پەرتووکخانە پەرتووکخانە
گەڕان

کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!


بژاردەی گەڕان





گەڕانی ورد      کیبۆرد


گەڕان
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆمارکردنی بابەت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
ئامرازەکان
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
زمانەکان
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
هەژماری من
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
گەڕان تۆمارکردنی بابەت ئامرازەکان زمانەکان هەژماری من
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 دەربارە
 بابەت بەهەڵکەوت
 چالاکییەکانی ڕۆژی
 ڕێساکانی بەکارهێنان
 ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
 بیروڕاکانتان
 دڵخوازەکان
 کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
 چالاکییەکان - کوردیپێدیا
 یارمەتی
بابەتی نوێ
ژیاننامە
توانا محەمەد نەجم عەلی
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
سالار فەتاح قادر
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
ئاسۆ ڕەسوڵ محەمەد
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
پێشڕەو حەمەجان عەزیز
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
سۆما حەمە عەلی یار ئەحمەد
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
عەبدولڕەزاق محەمەد ئەحمەد
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
شیمال ئەحمەد ئیسماعیل
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
سادق خەلیل عەبدولعەزیز
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
شڤان عادل مستەفا
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
بەفرین ئەحمەد عەبدوڵڵا
31-10-2024
کشمیر کەریم
ئامار
بابەت
  530,176
وێنە
  110,960
پەرتووک PDF
  20,352
فایلی پەیوەندیدار
  105,419
ڤیدیۆ
  1,578
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
295,471
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,587
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,151
عربي - Arabic 
31,280
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
19,094
فارسی - Farsi 
10,469
English - English 
7,671
Türkçe - Turkish 
3,675
Deutsch - German 
1,785
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
115,949
ژیاننامە 
26,434
پەرتووکخانە 
25,817
کورتەباس 
18,584
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
14,837
پەند و ئیدیۆم 
13,755
شوێنەکان 
12,003
شەهیدان 
11,923
کۆمەڵکوژی 
10,919
هۆنراوە 
10,461
بەڵگەنامەکان 
8,354
وێنە و پێناس 
7,383
ئامار و ڕاپرسی 
4,627
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,434
ڤیدیۆ 
1,474
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,461
پۆلێننەکراو 
990
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
823
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
777
کارە هونەرییەکان 
766
شوێنەوار و کۆنینە 
637
فەرمانگەکان  
537
گیانلەبەرانی کوردستان 
277
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
188
نەخشەکان 
185
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
94
زانستە سروشتییەکان 
80
خواردنی کوردی 
80
دۆزی ژن 
55
مۆزەخانە 
50
یارییە کوردەوارییەکان 
39
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
28
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
324
PDF 
31,608
MP4 
2,599
IMG 
203,549
∑   تێکڕا 
238,080
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
ژیاننامە
قەناتی کوردۆ - کوردۆیڤ
ژیاننامە
عادیلە خانم
ژیاننامە
فەرهاد عەبدولحەمید - فەرهاد...
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
ژیاننامە
شەیما
ئەیوان
کوردیپێدیا، زانیارییەکانی هێندە ئاسان کردووە! بەهۆی مۆبایڵەکانتانەوە زۆرتر لە نیو ملیۆن تۆمار لە گیرفانتاندایە!
پۆل: شوێنەکان | زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)0
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Pусский - Russian0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0

ئەیوان

ئەیوان
ئەیوان یەکێکە لە شارۆچکەکانی پارێزگای #ئیلام#ە لە ڕۆژھەڵاتی کوردستانە، ئەیوان لە مێژوو پێ ئەڵن ئاریوخ یا ئاریوج کە وردە وردە ناسراو بۆ بە ئاریوجان.

خەڵکی ئەیوان بە زاراوەی کوردیی باشووری (کەلھوڕی) قسە دەکەن. کەڵھوڕی یان کەلڕی ناوی یەکێک لە زارەکانی دیالێکتی کوردیی باشوورییە و ئێڵی کەلھوڕ بەم زارە کە بەشێک لە دیالێکتی کوردیی باشوورییە قسە دەکەن. کەڵھوڕی لە ڕۆژھەڵاتی کوردستاندا لە شارەکانی وەک شاباد (ئارووناوا) ، گییەڵان، قەسری شیرین، کرمانشان، ئاسماوە، ئەیوان، سەرپێڵ زەھاو، کرن، و لە باشووری کوردستاندا لە شارەکانی وەک #خانەقین#، #کەلار#، مەندەلی و ناوچەی #گەرمیان# بە گشتی ھەیە.

