یان لەگەڵ هی خۆی دابەشی دەکات یان دوای دابەشکردنی مووچەی حکومەتی عێراق 320 ملیارەکەی هەرێمی کورستان دەنێرێت.
مووچە وەک کارتی سیاسی:
تەریب لەگەڵ توڕەیی و نیگەرانی شەقام و مووچەخۆران لە دواکەوتنی مووچەکانیان هاوکات ڕایەک هەیە پێیوایە حکومەتی عێراق وەک کارتێکی فشاری سیاسی یاری بە کارتی مووچە دەکات، ئامانجیشی ئەوەیە کە لەلایەک پەرلەمان ناچار بکات پشتیوانی خێرای بکەن بۆ وەرگرتنی قەرز و لەلایەکیش لایەنە سیاسییەکان ناچار بکات کە پشتیوانی چاکسازییەکانی حکومەت بکەن لەژێر فشاری جەماوەریدا.
ئەحمەد حاجی ڕەشید، ئەندامی لیژنەی دارایی لە پەرلەمانی عێراق لەوبارەیەوە دەڵێت، هۆکاری دابەشنەکردنی موچە سێ ئەگەر هەیە کە پێویستیان بە وەڵامی حکومەتە.
هۆکاری یەکەم ئەوەیە لەوانەیە پەیامێک بێت حکومەتی عێراق بیەوێت لە ڕێگەی فشاری شەقامەوە پەرلەمان ناچار بکات بۆ ئەو داوایەی حکومەت کردویەتی بۆ قەرزی زیاتر، دووەمیش لەوانەیە پەیامێک بێت بۆ هەرێمی کوردستان کە دەڵێت حکومەت خۆی توانای پێدانی موچەی نییە بۆیە هەرێم نابێت داوای شایستە داراییەکانی بکات، پەیامی سێیەمیش وادەخوێنرێتەوە کە پەیامێکی سیاسی بێت بەوەی ئەگەر پشتگیری چاکسازیەکانی کازمی نەکرێت و لایەنە سیاسیەکان پشتگیری نەکەن ئەوا بارودۆخی عێراق بەرەو ڕووخان دەڕوات.[1]