تاریخو ئەدەبیاتو یارسانی
بەشۍ هەشتەمە
ڕەنگدایۆ فەلسەفەو یارسانەکا دلۍ شېعرەکاشانە:
ۋیرو باوەڕو ئایینو یارسانی کە سەرو بنچینەو دوناودونی درووست بېیەن، پاسە باسکەرۊن کە خوڎا حۆت جارۍ مەیرە وار پەی سەرو زەمینی، جە شکڵو ئادەمیزادینە وېش مرمانۊ، هەر جارێچ چوار یان پەنج فریشتۍ یاوەرېشەنۍ، کەردگار چەنی فریشتەکاش یەکیەتیێ تەمامو بۍ کەموکوڕی وەشکەران، جە کتېبو پیروزو تیرێشانە (دەفتەرو تیرەو هەیاسی) ئینە بە شېعرە ئامان:
جبرەییل دانا ، جبرەییل دانا
پیر بنیامین ، جبرەییل دانا
دوەم ئیسرافیل ، داوود وانا
سێیەم میکاییل ، مووسا نە مانا
چارەم عیزراییل ، مستەفاش زانا
پێنجەم حورلعەین ، ڕەمزەن وە مەعنا
شەشەم شەنتاییل ، مالک کیانا
هەفتەم ئیسماعیل ، ئەیووت بروانا
پی تەرزە جە لاو یارسانەکاوە هېزو درووسکەری (گیان) ئینا ئاسمانۆ و (لاشە) ئینا سەرو زەمینیۆ، بە یاوانەو ئاڎییشا خوڎا تەنیا ڕوحەن (گیان) ، بەڵام وەختێ ملۊنە دلۍ لاشە جیاوازەکاوە، وېش جە چن قاڵبێ جیاوازەنە نیشانە مڎۊ، پی تەرزە با نامېچ پېسە لاشەی فرە بۊن، پەی بەڵگەی جە (دەفتەرو پردیوەری) نە سوڵتان سەهاک جە شېعرێنە بە زوانو بنیامین (جوبراییل) ماچۊ:
داوود ڕەهبەرەن ، وە شون و شەسا
خواجام ( ( قودرەت ) ) بۍ ، غولام سەرمەسا
یاران بەیانۍ ، شاهېڎ و گەوا
یادیم وە دەرگای ، خواجای (شەنتیا)
ئەوسا پادشام، نە دەروون (یا) بۍ
نە ئەرز نە سەما، نە سورەییا بۍ
نە زات نە بەشەر، نە شەرت نە قەرار
نە لەوح نە قەڵەم، نە دەنگ نە دیار
چېگەنە نامەکۍ (قودرەت، شەنتییا، یا) نامۍ خوڎاینۍ جە ئایینو یارسانینە، مینورسکی دەربارەو (یا) ی کە نامۍ کەردگارینە، ئینا سەرو ئا باوەڕییە کا واچۍ (بنیامین) ی بە ماناو کوڕو (یا) ی ئەمین ئامان، هامکېشەکەی پی تەرزە منیۊرە:
( (بنیامین= بن (بە ماناو کوڕی) + یا + ئەمین= کوڕو (یا) ی ئەمینی) ) .
دمای وەشکەردەی حەوت خاوەن کارەکەی (کە گیانو خوڎاینۍ) ، چل مەخلووقۍ تەر وەشکریێ، بە شېوە و ئەدگار و سیما جە حۆتەکەی کەران، شېخ ئەمیر چی لایەنۆ ماچۊ:
چل شمع، چل چرا، چل دانە نەفەر
چل گوڵ، چل گەوهەر، چل جامی جەوهەر
هەرچل یەکێ بۍ، یەکێ هەر چل بۍ
سەرمایەی ئەسڵش، شای بەرزەمل بۍ
چل مومۍ، چل شەمعۍ، چل نەفەرۍ، چل گوڵ، چل گۆهەرۍ، چل جامۍ لۇ لۇو مرواری، گرد چلەکۍ یۊنۍو یەکیچ گردو چلەکانۍ، بنجەو بناوانو گردیچ شای گەردەن کەش و سەربڵندەن.
ئایینو یارسانی بە تەنیا خەریکو خاسەی نەبېیەن جە (بییەی) نە، ئاڎییچ پېسە گردو ئایینەکا تەری ۋیروباوەڕی وېشانەش بېیەن دەربارەو (هېزو خراپەی) ، پی تەرزە ئاڎییچۍ کائینێ پېسە شەیتانو موسوڵمانا و ئەهریمەنو زەردەشتیا و ئیبلیسو ئایینەکا تەریشا بېیەن، بەڵام بە ۋیرو باوەڕێ جیاوازۆ، ئاڎۍ سەرو ئا باوەڕەینۍ کە (مەلەک تاوس) کەسێ خېرواز و خاسەن، چوونکم ئانۍ هەکە فەرمانو خوڎای جابەجا نمەکەرا و پیێ خرابېنۍ، مڎریا دەسو مەلەک تاوسی پەی ئانەی تەمېشان کەرۊن، پی کەردەوێشە مەبۊن بە شەڕ پەی ئینسانە خرابەکا، هەر چا وەختەنە، جە لایێ تەرۆ وېنەو درووشمێ خێرە و خاسەی مرمانۊ، چی بارەوە شاعېرشا ماچۊ:
ناوەش ناووس بۍ، ناوەش ناووس بۍ
زاتی شا خۊشێن، ناوەش ناووس بۍ
عەلی مورتەزا، هەم کەیکاووس بۍ
خواجە عەلادین، (مەلەک تاووس) بۍ
بەرهەمو شېعرۍ ئایینو یارسانی بېجگە جە قیمەتی ئیستیتیکی پېسە بەرهەمێ ئەدەبی---هونەری بەرئاما، سەرچەمێ بە قیمەتو بنچینەیېنۍ پەی بەرکەوتەو ڕاسی ئی ئایینەیە و نویستەتیۆ مېژوو پېڎابییەیش و گەشەکەردەیش و سەرئاماکاش، زیاتەریچ خولی تازەشەنە کە مەگنۊ سەروەختو ئایینو ئیسلامی دلۍ کومەڵو کوردەوارینە.[1]