$ئایا قودس کێشەی ئاردۆگان بوو؟$
#ڕێبین ئەحمەد ڕەشید#
سەدات پەکەر: ئەوانەی لە هاتنە دەرەوەیان لە مزگەوتەکان دەکەونە هاوار و شاتەشات بۆ فەلەستین و باس لە دۆزی ڕەوای فەلەستینییەکان دەکەن بۆ تا ئێستا نەیانتوانیوە دە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بدەنە موجاهید و برا فەلەستینییەکانیان، لەکاتێکدا دەیان دانە لەو فڕۆکانەیان دایە سوپاکەی عەلی ئێڤی سەرۆکی ئازەربایجان و هاوپەیمانی ستراتیژیی ئیسرائیل تا لە قەرەباغ دژی ئەرمەنییەکان بەکاریبهێنێت. دیارە ناتوانن ئەوە بۆ فەلەستینییەکان بکەن، چونکە هەموومان دەزانین بازرگانی کەشتییەکانی فڵان ٚمەبەستی بوراک ئاردۆگانی کوڕی ئاردۆگانە لەگەڵ ئیسرایل و گواستنەوەی نەوت بۆ بەنزینی فڕۆکەکانی ئیسرائیل پەکی دەکەوێت. تورکیا ئەمڕۆ هێز دەنێرێتە قەتەر و لیبیا، چونکە خاوەنی نەوت و پارەن و لەبەرانبەر کوژرانی هەر سەربازێکی تورکدا ئەمان پارە و نەوت وەردەگرن، بەڕێزان فەلەستین چی هەیە بۆ ئەمان تا یارمەتیی بدەن.
$سەرنجی خۆم:$
ئاردۆگان یەکێکە لە شارەزاترین سیاسییەکانی ڕۆژهەڵات لە خوێندنەوەی ئێکۆنۆمی شەڕدا War economy. کەم کەس هەیە وەک ئاردۆگان توانیبێتی دەرفەتە بازرگانییەکانی شەڕ لەبەرژەوەندی خۆی و بنەماڵەکەی یەکلایی بکاتەوە. تورکیا ئەمڕۆ وەک وڵات و مەنزومەی دەوڵەت گیری بەدەست دەیان کێشەی ئابووریی و سیاسیی و سەربازییەوە خواردووە، لیرە نزیک بووەتەوە لە هەرەسی کۆتاییهەر ئەمڕۆ و؟لەدوای چاوپێکەوتنەکەی ئاردۆگان لیرە توایەوەو ڕیکۆردێکی نوێی جیهانی تۆمار کرد بە 8.81 لیرە بەرانبەر یەک دۆلار لەکاتێکدا پێش ساڵی 2011 یەک دۆلار 1.68 لیرەبوو، بۆرسەی ئێستانبوڵ وا مایەپوچ دەبێت، سەربازی تورک نازانێت بۆچی لەقەرەباخ و قەندیل و تەرابلوس و سوودان و قەتەر و سووریا خوێنی دەڕێژرێت. بەڵام ئاردۆگان خۆی هەر قەڵەوتر و قەڵەوتر دەبێت. ڕاستە ئاردۆکان بە سندقی هەڵبژادن هاتووە بەڵام مەحاڵە بە سندوقی هەڵبژاردن بڕوات.