$ناو$
گ.ب.ئاکۆپف، کوردناس و ئێرانناس لە ئەرمینیای سۆڤیەت، لە وتارەکەیدا لە کوردانی گۆراندا، ناوی ئەیوان بە پەیوەندی بە سەردەمی سۆمەرییەوە دەزانێت و بە ناوێکی ڕەگ و دێرین دەزانێت.
لە ڕوانگەی وشەییەوە، ئەیوان مانای جۆراوجۆری ھەیە، وەک: سەکۆ و تاق - ماڵی کراوە - دەروازە - کەوانە بەرز و شوێنی دانیشتنی پاشاکان.

$مێژوو$
شاری مێژوویی زەڕنە یەکێکە لە شارەدێیەکانی ئەم شارستانە. ئەم ناوچەیە بە تێپەڕبوونی کات بە ناوی جیاواز ناسراوە. ھێنری ڕاولینسۆن لە سەفەرنامەکەیدا دەربارەی ئەیوان دەنووسێت:
«وا دیارە دەشتی ئاریوخ کۆنترین ناوی ناوچەی ئەیوان بووبێت، تا سەدەی 13ی زایینی، بە ئاریۆحان ناسرابوو.»
بنیامین تودێلێ بە ئاریان ئاماژە بەم ناوچەیە دەکات. وا دیارە پێش ھێرشی ئەسکەندەری مەزن ناوی ئاریوخ گۆڕدرابێت بۆ سەباد کە فرەییەکەی سەبادانە کە پێشی ماە دانراوە و بووە بە ماە سەبەتە یان ماھسبادان.
لەسەردەمی ئەردەشیر بابکان، یەکەم پاشای ساسانی، ئەم ناوچەیە یەکێک بوو لە ناوچەکانی ماھسەبدان، وە کاتێک موسڵمانان حوکمیان دەکرد، عەرەبەکان دوو وشەی ماە و سەبدانیان تێکەڵ کرد و پیتی دیان گۆڕی بۆ ز و ناویان لێنابوو مەسبزان.
ئەبو دۆلف لە سەفەرنامەکەیدا دەنووسێت:
لبەلای ڕاستدا دەچنە مەسبزان و قەزق کە چەندین شار لەخۆدەگرێت، لەنێویاندا ئاریۆحان. ئەم شارە دەکەوێتە دەشتێکی نێوان شاخەکانی پڕ لە دار، ئاوەکەی دەڕژێتە ناو بەندەنیجین کە ناوی شاری مەندەلی مۆدێرنە لە ئێڕاقدا».
تاکە ڕووبارێک کە دەڕژێتە ناو مەندەلی ڕووباری گەنگیرە کە لە ئەیوانەوە سەرچاوەی گرتووە. کەواتە بە پێی بۆچوونی ئەبو دۆلف ئەم ناوچەیە ناوی ئاریۆحان بوو.
پێش ھاتنی ڕەزاخان بۆ ئیڤان، ئەم شارە ناوی جۆی دێزد یان جودز بووە و کاتێک ڕەزاخان دەچێتە ناو ئیڤان ناوی جۆی زاری بۆ ناوەندی شار ھەڵبژاردووە و دواتر بە باغ شا ناسرا. پاشان دیسان وشەی ئەیوان بۆ ناوەندی شارەکە بەکارھات کە ئێستا بە ھەمان ناو ناسراوە.

