Li ser banaga Komîteya Dîplomasîya Hevbeş ya Partî û Rêxistinên Siyasî yên Kurdistanî (ku di bin sîwana KNKê de ji 34 partî û rêxistinan pêktê), nûnerên dehan partî û rêxistinan û gelek kesayetên Kurdistanî, di 27.07.2019an de li Brukselê, di Civîna Helwesta Neteweyî Li Hember Dagirkerîya Dewleta Tirk de kombûn. Herçend civîn teybetî li dijê dagîrkerîya dewleta Tirk hatibe organîzekirin jî, civîn li ser êrîş û dagîrkerîya dewleta Îranê jî rawesta. Di encama niqaşan de, biryar hate dayîn ku ev deklarasyona jêrîn ji raya giştî re bête ragihandin.
Dijî Dagîrkerîyê, Pozisyona Hevgirtî ya Neteweyî û Niştîmanî ya Kurdistanê
Gelê Kurd!
Gelên Kurdistanê!
Xweya ye ku îro neyaran Kurdistan kirine çar parçe. Di destpêkê de bi peymana Qesrî Şirînê du, bi ya Lozanê jî kirine çar parçe. Bi van peymanan ne tenê gelê Kurd, herweha sêrîde gelê Asûrî-Suryanî-Kildanî û hemî pêkhateyên herêmê jî, hatine parçekirin. Lê belê, ev hemû peymanên dabirîna Kurdistanê ti caran ji teref xelkên Kurdistanê ve nehatine qebûl kirin û rewa nehatine dîtin. Dijî van hemû peymanên parçekirina Kurdistanê serhildan çêbûne, berxwedan hatine kirin û ser li ber dijminan nehatîye tewandin.
Di van 30 salên dawiyê de li welatê me rewşeke nû rû daye û sala 1991an li başûr, paşê jî li rojavayê Kurdistanê du îdareyên xweser pêkhatine.
Em baş dizanin ku ne Îranê nejî Tirkîyê ev pêkhatine ti caran qebûl nekirine û herdem lêgerîyane ku her bi çi rengî be, van pêkhatinan di sêrî de xirab bikin, heke ji wan neyê jî têkvedanê bikin û destkevtan destabîlîze bikin û hilgirine binê ablûqayên polîtîk û leşkerî û ekonomîk.
Di vê prosesê da Îranê car bi bêdengî, carna jî bi êrişên vekirî arîşe derêxistine. Li başûrê Kurdistanê gelek caran kamp û binkeyên partî û rêxistinên rojhilatê Kurdistanê yên li Koyê û li ser tixûban bombarduman kirin û bi dehan kes kuştin, şehîd kirin. Van rojên derbazbûyî de jî, hêzên Îranî dîsa êrîşê başûrê Kurdistanê kirin.
Dewleta Tirkîyê wekî dagîrkera mezin, li milekê li nav tixûbên xwe yên fermî de zulmeke nedîtî li xelkê bakurê Kurdistanê dike, li alîyê dî çavê xwe berdaye parçeyên başûr û rojavayê Kurdistanê û dest bi dagîrkirineke berfireh kirîye.
Dewleta Tirkîyeyê ji salên 1990ê pêve, operasyonên xwe zêde kirine û gelek binkeyên leşkerî ji Behdînan heta dorberê Mûsilê ava kirine. Ji milekî ve ji van binkeyên leşkerî li dijî Gerîlayên HPGê, hem istixbaratê kom dike hem jî êrişan dike. Lê li milê dî jî kontrola xwe ya sîxuriyê û leşkerî li ser temamî başûrê Kurdistanê binecih dike. Dagîrkerîya dewleta Tirk ya li başûr ne tenê di warê leşkerî de ye. Heman demê de dagîrkerîyek çandî û aborî jî pêşxistîye.
Piştî buyerên referandûma 2017an, di dagîrkerîya Kerkûk û deverên din yên Kurdistanî de, dewleta Tirk û Îranê roleke sereke leyîstin. Niha jî destê herdu dewletan di guhertina demografîg ya Kerkûk û deverên din de heye.
Piştî ku li rojavayê Kurdistanê îdareya xweser pêkhat, dewleta Tirkîyê konsepta êrişkarîya xwe nûve kir û planê xwe yê dagîrkerîyeke giştî da dest pê kirin. Ji Ezaz û Cerablusê dest pê kir û herî dawîyê jî Efrîn dagîr kir. Niha jî amadekarîya dagîrkerîyeke berfirehtir dike û berê xwe daye Kobanê, Girî Spî û Cizîra rojavayê. Ev pozisyona dewleta Tirkîyê ya êrişkar û dagîrker, gelek bi aktîvî didome.
