کوردیپێدیا - فۆڕمی تۆمارکردنی بابەت

🏠 دەستپێک

فۆڕمی تۆمارکردنی بابەت | Qersê

ناوی نێرەر:

ئیمێڵی نێرەر:

ناوی بابەت:

🏳️ زمانی بابەت:

🏷️ پۆل:

درێژەی بابەت:

...Li gorî çavkaniyên dîrokî, di dema Hîtîtiyan de navê herêmê Ermania bû. Navên kevn ên bajar jî araks û Karask bûn. Navê ku niha tê bikaranîn jî ji gotina qasrak tê. Tê texmînkirin ku ev nav ji êlekê tê ku beriya zayînê, li vê deverê bi cih bûbû. Li gorî hin baweriyên din, navê bajêr, ji gotineke zimanê gurcî tê ku ew jî tê wateya bajarê bi derî. Kurd jî ji bajêr re dibêjin Qers û ji herêmê re jî dibêjin Serhed. Ji ber ku bajarê Qersê wekî deriyek e ku Kurdistanê bi Qafqasan û bi deryaya reş ve girê dide, xwediyê şûnwariyeke kûr e.
Gelek gund ji rojên pir sar û hişk re Qers dibejin.
Pivana erda bajêr 18.557 km² ye. Erda herêmê % 38,2 wî ji çiyan, % 111 ji deştan û % 50,7 wî jî ji platoyan pêk tê. Li erda herêmê tene, kartol, kixsên şekir, pembo, genim,ceh û goringe tên çandin.
Bajarek sartîrîn ji yên Kurdistanê ye. Li herêmê îklîmek reşayî û zozanî heye. Îklîma Sibîryayê jî bandora xwe li herêmê dike. Zivistan li herêmê dirêj û sar, havîn jî hênik û kin derbas dibin.
Çiyayên herêmê
Çiyayê Sîpanê bilindahiya wî 2909 metre ye. Çiyayê Pîvaza 2808 metre, çiyayê Ziyaretê 2838 metre ye. Li dora van çiyan bi deşt û platoyên fireh hatine dorpêçan. Dîsa çiyayên din; Çiyayê Ala, Çiyayê Demê Avê, Çiyayê Dohnî, Çiyayê Hecî Xelîl û Çiyayê Allah û Ekber. Di rêza Agirî de jî çiyayê Zorê û çiyayên Xurê hene ku billindiya wan zêdetirî 3 hezar mêtroyî ne. Kismek ji Çiyayê Agirî (5.123 m) jî dikeve hundirê sînorên herêmê.
Çiyayên din: Çiyayê Zor (3.196 m), Kisir (3.197 m), Kopîl (3.120 m) û Sibhan (Sîpan) (2.909 m)
Dîrok
Li gorî lêkolînên arkeolojîk, ên li derdorên Geliyê Kêrê û Erezê hatine kirin, jiyana mirovahiyê di dema paleolotîk ango 10 hezar sal berî zayînê dest pê dike. Beriya Îsa 9000-8000 û şundê mirovan li vir dest bi kedîkirina wesalan kirine. Her wiha dest bi çandiniyê kirine. Beriya zayînê di navbera salên 5000-4000'an de Horî hatine li vir bi cih û war bûne.
Tê gotin ku Ûrartû 3 hezar sal berê li vir bi cih û war bûne. Piştî Ûrartuyan ew di bin êrşên Îskît û Tîmeran de têk diçin, demeke kin, Medî û Piştî wan jî Persî herêmê digirin bin erka xwe. Împaratoriya Persiyan wekî Mîrantiyan ji hev veqetiya bû.
Piştî Îskenderê mezin di sala 331’ê de Artêşa Pers, li Hewlêrê belav kir, Qers jî ket destê artêşa Mekedonî. Piştre Roma Bîzans, Ereb, Selçûkî yek bi yek hatin ketin herêmê û piştî demekê bar kirin. Ligel van dagirkeriyan Qers her tim di destê eşîr û mîrên kurdan de hate birêvebirin. Piştî desthilatdariya Osmaniyan, herêm heta salên 1800'î di destê Osmanî û Îraniyan de hate guhertin. Di sala 1767'an de leşkerên Osmanî li herêmê li kurdan zilm kirin û bûn sedemên serhildanên gel. Li gorî çavkaniyên Rûsan, 110 sal berê nifûsa bajêr, 224 hezar kes bû. Ji vê nifûsê 12 hezar kes misilman, 30 hezar kes Êzidî, yanî kurd, 50 hezar kes ermenî û yên din jî ortodoks bûn.
Qaqizman, Oltu û Erdexan jî wekî xopanên Qersê bûn. Di şerê cîhanê yê yekemîn de jî Qers di nava Artêşa Rûs û Osmanî de bû peyekî girîng. Di encama vî şerî de Enver Paşayê Osmanî 90 hezar leşkerên xwe ku piraniya wan kurd bûn, di seqema Qamûşan de da kuştin. Di dema şerê cîhanê yê yekem de, osmaniyan berê xwe dabûn ermenî û kurdên êzidî. Di encama qirkirin û êrîşan de bi hezaran ermenî û kurd hatin kuştin û bi deh hezaran jî koçî pişt xetê rûsan ango Qafqasan kirin.

⚠️ چاککردنی بابەت: تکایە گۆڕانکارییەکانت لەم خانەیەدا بنووسە!

سەرچاوە:

Kurdipedia.org (2008 - 2021) version: 13.01
| 📩 contact@kurdipedia.org | ✔️CSS3 | ✔️HTML5
| کاتی ئافراندنی لاپەڕە: 0,047 چرکە!

☎ +9647701579153 +9647503268282
|

☎ +31654710293 +31619975574