ناونیشانی بابەت: سەرهەڵدانی کارگێڕی لەسەر دەستی کێ بوو
ئامادەکردن: #دابان عەبدولواحید حەسەن#
ئەوەتا زۆربەی ڕێکخراوەکانی پەیوەندار بەبواری بیزنس و بازرگانی و پیشەسازیی و بگرە چین و توێژەکان کێشەیان لەگەڵ ڕۆتین و بیرۆکراتییەت هەیە، کەواتە ئەوەی لێرەدا پێویستە خوێندنەوەمان بۆی هەبێت ئەوەیە؛ بۆچی تا ئێستا نەتوانراوە ئەم لایەنە گرنگە چاکسازیی تێدا بکرێت؟
کارگێڕی: بریتییە لە سپاردنی کارێک بە کۆمەڵێک کەس و دڵنیابوون لەوەی کە بەو شێوەی تۆ دەتەوێت ئەنجامی بدەن بە باشترین شێواز و هەرزانترین تێچوون.
=KTML_Bold=“مێژووی کارگێڕی”=KTML_End=
ئایا دوای تێپەڕبوونی ئەو هەموو ساڵە بۆچی تا ئێستا نەتوانراوە تەکنەلۆژیا لە بواری کارگێڕیشدا بەکاربهێنرێت؟ بۆ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارە پێویستە بۆ سەرەتاکانی دامەزرانی کاری کارگێڕی بگەڕێینەوە، کە یەکەمین دەقی نووسراو سەبارەت بە ستراتیژی گەل و شارەزایی گەلی کارگێڕی لە وڵاتی “چین” دا دۆزراوەتەوە، کە بۆ نزیکی سالێک بەر لە زایین دەگەڕێتەوە و دەقی ئەو نووسراوەش ئێستا لەناو پەڕتووکێکی بەناوبانگدا هەیە بەناوی (هونەری جەنگ) کە تیایدا ئەو تیۆرەزانستییانەی کارگێڕی هەیە، کەئەمڕۆ لە زانکۆکانی جیهاندا دێنە خوێندن. “محەمەد ئەلنەغیم”ش لەمبارەیەوە دەڵێت؛ پەڕتووکی (هونەری جەنگ) تا ئەمڕۆش کاریگەریی لەسەر بابەتێکی وا هەستیار هەیە، لەم ڕووەوە “ناپلیۆن”ی سەرکردەی “فەرەنسا” زۆر کاریگەر بووە بەو پەڕتووکە، لە سەرکردایەتیکردنیدا بەکاریهێناوە، هەروەها ئەو پەڕتووکە ڕۆڵێکی گرنگی گێڕا لە (گەردەلولی بیابان) ی جەنگی ئازاد کردنی “کوێت” لە داگیرکاری ئێراقی کە (33) دەوڵەت تیایدا بەشدارییان کرد. بێگومان کەسی ڕوانینکار بۆ زانستی کارگێڕی بە هەموو بنەماکانییەوە وەک؛ پلاندانان و، ڕێکخستن و، ئاڕاستەکاری و، چاودێری، پێی وایە؛ ئەو هەموو تیۆرانە لە جەنگ و ململانێ ڕکابەرییەکانەوە لەپێناوی مانەوەدا، سەرچاوەیان گرتووە و پەیدابوون، دوای تێپەڕبوونی ئەو مێژووە و قۆناغەکانی، گۆرانکاری لە ڕەوشی ئابووری و، سیاسیی و، ژیانی مرۆڤەکان هاتووە، سەرنج و تێبینی ئەوە دەدرێت هەر گەلێک شتێکی خستووەتە سەر ئەو زانستە کارگێڕییەی کە ئەمڕۆ ئێمە پراکتیزەی دەکەین، بە حوکمی ئەزموونەکان و سەرکەوتن و شکستەکانی خۆی، ئەم کەیسە بەسەر کۆمپانیا بازرگانییەکانیشدا پیادە دەبێت و ئینجا بڵاوبوونەوە زانکۆ و توێژینەوە ئەکادیمییەکانیش کە تیۆرە کۆنەکانیان پوچەڵ کردەوە و، تیۆرگەلی کارگێڕی دیکەیان چەسپاند، ئەوەش ناوبانگی زیاتری پێ بەخشین، لە ڕاستیدا سەدەی بیستەم بەخاڵێکی وەرچەرخانی گرنگ هەژمار دەکرێت لە بواری زانستی کارگێڕیدا، چونکە لەو سەدەیەدا، ئەو زانستە گۆڕا و بووە زانستێک کە لە قوتابخانەکاندا دەخوێنرا و پاشان زانستی کارگێڕی وای لێهات زۆر دەوڵەمەند بێت، بەهۆی ئەزموونگەلی ئابووری و کۆمپانیاکانەوە و هەر ئەوەش بە کردەیی بووە یارمەتیدەری سەرکردەکان و کۆمپانیاکان بۆ گەیشتنە ناو بازاڕە گەورە و زەبەلاحەکان کە قۆرخ کرابوون، پاشان بووە هۆی بەرزکردنەوەی شاڵاوی ڕکابەری و هاوبەشیشی کرد لە هەڵکشاندنی قازانجی کۆمپانیاکان