پەرتووکخانە پەرتووکخانە
گەڕان

کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!


بژاردەی گەڕان





گەڕانی ورد      کیبۆرد


گەڕان
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆمارکردنی بابەت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
ئامرازەکان
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
زمانەکان
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
هەژماری من
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
گەڕان تۆمارکردنی بابەت ئامرازەکان زمانەکان هەژماری من
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 دەربارە
 بابەت بەهەڵکەوت
 چالاکییەکانی ڕۆژی
 ڕێساکانی بەکارهێنان
 ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
 بیروڕاکانتان
 دڵخوازەکان
 کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
 چالاکییەکان - کوردیپێدیا
 یارمەتی
بابەتی نوێ
ژیاننامە
ڕۆژین ئەکرەم
18-09-2024
سروشت بەکر
ڤیدیۆ
سان جۆڵا: سەر بە میتی تورکی و هاوڕەگەزخواز نیم!
18-09-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
پەرتووکخانە
ژووان؛ سەبارەت بە پەیوەندی نێوان کوڕان و کچان
18-09-2024
زریان سەرچناری
ژیاننامە
ئیحسان زەڵمی
18-09-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
قومریە شێخ محەمەد بەرزنجی
18-09-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
کۆچەر محەمەد عارف
18-09-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
پەیوەند عومەر
18-09-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
بیلال جیهاد زەنگڵ
18-09-2024
کشمیر کەریم
پەرتووکخانە
گوتاری شیعری لای د. وریا عومەر ئەمین
18-09-2024
هەژار کامەلا
ژیاننامە
بەهار حاجی کەریم چرۆستانی
17-09-2024
کشمیر کەریم
ئامار
بابەت
  537,060
وێنە
  109,462
پەرتووک PDF
  20,223
فایلی پەیوەندیدار
  103,714
ڤیدیۆ
  1,531
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
306,433
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
89,760
هەورامی - Kurdish Hawrami 
65,977
عربي - Arabic 
30,360
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
17,924
فارسی - Farsi 
9,609
English - English 
7,552
Türkçe - Turkish 
3,667
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Deutsch - German 
1,647
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
130,220
پەرتووکخانە 
25,586
ژیاننامە 
25,338
کورتەباس 
18,076
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
14,673
پەند و ئیدیۆم 
13,540
شوێنەکان 
11,997
شەهیدان 
11,596
کۆمەڵکوژی 
10,907
هۆنراوە 
10,260
بەڵگەنامەکان 
8,347
وێنە و پێناس 
7,358
ئامار و ڕاپرسی 
4,624
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,270
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,458
ڤیدیۆ 
1,428
پۆلێننەکراو 
990
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
820
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
777
کارە هونەرییەکان 
762
شوێنەوار و کۆنینە 
637
فەرمانگەکان  
276
گیانلەبەرانی کوردستان 
251
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
188
نەخشەکان 
185
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
94
زانستە سروشتییەکان 
80
خواردنی کوردی 
80
دۆزی ژن 
55
مۆزەخانە 
50
یارییە کوردەوارییەکان 
39
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
21
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
324
PDF 
31,275
MP4 
2,522
IMG 
200,602
∑   تێکڕا 
234,723
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
ژیاننامە
شوکور مستەفا
ژیاننامە
دالیا ئەحمەد
ژیاننامە
عەبدولی سوران
ژیاننامە
دەنیز هێڤی
پەرتووکخانە
گوتاری شیعری لای د. وریا عو...
پشدەر
مێگا-داتای کوردیپێدیا، یارمەتیدەرێکی باشە بۆ بڕیارە کۆمەڵایەتی، سیاسی و نەتەوەییەکان.. داتا بڕیاردەرە!