$زمان و ڕۆشنبیری$
شارستانی ئەیوان بە زاراوەی کوردیی باشووری (کەڵھوری) قسە دەکەن. کەڵھوڕی یان کەلڕی ناوی یەکێک لە زارەکانی دیالێکتی کوردیی باشوورییە و ئێڵی کەلھوڕ بەم زارە کە بەشێک لە دیالێکتی کوردیی باشوورییە قسە دەکەن. کەڵھوڕی لە ڕۆژھەڵاتی کوردستاندا لە شارەکانی وەک شاباد (ئارووناوا) ، گییەڵان، قەسری شیرین، کرمانشان، ئاسماوە، ئەیوان، سەرپێڵ زەھاو، کرن، و لە باشووری کوردستاندا لە شارەکانی وەک خانەقین، کەلار، مەندەلی و ناوچەی گەرمیان بە گشتی ھەیە. بە ھۆی سرووشتی کۆچەری ئەم ئێڵە و پێگەی وەک گەورەترین ئێڵی کورد لە ئێراندا، زمانی ئێڵی کەڵھوڕ بەدرێژایی ساڵان لە ھەموو ناوچەکانی باشووری ڕۆژھەڵاتی کوردستان و پارێزگای دیالەی ئێڕاقدا بڵاوبووەوە و تێکەڵ بە شێوەزارە ناوخۆییەکان بوو. بەڵام ئەو ناوچەیەی کە سەرەتای ئەم زمانە بووە و تا ئێستاش ئەم زاراوەی زمانی کوردی تێدا بە شێوەیەکی تەواوتر قسەی پێ دەکرێت، ئەو ناوچەیەی کە باس کراوە. شارستانی ئەیوان تاکە شارستانی کەلھوڕنشینە کە بەشێکە لە پارێزگای ئیلام لە دابەشکارییە نەتەوەیی و سیاسییەکاندا، باقی شارستانەکانی کەلھوڕنشین ھەموویان لە سنووری پارێزگای #کرماشان#ن.
لەنێو نووسەرانی ئەیواندا دەبێ ئاماژە بە (خان مەنسوور) شاعیری کوردی کەلھوڕ بکەین کە دیوانەکەی و ھاونووسەکەی ماوەتەوە. پرۆفیسۆر (محیەدین ساڵحی) لەدایکبوونی خان مەنسووری لە ساڵی 1726 لە پەڕتووکی سروودی بەدییە تۆمار کردووە. کوڕی میرمیدان کوڕی مەنسوورخانە، کوڕی یەکەمی محەمەد جەعفەر گەپۆیە (دوو کوڕی ھەبووە بە ناوەکانی مەنسوور خان و شەھباز خان؛ مەنسوور بەگ یان شەھباز بەی) ، کە نووسەری پەڕتووکی شەرەفنامە ئەم ناوانەی ھێناوە (مەنسوور خان و شەھباز خان) . محەمەد جەعفەر گەپۆ کوڕی محەمەد حەسەن خانی کوڕی ئەسعەدخانە کە دواتر ھۆزی مەسێوری کەڵھوڕی بەدەست ھێناوە و نەوەی خێڵی ئازا و شەریفی کەلھۆر بووە و فەرمانڕەوای ناوچەی ئەیوان بووە لەسەردەمی سەفەوییەکان و سەردەمی نادر شادا.
ئمڕوو دو حوور دیم، ئمڕوو دو حوور دیم وە دیدەت قەسەم ئمڕوو دو حوور دیم
دو باز شەشدانگ، دو قورس نوور دیم زوڵەیخا سفەت شیرین دەستوور دیم
دو شەمس، دو قەمەر، دو قورس نوور دیم بەرزی باڵاگە لەیلم لە دوور دیم
سان سەربەرز کوردەماڵان دیم زڕە بان زوڵفی سووسەنخاڵان دیم
ڕمە مەشکەژەن، قۊلە خرووس دیم چیت سۊەیمە تازە عرووس دیم
زوڵەیخا مەسان عشق وەرین دیم شرین سفەتان خاڵ خاڵ چین دیم
پەڕتووکی شنەوای شەماڵ (پێداچوونەوە بە ھەموو لایەنەکانی دیوان شاکە و خان مەنسوور لەگەڵ وەرگێڕانی فارسییەکەی) لە لایەن عەلیرەزا خانی شاعیر و توێژەر و لێکۆڵەری ئەیوانی چاپ و بڵاو کرایەوە.
فستیڤاڵی دووساڵانەی شیعری کوردی مناڵ
ئەم فستیڤاڵە لەسەر ئەرکی ئەنجومەنی شیعر و ئەدەبی ئەیوان و ھاوکاری دایرەی فەرھەنگ و ئێرشادی ئەیوان، بە مەبەستی دۆزینەوە و ناساندنی توانا نوێکانی شێعری کوردی منداڵان و پەرەدان بە پاراستنی زمانی کوردی لە وەرزی اوینی ئەمساڵدا بەڕێوە دەچێت. بانگەوازەکە لە شاعیرانی تایبەت بە ئەدەبی منداڵان داوا دەکات کە بەرھەمە نوێکانین بۆ فستیڤاڵەکە بنێرن. بانگەوازەکە ئاشکرا دەکات کە فستیڤاڵەکە لە دوو بەشی تایبەتی شیعری شاعیرانی گەورە بۆ منداڵان و شیعری شاعیرانی منداڵ بەڕێوە دەچێت و لە ھەر بەشدا دە کەس لە باشترینەکان خەڵات دەکرێن و دەیتریش ڕێزیان لێ دەگیردرێت.

