کورد دلۍ چەرخەکا تاریخینە
بەشۍ: دوەسەڎ و سی و ششەمە
نویستەی: #هاوڕێ باخەوان#
ساڵەو (1909ز):چن تۊمارێ پېوەس پی ساڵېوە ئینێ وەردەسەنە:
* نویسەر، مەلا محەمەدی کوردی ئەچی ساڵېنە دلۍ شارو سلێمانی ئامان دنیا.
* وەختو ئامای تابوورێ سەربازی تورکەکا جە کەرکوکۆ پەی سلێمانی، بڕێ جە تفەنگچیەکا خېڵو هەمەوەڼی پەیشان نیشارەو ژمارێوەشان چەنە مەکوشان، گۊشېشان مەبران، ئیتر نامۍ ئا تابورەیشان نیێبۍ (تابورو گۊش بڕیایا)، تورکەکۍ داخیېنە (نالە پا پان و کەریمو فەتاح بەگی) قەنارە مڎان.
* ئەچی ساڵېنە، هەر دوە کتېبو (جیلوە و مەسحەفا ڕەش)و یەزیدییەکا بە دەسو ماموسا عیسا یوسفی هۊروېڵیێنۍ پەی هەر دوە زوانا ئینگلیزی و عارەبی دلۍ گوڤارو زوان و ئەدەبی باڵای ئەمریکینە.
* تاکو ساڵەو (1923ز) پیرەمێرد واز جە پیشەو ڕۊنامەکاری مارۊن و چن فەرمانێ فەرمیۍ دەس مەگېرۊن.
* بایز فەهمی بەگ، پەی ماوەو دۋۍ ساڵا بییەن بە فەرمانڕەواو سلێمانی.
* ئەچی ساڵېنە، عادیلە خانمەو جافی، دمای مەردەی وەسمان پاشاو جافی، بیېنە بە سەردارەو خېڵو جافی.
* ئەچی ساڵېنە، پەی ماوەو یەک ساڵی، یانی تاکو ساڵەو (1910ز) پردەو قلیاسانی دلۍ شارو سلێمانینە درووسەکریێنە.
* مێجەرسۆن، بە نامۍ میرزا غوڵامی شیرازیۆ ئەچی ساڵېنە لوان پەی پانیشتو کوردەسانی.
* ئەچی ساڵېنە، تورکەکۍ قەسابخانێ تەرشان پەی ئەرمەنەکا دلۍ شارو ئەدەنەی مەرزنارە.
* کرترود بێڵ، ئەچی ساڵېنە گەشتێش پەی کوردەسانی کەردېنەو سەرێچش ئۆ ناوچەو یەزیدیەکا دان.
* ئی.بی.سۆن، ئەچی ساڵېنە گەشتێش پەی کوردەسانی کەردەن.
* بەرترام دیکسن، ئەچی ساڵېنە گەشتێش پەی کوردەسانی کەردەن.
‎* ئەچی ساڵېنە، دکتۆر سەعیدخان یەرۍ بەڵگەنامۍ هۆرامانیش دێنۍ دەسو ئینگلیزەکاوە جە شارو سنەی، ئا بەڵگەنامۍ چن کەرەسێ فرە کۊنو ناوچەو هۆرامانی بیېنۍ.
* میرزا موحەمەڎ، کە نامېش بە جەواد ئەلقازی وەڵابییەنۆ، یەکەمین کوردەن کە بە زوانی ئەڵمانی دۋۍ وتارېش سەرو کوردی وەڵێ کەردېنێ، یەکەمەشان سەرو هۊزو مەنگوڕی دلۍ گوڤارو (کلۆبوس)ینە، دوەمەشان سەرو دەستور و یاساو کوردەوارین کە دلۍ گوڤاری زانستی وەراوەرکاری مافینە وەڵاکریانۆ.[1]