پۆل: شوێنەکان | زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp1
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link4
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
Kurmancî0
English0
کرمانجی0
هەورامی0
لوڕی0
لەکی0
Zazakî0
عربي0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Français0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Catalana0
Cebuano0
Čeština0
Esperanto0
Fins0
Hrvatski0
Kiswahili سَوَاحِلي0
Lietuvių0
Norsk0
Ozbek0
Polski0
Português0
Pусский0
Srpski0
балгарская0
қазақ0
Тоҷикӣ0
Հայերեն0
ترکمانی0
हिन्दी0
ქართველი0
中国的0
日本人0

پشدەر

پشدەر
دەربارەی ناوی(پشدەر)و ڕەگ و ڕیشەکەی چەندین بیرو ڕای جیاواز هەیە، لەسەردەمی کۆنەوە تا ئەمڕۆ چەند جارێ گۆڕانکاری بەسەر ناوی پشدەر دا هاتووە، بەجۆرێ ژمارەیەک مێژوونووس و گەڕیدە و ڕۆژهەڵاتناس و حاکمی سیاسی و نووسەر لەکتێب و یاداشتەکانیاندا باسی ناوی پشدەریان کردووە، هەندێ لەوانە کوردن و هەندێکی تریان بیانین، دەشێ بوترێت دوای خستنەڕِووی بەشێ لەو بیروڕا جیاوازانە کە مێژووی هەریەکەیان بۆ سەردەم و قۆناغ و سەدەیەک دەگەڕێتەوە، بگەینە جۆرێ لە کۆک و تەبایی سەبارەت ناوی پشدەر.
ئاشکرایە ناوچەی پشدەری ئێستا لەکۆندا بووەتەمەیدانی ململانێ ی و داگیرکاری و کاولکردن، لەکاتی ئەم جەنگ و داگیرکاریانەش دا ئاماژە بەناوی ناوچەکە کراوە، کە لەزۆربەی سەرچاوەکاندا بەشێوەیەک لەشێوەکان ناوی پشدەر بوونی هەیە، هەرلەبەرئەوە بۆ زیاتردەرخستن وئاشنابوون بەمێژووی ئەو گۆڕانگاریانەی بەسەر ناوی پشدەردا هاتووە، ئاماژە بەو سەرچاوانەش دەکەین.
چەند بیرو ڕایەک دەربارەی ناوەکانی پشدەر
یەکەم:-(نامرێ)لەکۆندا بە پشدەر وتراوە نامرێ \پادشای ئاشوری شەلمانەصەری سێیەم لەساڵی(834)پێش زاین، لە ناوچەی نامرێ Namri (پشدەر)ی ئێستاوە بۆ ناوچەی (زەهاو و دەوروبەری ڕۆیشتووە)\1، ڕۆیشتنی ئاشوورییەکان بۆسەر دیوی کوردستانی ئێران لەدەربەندی ڕەمکانەوە تێیان کردووە بەناوچەی ئێستاکەی پژدەردا تێپەڕیوە2، کاتێ ناوچەکە لە ژێر دەستی لۆلۆییەکاندا دەبێت، لەلایەن سوپای ئاشوورییەکان بەسەرکردایەتی(سەلمانازارە) لەساڵی(844)پێش زاین دیسانەوە هێرشیان هێناوەتەوە سەر ویلایەتی(نامرێ)واتا ناوچەی پشدەرو #سەردەشت#. فەرمانڕەوایی نامرێ کەناوی(مردوخ مۆدامیخ)بووە ڕای کردۆتە شاخ و ناوچەکەی بەجێ هێشتووە3 لەچەرخی ئاشووریدا شاری(زامبی Zambi) لەهێرشی هەشت سەرجۆندا ناوبراوە، لەتەک چیای ئەسمیرا(چیای #قەندیل#)پشدەر بە(نامرێ Namri)ناوبراوە4 ئەمە گوازرشتە لەوەی لەو سەردەمەدابە پشدەر وتراوە(نامرێ Namri)، ناوهێنانی پشدەر بە(نامرێ)لەچەند سەرچاوەیەکی جیاجیادا ئەوە دەخاتە ڕوو کە لەسەدەمانێکی کۆندا ناوچەکە بەو ناوە ناسراوە.