$شوێنە گەشتیارییەکان$
لەم شارستانەدا گردی دێرین ھەیە کە پەیوەندی بە سەردەمی ساسانییەوە ھەیە، گۆڕستانی ھەلووچ، تاقی شیرین و فەرھاد، پەرستگای ئاگری سیاھگۆل و ھتد لەم شارەدا ھەڵکەوتوون.
پەرستگای ئاگری سیاھگۆل:
ئەم بینا مێژووییە پەنجەرەیەکی چوارگۆشەی ھەیە بە قەبارەی 5*5 مەتر و بەرزییەکەی نزیکەی 10 مەتر دەبێت. پانی دیوارەکانی یەک مەترە، چاڵێکی ئاگری ھەیە و لە بەشی سەرەوەی، کون ھەیە کە لەوانەیە بۆ دەرچوونی دوکەڵی سووتەمەنی بێت. بیناکە بە حەوشەیەک دەورە درابوو، بەڵام ئێستا بەھۆی ھۆکاری سرووشتی و ناسرووشتی وێران بووە. ئەم بینایە لە بەرد و قسڵ و گەچ درووستکراوە و تەلارسازییەکەی پەیوەندی بە سەردەمی ساسانییەوە ھەیە. پەرستگای ئاگرەکە دەکەوێتە کەناری باشووری ڕووباری گەنگیر و بە دووری نزیکەی 700 مەتر لێیەوە دوورە، ھەروەھا دەکەوێتە دەشتێکی بچووک کە ڕەنگە زۆر خانووی نیشتەجێبوون لە دەوروبەری ئەم پەرستگایە ئاگرینەدا ھەبووبێت. ڕەنگە زەوییە بەپیت و ئاوماڵشتی دەوروبەری پەرستگای ئاگرەکە تەرخانکرابن بۆی.
ئەم پەرستگایە ئاگرینە چوار دەروازەی ھەیە کە ڕووی لە چوار ئاڕاستەی سەرەکییە و ھاوشێوەی پەرستگای ئاگری ساسانییە لە شاری قەسری شیرین. لە بەردەم پەرستگای ئاگری ئاماژەپێکراو و لەناو ڕووباری گەنگیردا، بەردێکی بەرز ھەیە کە بەرزییەکەی نزیکەی 12 مەتر و تیرەکەی 6 مەتر دەبێت، کە زۆر سەرنجڕاکێشە. بەردێکی دیکە کە بەرزییەکەی کەمترە دەکەوێتە ڕۆژھەڵاتی ئەوەوە، کە بەھۆی ھۆکارەکانی وەرینی زەویەوە مەیل کراوە.
تاقی شیرین و فەرھاد:
ژیان لە شاری ئەیوان مێژوویەکی دوور و درێژی ھەیە. بەپێی بەڵگەنامە مێژووییەکان، پێش ئیسلام شاری ئەیوان بە ئاریۆمان یان مەسبەندان ناسرابوو و چەندین شوێنەواری مێژوویی ھەبووە کە ھەموویان ئاماژەن بۆ دێرینییەکەی.
ناوچەی ڕەنو:
ناوچەی ڕەنو ناوچەیەکی نێوان شاری ئیلام و شاری ئەیوانە کە چەندین شوێنی سەرنجڕاکێشی سرووشتی و شوێنی کات بەسەربردنیان تێدایە.
