=KTML_Bold=Zimanên herî dewlemend ên cîhanê=KTML_End=
Arslan Ozdemir
Belê, kurdî di sala 2023’an de 8’emîn zimanê herî dewlemend ê cîhanê ye. Ev tê wê wateyê ku ferhenga kurdî ji 918.123 peyvan pêk tê. Ev jimar li gorî daneyên Wiktionaryê, beşa ferhengê ya Wîkîpediyayê ye.
Wiktionary ferhengeke serhêl a belaş e, beşa ferhengê ya Wiktionaryê. Wiktionary peyv û pênaseyên ji hemû zimanên cîhanê dihewîne. Wiktionary ji aliyê dilxwazan ve tê guherandin û pêşxistin. Di Wiktionaryê de ji bilî pênaseyên peyvan, agahiyên wekî etîmolojiya peyvan, bilêvkirin, nimûneyên hevokê û hevwateyan jî dihewîne. Di Wiktionaryê de hevrehên peyvên zimanên cuda jî hene.
Kurdî zimanek ji şaxê îranî yê bakur-rojavayê koma zimanên hind û îranî yên malbata zimanên hind û ewropî ye. Kurdî ji aliyê kurdên li Tirkiye, Iraq, Îran, Sûriye û Ermenistanê dijîn tê axaftin.
Kurdî li ser çar zaravayan tê dabeşkirin: kurmancî, soranî, goranî û zazakî. Kurdî jî xwedî gelek zarava û devokên herêmî ye.
Kurdî zimanek e ku bi sedsalan pêş ketiye. Kurdî xwedî kevneşopiyeke nivîskî û wêje û çandeke dewlemend e. Kurdî îro di perwerde, çapemenî û siyasetê de zêde tê bikaranîn.
Taybetmendiyên kurdî ev in:
Ew zimanek ji şaxê îranî yê bakur-rojavayê koma zimanên hind-îranî yên malbata zimanên hind-ewropî ye.
Ji aliyê kurdan ve tê axaftin.
Ew li ser çar zaravayên sereke hatiye dabeşkirin: kurmancî, soranî goranî û zazakî.
Wêje û çandeke wê ya dewlemend heye.
Ew îro bêtir û bêtir tê bikaranîn.
Girîngiya Kkurdî wiha ye:
Zimanê zikmakî yê kurdan e.
Beşek ji çand û nasnameya kurdî ye.
Destûrê dide kurdan ku xwe îfade bikin.
Beşdariya kurdan di perwerde, medya û siyasetê de hêsan dike.
Ku kurdî 8’emîn zimanê herî dewlemend ê cîhanê ye, dewlemendî û cihêrengiya kurdî (her çend bi sedsalan hewl tê dayîn bê asîmîlekirin jî) nîşan dide. Kurdî yek ji girîngtirîn zimanên cîhanê ye û divê di nav zimanên cîhanê de cihê xwe yê rewa bigire.
Pêşeroja kurdî bi hêvî ye. Kurdî roj bi roj tê axaftin û tê payîn ku bikaranîna wê zêde bibe. Kurdî xwedî potansiyel e ku bibe yek ji girîngtirîn zimanên cîhanê.
Lê hin çavkanî îdia dikin ku zimanê kurdî 9’emîn zimanê herî dewlemend e. Ev ji ber pênaseyên cihêreng ên ku ji hêla çavkaniyên cuda ve têne bikaranîn. Bo nimûne, hin çavkanî ferhenga zimanekî, hejmara peyvên ku di ferhengê de peyda dibin û her wiha hejmara peyvên ku di çarçoveyek cuda de hatine bikaranîn dinirxînin. Di vê rewşê de ferhenga kurdî dadikeve 721.599 peyvan. Ev hejmar zimanê kurdî dike 9’emîn zimanê herî dewlemend ê cîhanê. Mirov dikare bêje ku “Kurdî bi gotinên xwe cîhanê rave kir.” cîhanê rave kir.”
[1]