دووەم:-ئەگەر ئاماژە بەسەردەمی تازەتر بکەین بۆ ناوی پشدەر ڕایەکی تر هەیەبەجۆرێ \لەکاتی فتوحاتی ئیسلامی ناوچەکە دوچاری جەنگ و کوشتن و وێرانکاری هاتووە، بەڵام بەگوێرەی سەرچاوەکان لەوکاتە دا بە پشدەر وتراوە(شیدەر)(پشتدەر)، بەڵگەش بۆ ئەوە سەرلەشکری ئیسلام خالید بانگی عومەری کرد بڕوا بۆ سەر ڕیگای (شیدەر)5دیارە ئەمە لەساڵی21 کۆچیدا دەبێت، دیارەئەوکاتە فەرمانڕوایی ناوچەکە(فرخ پاشا شیدر)دەبێت6، پێویستە بوترێ ناوی(شیدەر)لەزمانی پەهلەویدا بەواتای نوورو ڕۆشنایی هاتووە، نوورو ڕۆشنایش لە ئایینی زەردەشتیدا جێگەیەکی بەرزی هەیەوزەردەشتییەکان کاتی پاڕانەوە لەپەروەردگار ڕوو دەکەنە نوورو لەم ڕووەوە دەتوانرێ پەیوەندی واتایی لەگەڵ وشەی شیدەر دروست بکرێت(مەبەست پشدەرە)7، دیارە لەزمانی فارسیشدا لێکدانەوەوشیکردنەوەبۆ ناوی پشدەر کراوە، لەبەرئەوەی لەکۆندا بەپێی سەرچاوەکان پەیوەندیەکی پتەو لەنێوان پشدەر و سەردەشتدا هەبووە، وەکو یەک ڕووبەری جوگرافیا ئەژمارکراون، هەروەکو لەپێشوو ئاماژەکان پێدا لەژێر دەسەڵاتی یەک فەرمانڕەوادابوون.
سێیەم:- لە(محجم البلدان)دا ناوی پشدەر بە(بشتیر)هاتووە کە گوندێکە خاوەنەکەی شێخ عەبدولقادری گەیلانییە وە ناوی گوندەکەش (پشت دەربەندە)8 چوارەم:- دیارە کاتێ ناوچەکە لەلایەن سوڵتانە عوسمانیەکانەوە داگیرکراوە ناوی پشدەر جارێکی تر گۆڕانی بەسەرداهاتووە، ئەمەش مەبەستی تایبەتی ڕامیاری لەپشتەوە بووە بۆیە دەبینین\ لەساڵی(1897)دا ئەم قەزایە ناونراوە(معمورە الحمید)9پشدەر بەناوی سوڵتان عبدالحمیدەوە ناونراوە10 ئەمەلەسەردەمی فەرمانڕەوایەتی عوسمانیەکان مەعموریەی حەمیدی پێ گوتراوە و مەرگە سەردەمێک سەنتەری کارگێڕی بووە11 پێویستە بگوترێت مەعمورەتولحەمیدیە قەزایەکە لەسنجەقی #سلێمانی# سەربەویلایەتی موسڵ، مەڵبەندەکەی گوندی(مەرگە)یە و پێشتریش هەر بەشارۆچکەی مەرگە بەناوبانگ بوو12، بەڵام لەسەردەمی حکومەتی نیشتیمانی دا ئەو ناوە نەما13، واتا ناوەکە بۆتە پشدەر.