گوندی شاشاێڵ:
لەنێو ناوچە دیمەندار و جوانەکانی دیکەی شارستانی ئەیواندا، گوندی شاشاێڵ ھەیە کە کەش و ھەوایەکی خۆش و سرووشتێکی سەوز و جوانی ھەیە، کە دەکەوێتە حەوت کیلۆمەتر لە شاری ئەیوان و لە ڕووی شوێنە گەشتیارییەکانیشەوە بە تایبەت لە وەرزی بەھار و ھاویندا بەھۆی سەوزاییەوە سرووشت، ھەمیشە پێشوازی لە گەشتیاران دەکات، زۆربەیان خەڵکی ناوچە جیاوازەکانی پارێزگای ئیلام و پارێزگاکانی دیکەی ئەو وڵاتەن.
ئەم ناوچەی کات بەسەربردنە دەکەوێتە باشووری ڕۆژاوای شاری ئیڤان و لە بناری چیای شێرێ زۆڵ و لە ڕووی ھەمەجۆریی و ڕووەکی و ھەبوونی باخ و کێڵگەی برنجەوە، دیمەنێکی جوان پێشکەش بە گەشتیارانی سرووشت دەکات کە چاوی ھەموو بینەرێک سەرسام دەکات.
ھاتنەدەرەوەی کانیاوەکان لە دڵی شاخەکە، پارکە سرووشتییەکان، باخەکانی میوە و بوونی درەختی میوەی کێوی وەک تووتڕک لە دەوروبەری ئەم گوندە سەوزە وایکردووە کە ببێتە شوێنێکی گەشتیاری بۆ زۆرێک لە گەشتیارانی نەورۆز.
یەکێکی تر لە جوانییە سەرنجڕاکێشەکانی ئەم گوندە، نیشتەجێبوونی باڵندە کۆچبەرەکانە، لەوانە ئەو لەق لەقە جوانانەی کە لەسەر دارە بەرزەکانی گوندەکە ھێلانە دەکەن.
دانیوک:
دۆڵێکی جوان و شاخاوی ئەم دۆڵە یەکێکە لە جوانترین و گەورەترین دۆڵی زنجیرە چیای شەری زۆڵ کە دەکەوێتە 15 کیلۆمەتر لە باشووری ڕۆژاوای شاری ئەیوانەوە. ئەم دۆڵە ناوەندێکی زۆر جوانی کات بەسەربردنی ناوچەکەیە بە سرووشتی دارستانەکانیەوە و کانییەکی گەورەی ئاوی تێدا دەڕژێت.
تاڤگەی حەوت قەلوی پێلیا:
یەکێکی دیکە لە شوێنە سەرنجڕاکێشە سرووشتییەکانی شارستانی ئەیوان تاڤگەی حەوت قەلوی پێلیایە. بە پانایی 25 مەتر و 7 تا 9 شەقاری ئاو کە تەنیا دەرکەوتنێکی بچووکی جوانی تایبەتی ئەم خاکەیە، ناوچەیەکی پاک و کەم ناسراوە کە تەنانەت زۆربەی خەڵکی پارێزگای ئیلامیش بێ ئاگان لە بوونی ئەم شاکارە سرووشتییە.

