پێناسەی دووبەیتی یان چوارینەکان (ڕوباعی)
فارسی: (رباعی)
عەرەبی: (رباعيات)
ئەم قاڵبە لە ئەدەبی فارسی و کوردیدا زۆر باوە، بەڵام کوردییەکە ئەو قانوونبەندییەی فارسیی پێ نەدراوە، ئەوەیش هی ئاکادیمیک نەبوونی توێژەر و شاریحەکانی ئێمەی کوردە، ناشوکری نەبێ ناحەقیشمان نییە، لە کام زانکۆ بمانخوێندایە؟ ئەوەشی هەمانە لە ئازایی و بەجەوهەری گەلەکەمان و ئەدیب و نووسەرەکانمانە بە گشتی و شاعیرانمان بە تایبەتیی. لە فارسیدا ڕوباعییەکانی خەیام و ئەبوسەعید و مەولانا زۆرناودارن، ڕوباعی چوار میسرەعە، کە میسرەعی یەک و دوو و چواری قافیەدارە و بە دەگمەن دەکرێ هەر چواریشی قافیەداربێ، بەڵام خۆش نابێ. دەبێ وەزن و کێشەکەشی لەسەر ئەم ڕوکنی عەرووزە، یانی ( مستفعل و مستفعل و مستفعل و فعولن) بێت . یان بۆ هاسانی کار دەڵێن: (لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ) هەر ڕوباعیێک ئەم وەزنەی نەبێ هەڵەیە، ناوی ڕوباعی نییە.
دووبەیتی یان فەهلەوات، کە باباتایەری هەمەدانی و فایزی دەشتستانی لەم قاڵبەدا ناودارن، هەر عەینی ڕوباعییە بەڵام کێشەکەی واتە وەزنی ڕوکنی عەرووزییەکەی ئاوایە (مفاعیلن مفاعیلن فعولن) بەحر هەزەج موسەددەسی مەحزووف، ئەگەر لەسەر ئەم کێشە نەبێ، نابێ ناوی بنێی دوو بەیتی و هەڵەیە. لە کورداندا فەقەت مامۆستا هەژار ئەمەی زانیوە و ڕویاعیاتی خەیامی بە وەزنی خۆی وەرگێڕاوە و لە ئاخری پەڕتووکەکەدا چەن دووبەیتی بە وەزنی خۆی داناوە کە شاکارە. تەنانەت شاعیری گەورەی وەک گۆران یان شێخ سەلام ئەمەیان نەزانیوە و خەیامیان بە بێ وەزنی خۆی وەرگێڕاوەتەوە کە لە سەتاسەت هەڵەیە. ئەمما شتێ هەیە لێرەدا کورد بۆ خۆی ئەم قاڵبەی ناو ناوە چوارینە یان چوارخشتەکی و وەزنی تایبەتیشی بۆ دانەناوە و دەستی خۆش بێ، کەوابوو چوارینەی ئێمە هەم ڕوباعیە هەم دووبەیتییە هەم وەزنی دیکەشە. جا من چوارینەکانی حەمدی بە پێی کێش و وەزنیان دەستەبەندی دەکەم با خوێنەر لە خوێندنەوەیاندا بە هەڵە نەچێ و بە وەزنی خۆی بیانخوێنێتەوە.
#محەمەد سەعید نەجاڕی (ئاسۆ) # [1]