دەربارەی شیکردنەوەی پێکهاتەی وشەی پشدەرو ناوەکەی

ئەو دەربەندە وەهای کردووە بەدیوی لای ڕۆژهەڵاتی بگوترێ:پشدەر(پشت دەر=پشدەر=پژدەر)دیوی #ڕانیە#ش بەردەر.لەکتێبی(صبح الاعشی)ی قەلقەشەندی بەر لە (500)ساڵێک پێیگوتراوە دەربەندی(قرایرا)14، بەرلەوەی بێیتە سنوری قەزای پشدەر لەنێوان (رانیە-پشدەر)دەربەندێک بەدیدەکرێت، ئەگەر لەوێوە بنواڕینە ناوچەکە دەشێ پێ ی بوترێت(پشدەر)کەدوور نییە لەڕووی داڕشتنەوە بەم شێوەیە بووبێت(پشت+دەرگا=پشت+دەر=پشت دەرە)بەڵام بەتێپەڕبوونی کات وشەکە دوچاری داتاشین هاتبێت، لەدەرئەنجام دا بووبێتە(پشدەر)چونکە ئەوەی تێبینی دەکرێ هەرسێ وشەکان لەڕووی ماناوە لەیەکەوە نزیکن.
لەچەند سەرچاوەیەکی تردا ئاماژە بەوە دەکرێت، ناوی پشدەر بۆ سەردەمانێکی کۆن بگەڕێتەوە، کە لەبنەڕەتدا ئەو ناوە وشەیەکی لێک دراوە(پشت دەربەند)یان(پشت دەربەن-بەرتەسک)مەبەست لەوەش(دەربەن یان بەرتەنگی ڕانیە)یە15، پشدەر واتە(پشت دەرگا)واتە پشتی دەربەندی ڕەمکان-دیارە بۆ کەسێک کە لەرۆژئاوا دەڕوانێتە ناوچەکە16، لەبەرئەوەی پشدەر لەدەربەندی ڕەمکان دەروویەکی هەیە ڕووەو ناوچەی بیتوێن کراوەیە، بۆیە پێ ی گوتراوە(پشت دەر)بەدیوی ڕانیەش بڵێن بەردەر، دیارە بنەچەی وشەکە بەمانای کەلێن یان ڕوانگە دێت17
یاخود ئاماژە بەوە دەکرێت\پشدەر بەواتای(ئەودیوی تڵیشی تاشەبەرد)دێت\18، هەروەها وشەکە لەدوو بڕگە پێکهاتووە 1-پشت، 2-دەر(دەربەند) مەبەست ئەو ناوچەیە کە دەکەوێتە پشت دەربەندی ئاوی ڕانیە19، پشتەر:پژدەر، کە لە ئەصڵ دا(پشت دەر)ە21، هەروەها غالب تاڵەبانی دەڵێت\بەدوور نازانرێ کە ناوەکە لە بنەڕەت دا(پشت-دەر)بووبێت کە واتای پشت سنووریش دەگەیەنێت21 پشدەر بەکوردی بەمانای دواوەی دەرگا یان ڕۆیشتن یان ڕێگە دێت ئاماژەیە بۆ چیای(جرد)لەنێوان دۆڵی پشدەر کە ئێستا ون بووە(نەماوە)بەهۆی ئاوی دەریاچەی دوکانەوە22.
چەند ماوە و سەردەمێکی مێژوویمان بۆ سەرەتاکانی وشەی پشدەر خستەڕوو، دەرکەوت لەسەردەمی کۆندا پشدەر ناوی تری هەبووە و چەند جار گۆڕانی بەسەردا هاتووە، بۆ نموونە لەسەردەمێک دا بە(نامرێ)ناونراوە، دوورنییە ئەم ناوە لەوەوە هاتبێت خەڵکی ناوچەکە (زیندوو، ئازاو لەخۆبوردە) بووبن، لەبەر ئەوە ناویان نابێت(نامرێ)، یان گۆڕاوە بۆ (زامبی، شیدەر، بشتیر، مەعمورالحەمید، ..)، بەڵام ئەوەی بەدیدەکرێ لەزۆربەی سەرچاوەکاندا زیاتر ئاماژە بە ناوی(پشدەر)کراوە، ئەگەر لەڕووی بابەتی و ڕاستیەوە بڕوانینە ناوەکە دەتوانین بڵێین ناوی(پشدەر) لەهەموویان شیاوترە بۆ ناوچەکە دابنێین، هەروەکو لەپێشوو بە پشت بەستن بەچەند سەرچاوەیەک خرایە ڕوو.