$ئابووری$
پیشەسازی و کانەکان
لەم شارەدا کانگای خەڵوز (قیر) و گەچ و لم ھەیە کە زۆربەیان لە دەوروبەری ڕووباری گەنکیرن. لەنێو گرنگترین کارە دەستییەکانی شارستانی ئەیوان، دەتوانین ئاماژە بە بوونیادنانی جاجیم، فەرش و فەرشی ڕیلیف، فەرشی فلۆف و ئاوریشم، پەردەی ڕەش، و ھتد بکەین. جاجیم (شەپۆل) بوونیادنانیش لەم شارستانەدا زۆر بەناوبانگە، کە بۆ جوانکردنی ماڵ بەکاردێت و زیاتر لەلایەن پیاوانەوە درووستدەکرێت و کەرەستەکانی بریتین لە خوری یان موو.

$کشتوکاڵ$
ئابووری ئەیوان لەسەر بنەمای کشتوکاڵ و ئاژەڵدارییە. ئاوی کشتوکاڵی لە ڕووبار و بیرە قووڵەکانەوە دابین دەکرێت و بەرھەمە کشتوکاڵییەکانی بریتین لە: گەنم، جۆ، سڵق، گەنمەشامی، پەتاتە، ھەرمێ، ھەنار، ترێ، ھەنجیر، قەیسی. بەرھەمە کشتوکاڵییە بەناوبانگەکانی بریتین لە تەماتە و ترێی ڕەش.
ڕووەکی دەرمانی
لە بەرزایی و دەشتەکانی ئەیوان، جۆرەھا ڕووەکی بە تایبەتمەندی دەرمانی ناسراو دەڕوێن، کە دەتوانرێت بەم شێوەیە ئاماژەی پێبدرێت: گوڵە چەرمێ (بەیبوون) ، گوڵی زمانی گا، چەقچەق، بەڕەزا، گایەمە، چیمەنی مار، مورت، شەوەن، سوسنبر، گوڵە تیون، کەویرە.
ڕووەکی خۆراکی
کەنگر، خارچگ (قارچک) ، تووڵیە (تۆڵەکە) ، پاقازە (لێشرێ) ، سەڵمانە (سمرکە) ، پیوشگ، شنگ، کیوز، وەنگی، چەورگی (خەرتەلە) ، ھەپوولک (گێلاخە) ، ھەڵەڕەزگی، دگانتێژکەرە (پەڵپینە) ، چاوبازە، گاپەنام.
ڕووەکی بۆنخۆش و بەھارات
ھەزوە (بۆخۆشکە) ، ئاڵەتی کێوی، چەویر.
ڕووەکی پیشەسازی
گون، شیرین بەیان.

$کاری دەستی و پۆشاک$
لەنێو گرنگترین کارە دەستییەکانی شارستانی ئەیوان، دەتوانین ئاماژە بە بوونیادنانی جاجم، فەرش و فەرشی باریک، فەرشی فلۆف و ئاوریشم، چادرێکی ڕەش، و ھتد بکەین. جاجیم (شەپۆل) بوونیادنانیش لەم شارستانەدا زۆر بەناوبانگە، کە بۆ جوانکردنی ماڵ بەکاردێت و زیاتر لەلایەن پیاوانەوە درووستدەکرێت و کەرەستەکانی بریتین لە خوری یان موو.

