پۊختێوە جە تاریخو هۆرامانی و سرووشتو ژیوای خەڵکەکەیش
بەشۍ: دەهەمە
نویستەی: #ئیبراهیم میکە عەلی#

نامیٛ چڼ پیرێوە جە (99) پیرەکا هۆرامانی، هەکە دلۍ سەرچەمەکانە ئامێنیٛ:
محەمەدی غەیبی - بابا خواداد - بابا محەمەد - بابا مسەفا - پیر خالد - پیر سەیاد - پیر هوٙتی - شالیارە سیاوە - شێخ نیعمەتوڵا - پیر ڕوحوڵا - پیروەندی - پیر بابا - پیر محەمەدی نەهاوەندی - سەی حەمەڕوٙسەم سەی عەمو یوسو - سەی ئەلوەندی - پیر قەلەندەر - پیر سیاوڵە - پیر کوٙمسایە - بابا سوٙفی عەلی - پیر زەنگڵ - پیر باسیە - پیر سیاو - پیر نەدیم - پیر وەیس - پیر ترجان - پیر باوا سەیڎ - پیر دانا - پیر باوە یادگار - مەلا جاروڵا - پیر باواحەیران - باوا وەلیاد - دەرویٛش دلاوەر - پیر ئیسماعیل - پیر باوا قاسم - بابا مەردوخە.
وەختێ باسو (99) پیرا هۆرامانی کریوٙ، ئەشوٙم ویرما بوٙ ئا پیریٛ بەپاو سەرچەمەکا، نەویٛ ئا بنەیانە موغانیٛ هەکە وەختو ویٛش ئامێنیٛ هۆرامان و خوٙنڎەواریٛ بیٛنیٛ، دماتەر جە نەوەو ئا بنەیانە موغا چینێوە خەڵکی ڕوشنویریٛ و خوٙنڎەواریٛ ئایینییٛ کەوتیٛنیٛوەو دماتەر بە نامیٛ پیراو هۆرامانیۆ نامبانگشا بەرکەردەن.
چی بارۆ (فازڵ ئسولیان) بنوېسو کتیٛبو ناسنامەو زوانی کوردی، ماچوٙ: ئا حاڵ و وەزعە هەکە سەرۆ باسش کریا، بارێوە ئەلاحەڎەش دابیٛ بە هۆرامانی، بیٛجگە جە چینە سەرەکیەکا گلیٛرگەی پیٛسەو دەرەبەگەکا و خزمەتکارەکاشا، یا سەردەسەو چیٛردەسەکا، دویٛ چینیٛ تەریٛچ ئامێبیٛنیٛ ئاراوە ئاڎیچیٛ: چینو ڕوٙشنویرە ئایینیا و چینو پیشەوەرە هەژارا بیٛنیٛ.
بەپاو ئا زانیاریا هەکە کتیٛبو ئایینو یارسانەکانە و کتېبە کوٙنەکا وېیەردەو کوردەسانینە هەنیٛ، (99) پیریٛ هۆرامانی هەزار ساڵیٛ چېوەڵیۆ تاکو ئیسەتیٛ شونەو یوٙیرە ئامێنیٛ.
دریٛژەو ئی باسینە ئسولیان پاسەشە پەی ملوٙ هەکە خونچیوٙ بنوېسو قەواڵەکا تەنگیبەریچ هەر یوٙ بیەبوٙ جە نەوەو ئا موغا، چوونکوم خوٙنڎەوارێوە ئاڼە ئاست بەرز و شارەزا، بە هیچ جورێوە دەگا کەشەڵان و دوورەدەسەکانە نەتاوانش پا ئاسانیە ئا ئاستە بەرزەیە دەس وزوٙ.
پی جوٙرە یاومیٛنە هەکە حاڵ و وەزعو هۆرامانی وەڵیٛ سەردەمو ئامای ئیسلامینە و هەتا ماوێوە فرەیچ دمای سەرهوردای ئاڎیچی، هۆرامان داراو تایبەتمەندیی ویٛش بېیەن و خەڵکەکەش جوٙرە ژیوایێ ئەلاحەڎە پەی ویٛشا ژیوێنیٛ و دەسەڵات دەسو سان و بەگزادەکاوە بېیەن و پیرەکیٛچ ڕابەرایەتی خەڵکەکەیشان کەردەن، جە ڕوەی ئایینیۆ و پەیوەندی ئا دوە ناوەندەیچە (سان و بەگزاڎەکیٛ لاێوە و پیرەکیٛچ لاێوە تەرۆ) پەیوەندیېوە عاڎەتی بېیەن و بیٛشک بەرز و نزمیچش وینان پۆ ویٛشۆ.
ۋەرو ئانەیە ئایینیچ بەشێوە کاریگەر بېیەن جە ویروباوڕی و دنیاوینی و ژیوای هۆرامیەکا، دماتەر بەشێوە ئەلاحەڎیٛنە کوچێ وردتەر باس جە ئایینی و ئایینداریی وېیەردەو هۆرامانینە کەرمیٛ.
بەشەی دماتەرەنە باس جە سەردەمو حوکمو سان و بەگزاڎەکا و زنجیرەو فەرمانڕەواییەکاشا کەرمیٛ.
(1) قازی عبدوڵا شەیدا، تارېخوی سانەکانی هۆرامان، هورگیٛڵیای کوردی سورانی، سەریاس محەمەد/لاپەڕە (90-94) .
(2) فازڵ ئسولیان، ناسنامەی زمانی کوردی، بەرگی یەرەم/لاپەڕە (56) .
(3) قازی عبدوڵا شەیدا، تارېخوی سانەکانی هۆرامان، هورگیٛڵیای کوردی سورانی، سەریاس محەمەد/لاپەڕە (50-51) .
(4) هەمان سەرچەمەی وەڵین/لاپەڕە (94-98) .
* واچیٛ (جیاشا) ی واچېوە هۆرامیەنە و بە ماناو (جیای شای) مێ، یانی یاگەدارو شای.
(5) قازی عبدوڵا شەیدا، تارېخوی سانەکانی هۆرامان، هورگیٛڵیای کوردی سورانی، سەریاس محەمەد/لاپەڕە (120-125) .
(6) قازی عەبدوڵا شەیدا، تارېخوی سانەکانی هۆرامان، هورگیٛڵیای کوردی سورانی، سەریاس محەمەد/لاپەڕە (97) .
* دەرویٛش پیر محەمەد ئەژناسیا بە بابا مەردوٙخ سەردەسەو پیاخاسا و باباگەورەو زانایا و ئاشتیوازا و ژیرا کوٙن و نەوین، یوٙن جە پیرە گەورەکا هۆرامانی، پەی ئەژناسای فرەتەریش، بوانی وەشەسیا تاووٙ چەمۍ خشکنوٙ کتیٛبو، تارېخوی سانەکانی هۆرامان، قازی عەبدوڵا شەیدا، هورگیٛڵیای کوردی سوٙرانی/لاپەڕە (121-124) .
(7) فازڵ ئسولیان، ناسنامەی زمانی کوردی، بەرگی یەرەم/لاپەڕە (49-50) .[1]