ئەو سەرچاوانەی بۆ ئەم بابەتە سوودیان لێ وەرگیراوە:-
1- فازڵ قەرەداغی، مێژووی دێرینی کوردستان، کتێبی سێیەم، چاپی یەکەم، 2007، ل75-76.
2- مسعود محەمەد، گۆڤاری ڕەنگین، ژمارە(55-56)، ساڵی(1993)، ل43.
3- محەمەد مەردۆخی کوردستانی، تاریخ کرد کردستان، جلد1، چاپ دوم، (فارسی).
4- جوگرافیناس کەریم زەند، جوگرافیای کوردستان، چاپی دووەم، 2005، ل265.
5- مەلا ڕووف سلیم حویزی، کوردستان و ئایینی ئیسلام، چاپخانەی جامعە، 1970، ل96.
6- حەسەن مەحمود حمە کەریم، کوردستان لەبەردەم فتوحاتی ئیسلامی دا، چاپی چوارەم، 2007، ل226-408.
7- فەرەیدوون حەکیم زادە، سەردەشت لە ئاوێنەی بەڵگەنامە مێژوویەکاندا، وەرگێرانی، حەمە ڕەسوڵ حەسەنپوور، چاپی یەکەم، 2008، ل21.
8- پامر عبدالحسین الحامری، موسوعە العشائر العر اقیە، جلد(4-6)ص147-148.
9- جمال بابان، سلێمانی شارە گەشاوەکەم، بەشی دووەم، 1998، ل46.
10-ساڵنامەی 1998ی سلێمانی، ل10.
11- دکتۆر عەبدوڵڵا غفور، فەرهەنگی جوگرافیای کوردستان، سلێمانی، 2002، ل29.
12- کوردستان لەچاپکراوە عوسمانلییەکاندا، وەرگێڕانی فەیسەڵ دەباغ، چاپی یەکەم، #هەولێر#، ل170.
13- ئازاد عبدوالواعید، گۆڤاری ڕۆشنبیری نوێ، لیوای سلێمانی، ژمارە117، کانوونی یەکەمی1987، ل.68.
14- مسعود محەمەد، گەشتی ژیانم، چاپی یەکەم، ستۆکهۆڵم، 1992، پەراوێزی ل225.
15-نظرة الی تاریخ عشیرتی (پشدەر-المیراودلین) و باجەلان (باجلان)، جمال بابان، مجلة المجمع العلمی العراقی/هیئە اللغە الکردیە، بەغداد، 1002، ص225.
16- سیسیل جۆن ئیدمۆندس، کورد تورک عەرەب، وەرگێڕانی حامید گەوهەری، چاپی دووەم، هەولێر، 2004، ل267.
17- دارا خدرحەسەن، قادر ئەشکەنەیی، گۆڤاری سەنتەری برایەتی، پشدەر لەنێوان ساڵانی(1918-1938)، ژمارە(26)، ساڵی 2002.
18- مارتین فان برۆنەنسن، ئاغا وشێخ و دەولەت، لەئەڵمانیەوە کوردۆ، بەرگی یەکەم، چاپی چوارەم، سلێمانی، 2003، ل257.
19- د.عەبدوڵڵا عەلیاوەیی، م.نازناز محەمەد قادر، زانکۆ، گۆڤارێکی زانستی مرۆڤایەتی زانکۆی سەڵاحەددینە/هەولێر، ژمارە(17)، ئەیلولی 2002، ل7.
20- گۆڤاری ڕۆشنبیری نوێ، ئازاد عبدوالواعید، هەمان سەرچاوەی پێشوو، ل68.