$پۆشاک$
جل و بەرگی خەڵکی ئەم شارستانە ھاوشێوەی ناوچە کوردنشینەکانی تر شەڕواڵی کوردی (ڕانک یان جافی) بۆ پیاوان دەگرێتەوە. لەم ساڵانەی دواییدا مەیلی بەکارھێنانی بەرگی چاکەت و پانتۆڵ لەنێو گەنجاندا زۆر بە کاردێت. جل و بەرگی ژنانی کورد ھەمیشە لەلای ژنانی گوندەکان جێی بایەخ بووە و لەنێو گەنجانیشدا بەزۆری لە ئاھەنگەکاندا زیاتر بەکاردێت.[1]
ئەم بابەتە 6,654 جار بینراوە
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
هاشتاگ
سەرچاوەکان
[1] ماڵپەڕ | کوردیی ناوەڕاست | ویکیپیدیا
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 6
زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
تۆپۆگرافی: دەشت
جۆری شوێن / شوێنەوار: شارۆچکە
شار و شارۆچکەکان: ورمێ
شار و شارۆچکەکان: ئیلام
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
خاوەنی ئەم بابەتە بەسوپاسەوە، مافی بڵاوکردنەوەیی بە کوردیپێدیا بەخشیوە! یان بابەتەکە کۆنە، یاخود بابەتەکە موڵکی گشتییە.
کوالیتیی بابەت: 99%
99%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( هاوڕێ باخەوان )ەوە لە: 24-10-2010 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە بۆ دواجار لەلایەن: ( زریان عەلی )ەوە لە: 09-01-2023 باشترکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!
ئەم بابەتە 6,654 جار بینراوە
فایلی پەیوەستکراو - ڤێرشن
جۆر ڤێرشن ناوی تۆمارکار
فایلی وێنە 1.0.133 KB 09-01-2023 زریان عەلیز.ع.
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
کورتەباس
گرێی پرس بە پێی تیۆری دەسەڵات و بەستنەوە (G.B) لە زمانی کوردیی دا
پەرتووکخانە
شیکردنەوەی وتار
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
پەرتووکخانە
شوێنەوارنامە - وەشانی 3
کورتەباس
سنوری نێوان بەرکاری ناڕاستەوخۆ و ئاوەڵگوزارە لە زمانی کوردیدا
وێنە و پێناس
دوو کەسایەتی شاری سلێمانی ساڵی 1974
شوێنەوار و کۆنینە
کۆشکی حەوش کوروو
پەرتووکخانە
زمانی ستانداردی کوردی
کورتەباس
ڕۆڵی فۆنیمە ناکەرتییەکان لە پڕۆسەی وانەوتنەوەدا
شوێنەوار و کۆنینە
زیندان سلێمان... شوێنی تەقوای زەردەشتییەکان
پەرتووکخانە
کۆڵبەرنامە - وەشانی 2
ژیاننامە
سۆما حەمە عەلی یار ئەحمەد
شوێنەوار و کۆنینە
پردی قەڵاتاسیان
ژیاننامە
عەبدولڕەزاق محەمەد ئەحمەد
ژیاننامە
توانا محەمەد نەجم عەلی
ژیاننامە
بەسنە ئیدریس تەها
ژیاننامە
سیدرا فازیل محەمەد
پەرتووکخانە
مێژووی وەرزش لە ڕواندز
وێنە و پێناس
گەنجێکی کوردی باشوری کوردستان شاری سلێمانی ساڵانی شەستەکانی سەدەی بیست
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
وێنە و پێناس
دوو کەسایەتی گوندی سوورەقەڵات، لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان سەرقاڵی کڕینی فەڕشن
کورتەباس
میتافۆر لە چێوەى زانستى زمانى دەماریی دا
ژیاننامە
بەفرین ئەحمەد عەبدوڵڵا
پەرتووکخانە
شیرین و خوسرەو؛ بە ڕێنووسی نوێ
کورتەباس
پڕۆژەی سەری ئەرکیی لە زمانی کوردیی دا
وێنە و پێناس
چەند یاریزانێکی شاری هەولێر
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
پەرتووکخانە
بونیادنانی بیری ڕەخنەیی بۆ تازە لاوانی پێشەنگ
وێنە و پێناس
مێردمنداڵێکی کورد لە ساڵی 1965
ژیاننامە
سالار فەتاح قادر
شوێنەوار و کۆنینە
پردی دیجلە
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
ژیاننامە
پێشڕەو حەمەجان عەزیز
ژیاننامە
خەدیجە زەکەریا عومەر
ژیاننامە
ئاسۆ ڕەسوڵ محەمەد