و، باشکردنی کارەکانیان و دەربازبوونیان لەو کێشە سەختانەی کە هیچ کۆمپانیا و دام و دەزگایەکی دیکەی قازانجنەویست لێی بەدەرنەبوون، بێگومان کارگێڕی چەندین لقی لێ دەبێتەوە، وەک پلاندانان و، ڕێکخستن و، ئاڕاستەکاری و، چاودێری، هەروەکوو پێشتر ئاماژەمان پێدا لەناو ئەو لقانەشدا لقی شارەزاییەکانە کە وایلێهاتووە زۆر خێرا گەشە دەکات لەناو ئەدەبیاتی کارگێڕیدا، کە ڕەنگە بەهۆی هەڵکشانی ئاستی خوێندنی تاکەکان بێ لە جیهاندا. کە ئەوەش بووەتە هۆی بەرزکردنەوە، ئاستی ڕکابەری لەنێوانیاندا، لەبەرئەوەی ئەو شارەزاییە کارگێڕییانەی کە لەم ستونەدا ناو بەناو قسەی لەسەر دەکرێ کە هاوبەشی کردنێکە لەلای ئێمەوە بۆ بەرزکردنەوەی ئاستی لێهاتوویی تاک لەبەر هۆیەکی سادە، چونکە شارستانییەت لە جیهاندا بەرپانابێت تەنیا ئەو کاتەی کە دەکەوێتە ئەستۆی کەسانی جیاوازەوە، کە باش ڕەوشی ژیانی خۆیان و ئەوانی دیکەی دەووروبەریان بەڕێوە دەبەن،
=KTML_Bold=“کارگێڕی لە هەرێمی کوردستان”=KTML_End=
ئەمڕۆش؛ هەرێمی کوردستان لە هەموو کات و سەردەمێک زیاتر پێویستی بە پێگەیاندنی کەسانێکی شارەزاو لێهاتوو هەیە کە بتوانن ئاستی کارگێڕی لەم هەرێمە بگەیەننە ئاستی بەرزی کارگێڕی وڵاتە پێشکەوتووەکانی جیهان، حوکمڕانی باش و لێهاتووش بەکارگێڕی باش و لێهاتووەوە دەناسرێتەوە، ڕاستە “هەرێمی کوردستان” قوربانی بەشێک لە سیستمی کارگێڕیی سۆشیالیستی پێشوو بووە کە ڕژێمی #بەعس# لەو کات و قۆناغە مێژووییەدا پەیڕەوی دەکرد و تێکەڵەیەک بووە لە سیستەمی کارگێڕی و دارایی “بەریتانیا” بلۆکی سۆشیالیستی، ئەم جۆرە پیادەکرنە، بۆ ئەو قۆناغ و سەردەمە ڕەنگە باش بێت، بەڵام بۆ سەردەمی هەڵکشانی بەرەو قۆناغی ئابووریی بازاڕ، گونجاو و لە بار نییە، ئەمە جگە لەوەی نەوەی نوێ لەگەڵ ئەم واقیعە کۆنەی کارگێڕی بێزار و بەگلەیین، چونکە لەگەڵ خواست و داواکارییە ڕوو لە هەڵکشاوەکانیان ناگونجێت و ڕۆژانە لە کەناڵەکانی ڕاگەیاندنەوە گوێبیستی ڕێکوپێکی لە بەڕێوچوونی ژیان و کاروباری وڵاتانی بیانی پێشکەوتوو دەبیستن، ئێستا “هەرێمی کوردستان” کە لە دوای دەرهێنانی نەوتەوە بووەتە پێگەیەکی جیهانی و وڵاتانی بیانی بەرهەمهێنەر پێترۆڵ و بەکارهێنەری ئەو سامانە گرنگە چاویان تێبڕیووە و بگرە گەورە کۆمپانیا و شارەزاو وەبەرهێنەکانیان ڕوویان لە “هەرێمی کوردستان” کردووە پێیان سەیرە لە وڵاتێکی وا دەوڵەمەند و بەتوانا هێشتا کارگێڕی لە ئاستێکی نزم و لاوازدا بێت. بۆچوونێک هەیە، دەڵێت؛ تێکەڵبوونی کەرتی تایبەت و کەرتی گشتی زەرەرێکی زۆری لە ئابووری کوردستان داوە، لە ڕاستیدا یەکێک لە هەوڵەکانی چاکسازی ئابووری بریتییە؛ لە جوداکردنەوەی کەرتی تایبەت و کەرتی گشتی، چونکە تێکەڵبوونی ئەم دوو کەرتە هۆکارێکن بۆ بەفیڕۆدانی دەرامەتی ئابووری و، مرۆیی و، سرووشتی کوردستان هۆکارێکیشە بۆ درووستبوونی گەندەڵی (دارایی و کارگێڕی) چونکە ناکرێت کەسێک بەڕێوەبەری گشتی بێت و بەڕێوبەری کۆمپانیاش بێت و، ئیشیش بۆ هەمان بەڕێوبەرایەتییەکەی خۆی بکات، یاخود چاودێریکردنی کەرتی گشتی و ئاسانکاری نا-یاسایی بۆ کەرتی تایبەت و پێدانی مقاوڵاتەکانی کۆمپانیاکانی کەسانی خاوەن پۆست.