21- ویلیام ایغلتون، القبائل الکوردیە، تالیف ترجمە، د.ئەحمەد مەحمود خلیل/الگبعە الاولی، اربیل، 2006، ص100.
لەگەڵ ئەو سەرچاوانەی کە ناویان هاتووە لەچەند سەرچاوەیەکی تریش دا ناوی پشدەر هاتووە، شیکردنەوەشی بۆ کراوە ئەمانەش وەک(حەمید گەردی، د.فوئاد حمە خورشید، محەمەد فیدا، عەبدولکەریم محەمەد سەعید، چەندانی تر.......)..
تێ بی نی : ئەم بابەتە دوجار بڵاوبۆتەوە، سەرەتا لە گۆڤاری مێرگ ژمارە(43)ساڵی چوارەم، 2008، ل24-27، دواتر لە گۆڤاری پشدەر، ژمارە(7)زستانی (2009)ساڵی دووەم، ل11-12.
مۆفەق میراودەلی
mofaq_mirawdali@yahoo.co.uk
ئەم بابەتە 13,922 جار بینراوە
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
هاشتاگ
سەرچاوەکان
فایلی پەیوەندیدار: 2
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 29
1. ژیاننامە مۆفەق میراودەلی
2. ژیاننامە حەمید گەردی
6. ژیاننامە Mofaq Mirawdali
1. شوێنەکان داو داودی
2. شوێنەکان هێرۆ
1. وێنە و پێناس کاروانچیەکانی مەرگە 1952
1. ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 31-10-2010
1. شوێنەوار و کۆنینە دەقه مێخییەکەی پشدەر
3. پەرتووکخانە جوانستان
5. پەرتووکخانە پەرژین
زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
جۆری شوێن / شوێنەوار: ناوچە
وڵات - هەرێم: باشووری کوردستان
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
خاوەنی ئەم بابەتە بەسوپاسەوە، مافی بڵاوکردنەوەیی بە کوردیپێدیا بەخشیوە! یان بابەتەکە کۆنە، یاخود بابەتەکە موڵکی گشتییە.
کوالیتیی بابەت: 99%
99%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( هاوڕێ باخەوان )ەوە لە: 31-10-2010 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە بۆ دواجار لەلایەن: ( ڕێکخراوی کوردیپێدیا )ەوە لە: 24-01-2021 باشترکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!
ئەم بابەتە 13,922 جار بینراوە
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
وێنە و پێناس
خێزانی عەلادین شێخ عومەری پانی بەرز دروو
ژیاننامە
ڕازان ئەبوبەکر
وێنە و پێناس
چەند کەسایەتییەک لە گۆیژە ساڵی 1957
ژیاننامە
ڕۆژین ئەکرەم
ژیاننامە
قومریە شێخ محەمەد بەرزنجی
پەرتووکخانە
ژووان؛ سەبارەت بە پەیوەندی نێوان کوڕان و کچان
پەرتووکخانە
شوێنەوارنامە - وەشانی 3
ژیاننامە
بیلال جیهاد زەنگڵ
پەرتووکخانە
سیاسەت و پلانی زمان بۆ هەرێمی کوردستان
کورتەباس
شێخ محەمەد ئەسعەد ئەفەندی ئەربیلی؛ ژیان و بەرهەمەکانی لەبەر ڕۆشنایی سەرچاوە تورکی و ناوخۆییەکان
ژیاننامە
کۆچەر محەمەد عارف
شوێنەوار و کۆنینە
زیندان سلێمان... شوێنی تەقوای زەردەشتییەکان
کورتەباس
کەموکوڕییەکانی ڕێزمانی کوردی لە پڕۆگرامی خوێندنی هەرێمی کوردستان بەپێی تیۆری مۆرفیم
وێنە و پێناس
خێزانی شێخ عومەری پانی بەرز دروو
کورتەباس
نامەی نازم حیکمەت بۆ گەلی کورد
پەرتووکخانە
گەشتێک بە نێوان هەورێ و ماکۆک دا؛ بەرگی یەکەم
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
شوێنەوار و کۆنینە
قەڵای ئامەد
کورتەباس