ڕۆژەڤ
ژیاننامە
قەناتی کوردۆ - کوردۆیڤ
10-11-2008
هاوڕێ باخەوان
قەناتی کوردۆ - کوردۆیڤ
ژیاننامە
عادیلە خانم
18-11-2008
هاوڕێ باخەوان
عادیلە خانم
ژیاننامە
فەرهاد عەبدولحەمید - فەرهاد پەهلەوان
24-12-2010
هاوڕێ باخەوان
فەرهاد عەبدولحەمید - فەرهاد پەهلەوان
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
20-12-2014
هاوڕێ باخەوان
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
ژیاننامە
شەیما
19-11-2018
هاوڕێ باخەوان
شەیما
 چالاکییەکانی ڕۆژی
بابەتی نوێ
ژیاننامە
توانا محەمەد نەجم عەلی
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
سالار فەتاح قادر
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
ئاسۆ ڕەسوڵ محەمەد
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
پێشڕەو حەمەجان عەزیز
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
سۆما حەمە عەلی یار ئەحمەد
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
عەبدولڕەزاق محەمەد ئەحمەد
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
شیمال ئەحمەد ئیسماعیل
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
سادق خەلیل عەبدولعەزیز
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
شڤان عادل مستەفا
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
بەفرین ئەحمەد عەبدوڵڵا
31-10-2024
کشمیر کەریم
ئامار
بابەت
  530,176
وێنە
  110,960
پەرتووک PDF
  20,352
فایلی پەیوەندیدار
  105,419
ڤیدیۆ
  1,578
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
295,471
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,587
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,151
عربي - Arabic 
31,280
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
19,094
فارسی - Farsi 
10,469
English - English 
7,671
Türkçe - Turkish 
3,675
Deutsch - German 
1,785
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
115,949
ژیاننامە 
26,434
پەرتووکخانە 
25,817
کورتەباس 
18,584
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
14,837
پەند و ئیدیۆم 
13,755
شوێنەکان 
12,003
شەهیدان 
11,923
کۆمەڵکوژی 
10,919
هۆنراوە 
10,461
بەڵگەنامەکان 
8,354
وێنە و پێناس 
7,383
ئامار و ڕاپرسی 
4,627
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,434
ڤیدیۆ 
1,474
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,461
پۆلێننەکراو 
990
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
823
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
777
کارە هونەرییەکان 
766
شوێنەوار و کۆنینە 
637
فەرمانگەکان  
537
گیانلەبەرانی کوردستان 
277
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
188
نەخشەکان 
185
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
94
زانستە سروشتییەکان 
80
خواردنی کوردی 
80
دۆزی ژن 
55
مۆزەخانە 
50
یارییە کوردەوارییەکان 
39
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
28
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
324
PDF 
31,608
MP4 
2,599
IMG 
203,549
∑   تێکڕا 
238,080
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
کورتەباس
گرێی پرس بە پێی تیۆری دەسەڵات و بەستنەوە (G.B) لە زمانی کوردیی دا
پەرتووکخانە
شیکردنەوەی وتار
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
پەرتووکخانە
شوێنەوارنامە - وەشانی 3
کورتەباس
سنوری نێوان بەرکاری ناڕاستەوخۆ و ئاوەڵگوزارە لە زمانی کوردیدا
وێنە و پێناس
دوو کەسایەتی شاری سلێمانی ساڵی 1974
شوێنەوار و کۆنینە
کۆشکی حەوش کوروو
پەرتووکخانە
زمانی ستانداردی کوردی
کورتەباس
ڕۆڵی فۆنیمە ناکەرتییەکان لە پڕۆسەی وانەوتنەوەدا
شوێنەوار و کۆنینە
زیندان سلێمان... شوێنی تەقوای زەردەشتییەکان
پەرتووکخانە
کۆڵبەرنامە - وەشانی 2
ژیاننامە
سۆما حەمە عەلی یار ئەحمەد
شوێنەوار و کۆنینە
پردی قەڵاتاسیان
ژیاننامە
عەبدولڕەزاق محەمەد ئەحمەد
ژیاننامە
توانا محەمەد نەجم عەلی
ژیاننامە
بەسنە ئیدریس تەها
ژیاننامە
سیدرا فازیل محەمەد
پەرتووکخانە
مێژووی وەرزش لە ڕواندز
وێنە و پێناس
گەنجێکی کوردی باشوری کوردستان شاری سلێمانی ساڵانی شەستەکانی سەدەی بیست
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
وێنە و پێناس
دوو کەسایەتی گوندی سوورەقەڵات، لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان سەرقاڵی کڕینی فەڕشن
کورتەباس
میتافۆر لە چێوەى زانستى زمانى دەماریی دا
ژیاننامە
بەفرین ئەحمەد عەبدوڵڵا
پەرتووکخانە
شیرین و خوسرەو؛ بە ڕێنووسی نوێ
کورتەباس
پڕۆژەی سەری ئەرکیی لە زمانی کوردیی دا
وێنە و پێناس
چەند یاریزانێکی شاری هەولێر
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
پەرتووکخانە
بونیادنانی بیری ڕەخنەیی بۆ تازە لاوانی پێشەنگ
وێنە و پێناس
مێردمنداڵێکی کورد لە ساڵی 1965
ژیاننامە
سالار فەتاح قادر
شوێنەوار و کۆنینە
پردی دیجلە
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
ژیاننامە
پێشڕەو حەمەجان عەزیز
ژیاننامە
خەدیجە زەکەریا عومەر
ژیاننامە
ئاسۆ ڕەسوڵ محەمەد

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 16
| پەیوەندی | CSS3 | HTML5

| کاتی ئافراندنی لاپەڕە: 1.594 چرکە!