لە هەموو جیهاندا بنەماکانی ئابووری لە چوار پێگەدا خۆی دەبیێتەوە ئەوانیش (زەوی - کار - سەرمایە - ڕێکخستن) ئەگەر زەوی بەنموونە بهێنینەوە لە “ئێراق” بەگشتی و لە “هەرێمی کوردستان” بەتایبەتی گرفتی زەویمان نییە، چونکە گەر من و تۆی خوێنەر گەشتێک بکەین بە هەر شار و شارۆچکەیەکدا، دەبینین؛ ڕووبەری بەرفراوان، زۆری زەویمان هەیە، ڕاستە بەشێک لە زەوییەکان ناوچەی شاخاوین، بەڵام دەتوانین تەختیان بکەین و وەبەرهێنانیان تێدا بکەین، کەواتە گرفتی زەویمان نییە، ئەگەر بێینە سەر کار واتە؛ دەستی کار، دەبینین کوردستان خاوەنی ڕێژەیەکی بەرزی دەستی کاری خۆماڵییە، ئەمەش بەهۆی زۆری وەچەوە کە لە بنەڕەتدا تێڕوانینێکی دابوونەریتی هەیە کە لە کۆمەڵگەی کوردەواریدا لە پێشووتردا هەبووە. سەرمایەش کە کۆڵەکەیەکی گرنگی ئابوورییە لە کوردستاندا تاکوو پێش سەرهەڵدانی #داعش# و قەیرانی دارایی “هەرێمی کوردستان” خاوەن میزانیە (بودجە) ی خۆی بووە، تارادەیەک سەربەخۆی ئابووریشی هەبووە لە فرۆشی “نەوت” و داهاتی خاڵە سنوورییەکان و داهاتی ناوخۆ، کەواتە گرفتی سەرمایەشمان نەبووە. تەنیا گرفتی ڕێکخستن یاخود کارگێڕی کە نەبوونی ئەم خاڵە وادەکات هەرسێ بنەماکەی ترت لاوازبێت لە بنەماکانی ئابووری. ئەگەر وڵاتێکی پێشکەوتووی وەک یابان بەنموونە بێنینەوە دەبینین تەنیا دووبنەمای ئابووری لە وڵاتەکەدا بوونی هەیە کەچی خۆشگوزەرانیەکی هێجگار زۆر لە وڵاتەکەدا بۆ هاووڵاتییانی دەستەبەکراوە و یەکێکە لە وڵاتی پێشکەوتووەکانی پیشەسازی لەسەرئاستی جیهان.
=KTML_Bold=“دەرئەنجام”=KTML_End=
لێرەدا بەباشی دەزانم چەند پێشنیازێک بە پوختی بخەمە ڕوو، تاوەکوو شارەزایان ئەم بوارە باسی بکەن و توێژینەوەی لەسەربکەن:-
•بەزووترین کات هەڵمەتەکانی چاکسازی و ڕیفۆرمی کارگێڕی لە هەرێمی کوردستان دەست پێبکات.
•رووبەرووبوونەوەی گەندەڵی بەتایبەتی گەندەڵی کارگێڕی لەدامودەزگاکان.
•کەم کردنەوەی ڕۆتینی کوشندە و سزادانی سەرپێچیکاران.
•خۆ دورخستنەوە لە بیرۆکراتییەتی مەکتەبی (مەبەست لێی بیرۆ کراتییەتی سلبییە) .
•پەرەپێدانی مرۆیی و کردنەوەی خولی پێشوازیکردن و ڕێزگرتن لە هاووڵاتی.
•بەکارهێنانی سیستەمی پێشکەوتووی داتابەیس و بەئەلەکترۆنیکردنی کارگێڕی.
•بەشداریکردنی زیاتر ڕەگەزی مێ بەتایبەتی لە بەخشینەوەی پۆستەکاندا.
•بەستنەوەی سەرجەم وەزارەتەکان لە ڕێگەی داتابەیس و تۆڕی ئینتەرنێتەوە.
•کۆکردنەوەی دامودەزگا حکومییەکان لە ناوەندێکی حکومی.
•خستنەکاری سیاسەتی یەک پەنجەرە، واتە هاووڵاتی کاتێک لە فەرمانگەیەک کاری هەیە داواکارییەکەی لە پەنجەرەیەکەوە پێشکەش بکات و لە هەمان پەنجەرە ئەنجقمەکەی وەربگرێتەوە نەک دەیان ژور بگەڕێت تا دەگات بە ئەنجامەکەی. [1]