لە سەیدسادق باندێک بە تۆمەتی گەڕان بەدوای شوێنەواردا دەستگیر دەکرێن
ژیاننامە
پەیوەند عومەر
ژیاننامە
زادینا شاکر
ژیاننامە
نەسرین غەفار حەمە ساڵح
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
پەرتووکخانە
پەروەردە و خوێندن لە دیدی سەرۆک بارزانی
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
شوێنەوار و کۆنینە
پردی دیجلە
شوێنەوار و کۆنینە
کۆشکی حەوش کوروو
پەرتووکخانە
گوتاری شیعری لای د. وریا عومەر ئەمین
پەرتووکخانە
کۆڵبەرنامە - وەشانی 2
وێنە و پێناس
خوێندکارانی ئامادەیی سلێمانی کچان ساڵی 1977
وێنە و پێناس
چەند کەسایەتییەکی شاری سلێمانی ساڵی شەستەکان
پەرتووکخانە
دیوانی سەباح ڕەنجدەر؛ بەرگی 03
ژیاننامە
بەهار حاجی کەریم چرۆستانی
کورتەباس
دراوی میرنشینی بەدلیس
ژیاننامە
ئیحسان زەڵمی

ڕۆژەڤ
ژیاننامە
شوکور مستەفا
18-11-2008
هاوڕێ باخەوان
شوکور مستەفا
ژیاننامە
دالیا ئەحمەد
08-09-2010
هاوڕێ باخەوان
دالیا ئەحمەد
ژیاننامە
عەبدولی سوران
18-09-2018
هاوڕێ باخەوان
عەبدولی سوران
ژیاننامە
دەنیز هێڤی
18-09-2023
زریان عەلی
دەنیز هێڤی
پەرتووکخانە
گوتاری شیعری لای د. وریا عومەر ئەمین
18-09-2024
هەژار کامەلا
گوتاری شیعری لای د. وریا عومەر ئەمین
 چالاکییەکانی ڕۆژی
بابەتی نوێ
ژیاننامە
ڕۆژین ئەکرەم
18-09-2024
سروشت بەکر
ڤیدیۆ
سان جۆڵا: سەر بە میتی تورکی و هاوڕەگەزخواز نیم!
18-09-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
پەرتووکخانە
ژووان؛ سەبارەت بە پەیوەندی نێوان کوڕان و کچان
18-09-2024
زریان سەرچناری
ژیاننامە
ئیحسان زەڵمی
18-09-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
قومریە شێخ محەمەد بەرزنجی
18-09-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
کۆچەر محەمەد عارف
18-09-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
پەیوەند عومەر
18-09-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
بیلال جیهاد زەنگڵ
18-09-2024
کشمیر کەریم
پەرتووکخانە
گوتاری شیعری لای د. وریا عومەر ئەمین
18-09-2024
هەژار کامەلا
ژیاننامە
بەهار حاجی کەریم چرۆستانی
17-09-2024
کشمیر کەریم
ئامار
بابەت
  537,060
وێنە
  109,462
پەرتووک PDF
  20,223
فایلی پەیوەندیدار
  103,714
ڤیدیۆ
  1,531
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
306,433
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
89,760
هەورامی - Kurdish Hawrami 
65,977
عربي - Arabic 
30,360
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
17,924
فارسی - Farsi 
9,609
English - English 
7,552
Türkçe - Turkish 
3,667
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Deutsch - German 
1,647
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
130,220
پەرتووکخانە 
25,586
ژیاننامە 
25,338
کورتەباس 
18,076
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
14,673
پەند و ئیدیۆم 
13,540
شوێنەکان 
11,997
شەهیدان 
11,596
کۆمەڵکوژی 
10,907
هۆنراوە 
