Derhênerê lîstika “Seyrana Li Çeper” û gelek lîstikên din Nazmî Karaman têkildarî şanoya Kurdî axivî û got: “Di şanoya kurdî de ruhekî azad heye. Gelek çîrokên me hene lê mixabin nivîskarên ku tekstên şanoya Kurdî binivisînin tine ne!”
Lîstika “Seyrana Li Çeper” ku ji aliyê Fernando Arrabal ve hatiye nivîsandin û Aydin Rengîn jî wergerandiye kurdî, di 4’ê Çileyê 2023´yan de li Êlihê promiyera xwe kiribû. Lîstik, ji aliyê Nîsk Hunerê ve hatiye amadekirin û derhêneriya lîstikê jî Nazmî Karaman kiriye. Lîstik piştî ku li Şanoya Bajêr a Amedê hat nîşandan, dê turneya xwe bike li Sêrt, Mêrdîn, Izmîr û gelek bajarên din. Derhênerê lîstikê Nazmî Karaman û şanogerên Nîsk Huner, Gulan Mizgîn û Habîp Çelîk têkildarî lîstika “Seyrana Li Çeper” û şanoya Kurdî axivîn.
Derhêner Nazmî Karaman bal bire ser azadiya hunerê Kurdî û da zanîn ku hunerê Kurdî bi zimanê xwe û çîroka xwe ve tena serê xwe azadiyek e. Karaman diyar kir ku gava temaşevan tên li şanoya Kurdî temaşe dikin, parçeyek ji jiyan û çîroka xwe dibînin û got, “Ji ber vê yekê jî şanoya Kurdî ji bo şanogeran jî ji bo temaşevanan jî azadiyek e. Ev demeke dirêj e ez di nava karê şanoyê de me. Bi Tirkî, Ingilîzî, Kurdî û her wiha bi zimanên din lîstikên şanoyê tên lîstin. Di naveroka lîstikan de ti cudahî tine ye. Tenê zimanê wê diguhere û gava bi Kurdî be tê qedexekirin. Gava temaşevan tên, li lîstika bi Kurdî temaşe dikin, têkiliyeke wan bi ziman re çêdibe û ji ber vê yekê jî tê qedexekirin.”
$Nebûna derfetan fikrên cuda çêdike$
Karaman têkildarî pênasekirina “Hunerê serdest û bindest” wiha nêrîna xwe anî ziman: “Niha di nava huner de gelek têgeh tên bikaranîn. Di demekê de wek ‘hunerê bindestan-serdestan’ pênaseyek hatiye kirin. Lê di hunerê Kurdî de ev pênase bêmane ye. Şanoya Kurdî, ne şanoya bindestan yan jî ya serdestan e. Ji ber ku bingehê wê azad e. Rast e, em gelek lîstikên ji zimanên din hatine wergernadin jî derdixin ser dikê. Lê çîroka wan lîstikên wergerandî jî nêzî jiyana Kurdan e. Heke ne wisa be, jixwe temaşevan jî lê temaşe nakin. Ev yek jî azadiyê bi xwe re tîne. Rast e, Şanoya Kurdî di nav nebûna derfetan de bi pêş dikeve û lîstikên Kurdî tên qedexekirin. Lê ev yek jî fikr û ramanên cuda bi xwe re tîne. Lewma di şano û hunerê Kurdî de mirov nikare behsa bindestiyê yan jî serdestiyê bike.”
$Ka nivîskarên şanonamyên Kurdî!$
Nazmî Karaman bal bire ser mijara hilberînê, ew weke mijareke pirr girîng bi nav kir û got, “Çîrokên me pirr in, lê mixabin nivîskarên me tine ne. Di şanoyê de jî her çiqas lîstikvan yan jî derhênerên baş hebin, her kes nikare binivîsîne. Tekstên şanoyê tiştekî gelekî cuda ne. Kêmasiya herî mezin tinebûna nivîskaran e. Hin nivîskarên me hene ku ji bo nivîsandina lîstikeke şanoyê di nava hewldanan de ne, lê hejmara wan kesan jî gelekî kêm e.”
