پۊختێوە جە تاریخو هۆرامانی و سرووشتو ژیوای خەڵکەکەیش
بەشۍ: دواڼزەهەمە
نویستەی: #ئیبراهیم میکە عەلی#

تەۋەن نویسیا (کەتیبە) کەو تەنگیوەری
کەسېوە تەر بەنامیٛ دکتور (ولات)ی ساڵەو (1971) عیسایی تەۋەن نویسیاکەش وانانۆ نویستەنش: ئا بەشیٛ هەکە ونیاوە کریا بە پەنج بەشیٛوە:
1- بە مەدح و دوٙعا و خوڎا جیاجیایەکا دەس پەنە کەروٙ.
2- ئانارە مڎوٙ بە نامیٛ و لەقەبەکاو سارگوٙنی.
3- باسو هەرمانە وەرچەمەکاو سارگوٙنی و جەنگەکاش و سەرکۆتەیەکاش کەروٙ.
4- باسو چەنیەتی لەشکەر کیٛشیەکەیش کەروٙ پەی: کارالا ی و ئا شار و دەگایا هەکە گیٛرتیٛنیٛش.
5- باسو تاشای ئا تەۋەن نویسیا و کەتیبەیە و نەفرینو هەرکەسېوە هەکە تەۋەن نویسیا و کەتیبەکەی شیٛونوٙ.
دەقو دلیٛ تەۋەن نویسیاکەی بە هۆرامی دلیٛ کتیٛبو تارێخو هۆرامانینە (45) خاڵیٛنە وزیان ساراو چیٛگەنە ۋەرو ئانەیە باسەکەما دریٛژە نەکیٛشوٙ تەنیا پیٛسەو نمونێوە چڼ خاڵێوەشا وزمیٛ ڕوە:
- ئا خوڎێ هەکە گیٛڵاو پادشای دەسنیشان کەرا، ئا کەسیٛ هەکە هەڵمەتە بەراو مانا مڎا بە جەنگەکا.
- سارگوٙن (دوەم) شای گەورە، شای دەسەڵاتدار، شاو دنیێ، شاو ئاشووری، شاو سەرزەمینو سوٙمەر و ئاکەدی و وەشەسیاو خوڎا گەورەکا.
- من لەشکەرو (هومبانیگاش)یم تەفرو تونا کەرد، من سەرزەمینو (کارالا)یم ویٛران کەرد، شارو (کیشەسیم، شارو هارهاری، سەرزەمینو مادەکا و سەرزەمینو ئلی پیم ویٛران کەرد.
- من شارو ئشدودیم تاڵان کەرد، لامان (شاو ئاگەی) جە چەک و چوٙڵەکاو من توٙقا و ڕەما پەی سەرزەمینو (ملوحا)ی چاگە بە ویٛشارتەیۆ و پیٛسەو دزێوە ژیوا.
- چا سەردەمەنە خەڵکو سەرزەمینو (کارالا)ی گەرەکشا نەبیٛ مل بڎا بە هیچ پادشێوە.
- بە کەشە بەرزە لیٛژەکا دڵگەرمیٛ بیٛنیٛ و دەسنیشانەکەو منشا (بەرکەرد) فەرمانڕەواو گردو سەرزەمینی.
- من تابلوێوەم پەی یادگاریی وەش کەرد و سەرشۆ بڕواو خوڎا گەورەکام نویست.
پی تەشکە بەرگنوٙ هەکە بېیەی ئا تەوەن نویسیایە و خاڵەکیٛ دلیٛش و تاقە تەۋەنینەکەو پاڵیش گرد پیٛوەرە سەروەتێوە فەرهەنگینیٛ پەی هۆرامانی و وەرکەوتو زەمینی بە گردیی، چوون ئی تەۋەن نویسیا یوٙن چا سەنەڎە هیٛقم و ڕاسا هەکە ڕاو خەت و خاڵەکاشۆ دیمێوە جە وېیەردەیما پەی وزوٙ سارا.
سەرێوە تەریچۆ سەلەمنوٙش هۆرامان چا سەردەمەنە هەکە نزیکەو یەریٛ تاکو چوار هەزار ساڵیٛ چېوەڵی کەروٙ، یاگیٛ ململانیٛ و تەماعەو زلهیٛزەکاو جەهانی بېیەن، پادشێوە پیٛسەو سارگوٙنی دوەمی ئاشوریچ کوەکیٛ ئاگەیش هورچنییٛنیٛ هەتا سەرکۆتەیەکا ویٛش و جەنگاوەرەکاش تەموشاوە بنوېسٙۊو نەخشنۊ.[1]