10,260
بەڵگەنامەکان 
8,347
وێنە و پێناس 
7,358
ئامار و ڕاپرسی 
4,624
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,270
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,458
ڤیدیۆ 
1,428
پۆلێننەکراو 
990
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
820
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
777
کارە هونەرییەکان 
762
شوێنەوار و کۆنینە 
637
فەرمانگەکان  
276
گیانلەبەرانی کوردستان 
251
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
188
نەخشەکان 
185
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
94
زانستە سروشتییەکان 
80
خواردنی کوردی 
80
دۆزی ژن 
55
مۆزەخانە 
50
یارییە کوردەوارییەکان 
39
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
21
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
324
PDF 
31,275
MP4 
2,522
IMG 
200,602
∑   تێکڕا 
234,723
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
وێنە و پێناس
خێزانی عەلادین شێخ عومەری پانی بەرز دروو
ژیاننامە
ڕازان ئەبوبەکر
وێنە و پێناس
چەند کەسایەتییەک لە گۆیژە ساڵی 1957
ژیاننامە
ڕۆژین ئەکرەم
ژیاننامە
قومریە شێخ محەمەد بەرزنجی
پەرتووکخانە
ژووان؛ سەبارەت بە پەیوەندی نێوان کوڕان و کچان
پەرتووکخانە
شوێنەوارنامە - وەشانی 3
ژیاننامە
بیلال جیهاد زەنگڵ
پەرتووکخانە
سیاسەت و پلانی زمان بۆ هەرێمی کوردستان
کورتەباس
شێخ محەمەد ئەسعەد ئەفەندی ئەربیلی؛ ژیان و بەرهەمەکانی لەبەر ڕۆشنایی سەرچاوە تورکی و ناوخۆییەکان
ژیاننامە
کۆچەر محەمەد عارف
شوێنەوار و کۆنینە
زیندان سلێمان... شوێنی تەقوای زەردەشتییەکان
کورتەباس
کەموکوڕییەکانی ڕێزمانی کوردی لە پڕۆگرامی خوێندنی هەرێمی کوردستان بەپێی تیۆری مۆرفیم
وێنە و پێناس
خێزانی شێخ عومەری پانی بەرز دروو
کورتەباس
نامەی نازم حیکمەت بۆ گەلی کورد
پەرتووکخانە
گەشتێک بە نێوان هەورێ و ماکۆک دا؛ بەرگی یەکەم
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
شوێنەوار و کۆنینە
قەڵای ئامەد
کورتەباس
لە سەیدسادق باندێک بە تۆمەتی گەڕان بەدوای شوێنەواردا دەستگیر دەکرێن
ژیاننامە
پەیوەند عومەر
ژیاننامە
زادینا شاکر
ژیاننامە
نەسرین غەفار حەمە ساڵح
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
پەرتووکخانە
پەروەردە و خوێندن لە دیدی سەرۆک بارزانی
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
شوێنەوار و کۆنینە
پردی دیجلە
شوێنەوار و کۆنینە
کۆشکی حەوش کوروو
پەرتووکخانە
گوتاری شیعری لای د. وریا عومەر ئەمین
پەرتووکخانە
کۆڵبەرنامە - وەشانی 2
وێنە و پێناس
خوێندکارانی ئامادەیی سلێمانی کچان ساڵی 1977
وێنە و پێناس
چەند کەسایەتییەکی شاری سلێمانی ساڵی شەستەکان
پەرتووکخانە
دیوانی سەباح ڕەنجدەر؛ بەرگی 03
ژیاننامە
بەهار حاجی کەریم چرۆستانی
کورتەباس
دراوی میرنشینی بەدلیس
ژیاننامە
ئیحسان زەڵمی

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.83
| پەیوەندی | CSS3 | HTML5

| کاتی ئافراندنی لاپەڕە: 0.734 چرکە!