$Tiştekî absûrd û henûn ‘Seyrana Li Çeper’$
Nazmî Karaman qala amadekirina lîstika “Seyrana Li Çeper” jî kir û got, “Di şanoyê de ji bo me her der dik e, û tu dikarî li her derê provayên xwe bikî. Di vê hêlê de derfet gelek in. Me provayên lîstika ‘Seyrana Li Çeper’ li Yenî Sahneya Batmanê kirin. Me demeke dirêj provayên xwe domandin. Her hevalekî tiştek kir, karekî kolektîf derket holê. Ev jî ji bo şanoya Kurdî tiştekî gelekî baş e. Mijara lîstikê jî şer e ku niha cîhan hemû di nava şerekî de derbas dibe. Me jî xwest ku di lîstikê de tiştekî cuda ava bikin. Ev şer, şerekî ne baş e. Li her derê mirov qurbanî dibin. Ji ber vê yekê tiştekî absûrd û ‘naîf’ jî derkete holê.”
BAZÎD EVREN/EYLEM AKDAG/MA/AMED
$Bawerî pê bînin û bibin serî$
Lîstikvana şanoyê, Gulan Mizgîn jî anî ziman ku ew di şanoyê de nû ye û di koma wan a Nîsk Huner de jî ew tenê du jin in. Mizgîn destnîşan kir ku gelek astengî derdikevin pêşiya wan û got, “Hem ji aliyê civakê de û hem jî di aliyê malbatê de ez rastî gelek astengiyan hatim. Gelek kes dibêjin, hûn jin in, hûn bi tena serê xwe li wir çi dikin. Lê min li ber xwe da û ez niha jî li ser karê xwe me. Min pirr ji şanoya Kurdî hez dikir. Gava min li şanoya bi Tirkî temaşe dikir, min xwe tê de nedidît. Min dikir û nedikir wek temaşevanekê jî nediketim nava wê çîrokê. Ji ber vê yekê jî min pirr li ber xwe da û astengiyên li pêşiya xwe bihurandin. Ez wek jinekê, tiştên ku min bihîstî bibêjim, heta sibê jî em nikarin biqedînin. Tesîreke mezin li ser mirov çêdike. Dibe ku gotineke min xemgîn bike, lê ez guhên xwe digirim û gava bû sibe ez ji nû ve dest bi jiyana xwe dikim. Li ser medyaya dijîtal jî gava min rexne dikin, ne wekî şanogerekê yan jî ne weke keseke ji rêzê, her wiha li ser zayendê min rexne dikin. Lê ez ji biryarên xwe bi bawer im û li gorî wê jî tevdigerim. Ez ji tevahî jinan re dibêjim, guh nedin ti kesî û dest ji armancên xwe bernedin.”
$‘Ji ber ku bi Kurdî ye serê min rehet e’$
Ji lîstikvanên Nîsk Huner, Habîb Çelîk jî bi bîr xist ku şeş sal in, ew di nava şanoyê de cih digire û di nava van şeş salan de jî gelek caran derketiye ser dikê. Çelîk diyar kir ku ew wek şanogerekî daxwaz ji gelê Kurd dike ku xwedî li şanoya Kurdî, çanda Kurdî derkevin û lê temaşe bikin. Çelîk got; “Ji ber ku ez bi Kurdî karê xwe dikim, serê min pirr rehet e. Zimanê dayika min e. Ez hestên lîstikê xweş didim temaşevanan û ji wan jî xweş distînim. Min bi Tirkî lîstikek ceriband lê min qet nikarî wê hîsê bidim. Ji ber ku ji roja ez hatime dinê heta niha bi Kurdî diaxivim, lewma dikarim wan peyv, biwêj û gotinên berê jî bi saya hunerê xwe, bigihînim temaşevanan.”[1]