Piştî dagîrkirina Efrînê dewleta Tirk bi awayekî sîstematîk li Efrînê sûcê dijî mirovahîyê pêk tîne. Demografîya Efrînê diguherîne û dewlemendîyên ser erd û bin erd talan dike.
Vê gavê jî dagîrkerîya vê dewleta hov li ser başûrê Kurdistanê rengekî nû wergirtîye. Êdî bi avakirina binkeyên leşkerî û istixbarî qayîl nîne û dixwaze navçeyên firehtir û stratejîk bi temamî dagîr bike û tê da bi cih bibe. Ji bo vê jî destpêk ji cihekî giring û stratejîk, ji navçeya Bradostan dest bi dagîrîya başûrê Kurdistanê kir.
Di vê operasyona leşkerî da dewleta Îranê jî piştevana dewleta Tirkîyeyê ye. Îran di halê hazir da çend xwe vekirî tevî vê êriş û dagîrîya dewleta Tirkîyeyê neke jî, lê nerazî jî nîne. Di dîrokê da jî ev hevkarîya wan ya zimnî gelek caran hatîye dîtin. Di tesfîyeya doza Kurdistanê da rê li ber hevdu xweş kirine û vê gavê jî dikin. Li ber van bûyerên dîrokî divêt hişyarîya Kurdan hebe ku bikarin bi hev ra van leyiz û entrîkayên dagîrkeran vala derêxin.
Li hember vê dagîrkerîyê, hukumeta Bexdayê jî bêdeng e û di binîde bi Tirkîyeyê re hevkare. Ev hevkarîya dijê bizava azadîxwaza Kurdistanê, ji demê referandûma başûrê Kurdistanê ve berdewam e. Li gel vê rastîyê jî, mixabin sêrîde hukumet û hêzên desthelatdarên başûrê Kurdistanê jî, di nava bêdengîyê de ne û gelek caran li hember êrîşên dagîrkeran bê helwest dimînin. Parlamentoya Herêmê, gelek partî, rêxistinên sivîl û gelê başûr bi giştî, xwedî helwestin û dagîrkerîyê qebûl nakin. Divê hukumet û hemî hêz, guhdarî dengê gel bikin û li hember dagîrkerîyê helwest bigrin û rawestin.
Tirkîye gelek bi zanahî û stratejîk van polîtîkaya xwe ya dagîrkerîyê pêşde dibe. Li rojavayê Kurdistanê Efrîn dagîr kir û xwe tê da bi cih dike û bi vî rengî rêya Deryaya Spî li ber Kurdan digire. Bi dagîrkirina Biradosta jî, dixwaze navenda Kurdistanê hilgire bin kontrola xwe û li ser sê parçeyên Kurdistanê, otorîteya xwe ya eskerî ferz bike.
Dewleta Tirkîyê daku baldarîya mirovahîya demokratîk şêlû bike, êrîş û dagîrîya xwe weke operasyona dijî PKKê dide xuya kirin. Eve bi temamî manipulasyon e û berevajîkirina rastîyan e. Projê dewleta Tirk ewe ku di sedsalîya (2023) avakirina Komara Tirkiyê de, di çerçeveya “Mîsaqî Millî” (Sonda Neteweyî) de sinorên xwe fireh bike. Gorî “Mîsaqî Millî” wîlayeta Musilê û bakurê Sûrîyê, di nava sînorên Tirkîyê de ne. Amanc destdanîna ser van herêma ye û amanc têkbirina hemî deskevtên Kurda ne.
Ji ber van hemû sedeman, Em wekî Komîteya Dîplomasîya Hevbeş ya Partî û Rêxistinên Siyasî yên Kurdistanî û hemû partî, rêxistin û kesayetên beşdarê civînê, dixwazin balê bikêşînin ser vê rastîya polîtîk û stratejîk ku bikarin bi hev ra rê li ber neyaran bigirin û vê tehlîke û belaya mezin ji ser serê xelkên Kurdistanê dûr û belav bikin.
Li ber vê rastîya dîrokî ya Kurdistanê, em bi giringî van daxwazan ji xelkê Kurd, Kurdistanîyan û hemû partî û bizavên polîtîk û sivîl, ji rêvebirîya xweser ya rojavayê Kurdistanê û bi taybetî Hukûmeta Herêma Kurdistanê dikin.
