Amûrên Jinan ên Kurdewarî - #Meşk# 1
Leyla Nûranî

Meşk
Meşk ji eyarên (Kevil an jî post)ê bizinan tê çêkirin
Bi meşkê nîvişk ji mast, piştî keyandinê, digirin. Ji dew jî qezencê dikin, vedixwin, dikin mehîr, şûrtan jê çêdikin û hwd.
Kesê Meşkê dike
Kesê ku meşkê dihejîne (Dikêre) çi meşka wan bixwe be an jî ya xelkê be ku heqê xwe bistîne.
Serê sibehê bi nirke nirka keça Kurd ku meşkê dikare şiyar bûye
Mamosta Hejar –Şerefname
Xweşkirin (mîhkirin) Meşkê
Amadekirina postê pez ku bikin Meşk
Meşk ji eyarên bizinan tê çêkirin. Şeş rojan eyar dixin gemarê, paşê derdixin û mûyan radikin, pif dikin û du mehan dadileqînin heta hişk dibe. Heşt rojan dixin nav cefteke kelandî de. Piştí ku derdixin dişon û qaşûlên hinaran, yên hêrtî (qeşûf) pê dixerînin û dipêçin hetanî wextê keyandinê. Lewleb(loleb) û navilkê (dêlkew) pé ve dikin. Herweha bi hin giyayan re dikelînin heta rengê wê xweş be û çend rojan bi bane xanî ve tê daliqandin heta bêhna dûkêlê bigre.
Meşk Exşer Dan (Meşik Nexşandin)
Xweliyê û peyîn û postê şîlandikan bi meşkê ve dikin wê dixin nava gemarê dihisûn heta ku rengê wan bigre.
Helal/Tardaw/Pelû
Dema ku postê meşkê jê çêdikin, li gel ardûxak û pûngê bi hev re dikelînin heta mûyên pez jêvebin, li hin cihan simaq, qalkê hinaran û xwê jî pêre dikelînin.
Helaldan
Xweşkirina post ku bikarin mûyên wê jêvekin
Helalgirtin
Amadekirina maddeya helal (Cefta Kelandî) bo ku mûyên postê meşkê pê jêveken
Meşk bin kirin
Dirûna binê meşkê
Morekî
Cureke dirûtinê ye ku bin û derdora meşkê bi wî awayî didûrin. Hiriyê bi du ta û sê ta dirêsin, bi dirêşê postê meşkê kun dikin û bi şûjinî didûrûn û kêliyên mezin lê didin. Ne av jê derdikeve û ne av dikevê û heta bin hingilê meşkê wesa didirûn.
Bendikê Meşkê
Ew bendikê ku derê meşkê pê girê didin
Dorembên/Zarbên/Zarmbên
Ev bendikê ku derê meşk û himbanê pê girê didin
Pişk
Pîneyeke ji darên Belalûk, an gunîk û tişteke wesa ku kun û cihê hingilê meşkê pê digrin.
Pişk lêdan/Pinckirin
Lêdana dar û gunîkan li kun û bin hingilê meşkê ku jêre dibêjin pişk têra kirin an jî pişklêdan
Pişta Meşkê
Beşa dawiyê an piştve ya meşkê ye
Lameşke
Aliyeke meşkê ye
Aliyeke meşkê bi kesekê re hilgirtin
Destê te bi rûn e (Xêre) divê tu aliyeke meşkê bi min re bigrî ku rûnê meşka min zêde be’’
Darê Meşkê / Sêpêk
Ev sê darên ku dibin sê pêyên meşkê
çadir û çîx pêçranewe, sêpek hellpesêran, meşke berçîxyan têhellkêşra û le binmîçî qurmawî niran. (Pexşanî Hêmin)
Sêpêk danan
Danan û qayîmkirina sêpêkê bi verîs an jî kindiran
Lewleb
Darên hilî bo pêş û pişta meşkê ku darên meşkê pêve dikin
meşkem meşkey mangaye / lolep le darxurmaye/ çwar pût ronî têdaye/ dû pût xercî axaye
(payanyanî, edebyatî zarekî beşî jinan)
Berim de kêwî şîne/piştim de kêwî şîne/darlolepim nexşîne/meşkejênim amîne
(Payanyanî, edebyatî zarekî beşî jnan)
Navdar
Darê navbera du loleban ku bi ser meşkê ve ne
meşkêm nêwdarî gwêze/ ew gence zor bizoze/be ciwanî xot swênd dedem/ meşkêm bo billê besoze
(payanyanî, edebyatî zarekî beşî jinan)
Dojeng/Dojîng/Duêjîng
Ev dare ku dixin nav loleba meşkê
meşke bijê le lêrî/ dardojengî le zêrrî/ bo xom kîjî bajêrrî
(payanyanî, edebyatî zarekî beşî jnan)
[1]