1. Civîn, êrîş û dagîrkerîya Tirkîye û Îranê bi yek dengî mehkum dike û banga xurtkirina berxwedanê dike.
2. Dagîrkerîya dewleta Tirk ya li ser Biradosta xencerek e di nîveka dilê Kurdistanê da. Dagîrkirina vê navçeyê dê rê li ber bizava azadîxwazîya bakûr û rojhilatê Kurdistanê bigire û herwisa jî dê rê li ber têkbirin û hilweşandina destkevtên başûrê Kurdistanê xweş bike. Li hember dagîrîya dewleta Tirkîyeyê, hemû Kurdistanî hêz û dengê xwe bikin yek û li dijî vê bêdadîya dewleta Tirkîyeyê rawestin.
3. Êrişên hewayî û reşahî yên dewleta Tirk ji devera Zaxo heta Qendîlê berdewamin. Ev êrîş zerera jîyanî dide hemû xelkê xwecih ku gelek gund hatine vala kirin û li şûna wan leşkerên
dewleta Tirkîyeyê bi cih dibin. Leşkergehên xwe yên daîmî ava dikin ku eve tête maneya dagîrîyeke mayînde. Ji ber hindê divêt hemû Kurdistanî li dijî vê dagîrîya daîmî ya dewleta Tirkîyeyê nerazîbûna xwe bi rengekî aktîv bidin xuya kirin.
4. Hebûna binkeyên Gerîlla û Pêşmergeyan li van dewrûberan rastîyeke dîrokî û rewa ye. Di her demî da hemû azadîxwazên doza Kurdistanê yên ji başûr, rojhilat û bakûr di van navçeyên da ku dijmin wekî tixûbên xwe qebûl dikin, kampên leşkerî ava kirine ku ev cih welatê wan e û herweha mafê wan yê neteweyî û niştîmanî ye.
5. Girêdayî vê dagîrkerîya aktuel ya dewleta Tirkîyeyê ya devera Biradosta û Behdînan, herwisa pêwîste dagîrîya li ser rojavayê Kurdistanê li Efrînê, Ezaz, Bab û Cerablusê jî bête mehkum kirin û ji dewleta Tirkîyeyê bête xwestin ku zûtirîn dem dawîyê li van êrîş û dagîrîyên xwe bîne û ji cihên dagîrkirî derkeve.
6. Divê êrîşên dewleta Îranê jî neyêne ji bîrkirin, heman helwest li hember êrîş û dagîrkerîya Îranê jî bête girtin. Divê bê qeyd û şert, Îran êrîşên xwe yên li ser herêmê rawestîne. Di vê dema ku Îran di bin dorpêç û zextên navdewletî de ye, ji bo Îranê rêya herî baş ewe ku bi hêzên Kurdistanî re bikeve nava diyalogê û pirsgirêgan bi rêyên aştîyane çareser bike.
7. Li vê derê bi giringî em dixwazin bala hukûmeta Iraqa Federal jî bikêşînin ser vê bûyerê ku dewleta Tirkîyê tixûbên fermî yên Iraqa Federal dibezîne û hemû norm û qaydeyên cîranî û hukumranîya Iraqê binpê dike û êrişên xwe didomîne û axeke berfireh dagîr dike. Hukûmeta Iraqê divêt wekî mafê xwe yê huqûqî, hem tixûbên xwe yên fermî, hem jî hevwelatîyên xwe yên navçeyê biparêze û li dijî vê dijminahîya dewleta Tirkîyeyê tedbîran bistîne.
8. Ji bo li hember van êrîş û dagîrkerîyê tedbîr bêne girtin, beşdarên Civînê, bang li KCK, PDK, YNK û hemî hemî hêzên Kurdistanî dike ku rojekî zûtir kombibin û li hember dagîrkerîyê helwestek hevbeş nîşan bidin.
9. Komîteya Dîplomasîya Hevbeş ya Partî û Rêxistinên Siyasî yên Kurdistanî û hemû beşdarên kombûnê, wekî hercar daxwazê ji dinyaya demokratîk, dewlet û organîzasyonên navneteweyî dikin, ku dijî vê dagîrkerîya dewleta Tirkîyeyê dengê xwe bilind bikin û nerazîbûna xwe bidene nîşandan.
Civîna Helwesta Neteweyî Li Hember Dagîrkerîya Dewleta Tirk
27 Tîrmeh (July) 2019, Bruksel