سەرەتای 2011 و لە سەروبەندی سەرهەڵدانی بەهاری سووریی بە دنەدانی قەرزاوی و قەتەر و ئیخوانی سووری، داودئۆغڵو سەرۆکوەزیرانی ئەو دەم دەیوت چەند هەفتەی داهاتوو دەڕۆین لە مزگەوتی ئەمەوی نوێژی جەماعەت دەکەین، داودئۆغڵو وە بەرپرسی ەکەمی حکومیی ترسی لەوە هەبوو بەهاری سووری کاریگەریی لەسەر بچوککردنەوەی نەخشەی تورکیا هەبێت بە جیابوونەوەی کوردەکان لێی، بۆیە هەر زوو سیاسەتێکی پرۆ ئەکتیڤی دەستپێکرد و خۆی خزاندە نێو شەڕی نێوخۆیی ئەو وڵاتە. دواتر کە ئاردۆگان کە زانی ئەسەد ناڕوخێ دەستێکی تەڕی هێنا بە قونی داودۆغڵودا و پێی وت خوات لەگەڵ. تۆش وەک هەمان ئەو شەمەندەفەرەی دیموکراسیت بۆ من و خێزانەکەم کە کارم پێت نەما لێت دادەبەزم و بەجێت دەهێڵم. شەڕی نێوخۆیی سووریا پێی نایە قۆناخی تیرۆری مودەبەر و ڕێکخراو. ئاردۆگان تەماعی لە نەوتی ئەو وڵاتە بوو. مافیاکانی وڵاتەکەی خۆی لە مانەندی سەدات پەکەر و محەمەد ئاغار دست ئاوەڵا کرد بۆ بازرگانی و ترافیکینگی هیرۆین لەگەڵ داعش و نووسرەو موجاهیدینی سووریا و ساخکردنەوەی لەبەندەری لازقییە بە هەموو ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باکووری ئەفریقادا چونکە لەم جوگرافیایە بەهۆی قەدەخەبوونییەوە نرخی ماددەی هۆشبەر خەیاڵی بەرزە. لەبەرانبەردا خۆی نەوتی ئەو وڵاتەی بە نرخێکی زۆر ڕەمزی تەڕەتۆڵەکەی بەهاری نەگاتێ لەو گرووپە جیهادییانە وەردەگرتەوە و کەشتییەکانی بوراکی کوڕی بەقاچاخ دەیانفرۆشتەوە دەیان کۆمپانیای وەک شێڵ و گەنەل ئەنەرژی و کۆمپانیای ئیسرائیلی. دیارە گرووپە جیهادییەکان پێویستیان بە چەک هەیە، هەمان ئەو پارەیەی لە وەرگرتنی نەوت پێی دەدان ، لە ساخکردنەوەی چەک پێیان لێی وەردەگرتنەوە. بەم پێیە ئاردۆگان سێ نیشانەی بە یەک تیر دەپێکا، بازرگانی نەوت، بازرگانی چەک و لەکۆڵ خۆکردنەوە و بەخێونەکردنی مافیاکان بەوەی کە دەستئاوەڵای دەکردن ترافیکینگی هێرۆینی ئامریکای باشوور ڤەنزوێلا لە بەندەری لازقییە برەو پێ بدەن و خۆیانی پێ دەوڵەمەند بکەن. ئەوەی وای کردووە سەدات پەکەر ئەم ڕاستیانە بڵێت ئەوەی ئاردۆگان بۆ هەڵبژاردنەکان دەستی لەگەڵ مەهەپە تێکەڵ کرد و گارەنتی مانەوەی لەمەهەپە وەرگرت لەبەرانبەردا مافیاکانی نزیک لە مەهەپە بخاتە نێو ئەم بازرگانییەوە. هاتنە ناوەوەی مافیاکانی مەهپە دەبوو لەسەر حیسابی پەکەر بێت نانی ئەمیان کرد بە دوو لەتەوە بۆیە پەکەر ئەم نانبڕینەی قەبوڵنەکرد و بەرەو دوبەی هەڵهات و وا هەفتانە ئەوەی لای ئێمە گومانبوو بە دەلیلی قەتعی ئەیسەلمێنێت.
ئاردۆگان هەرگیز سڵ ناکاتەوە لە بەکوشتدانی سەرباز و ژاندرمەی وڵاتەکەی لە ئازەربایجان و لیبیا و قەتەر و سووریا چونکە خاوەنی نەوت و دەیان سەرچاوەی دیکەی سرووشتین و ساڵانە دەیان ملیارد دۆلار دەڕژێننە قاسەکەی بوراک و بیلالی کوڕییەوە، بەڵام ناتوانێت تەنیا یەک فیشەک یا یەک درۆن بداتە ئەو حەماسەی کە فرمێسکی بۆ دەڕژێت، چونکە حەماس هیچی نییە پێی ببەخشێت. [1]

بابەت: لێکۆڵینەوە
نووسین: لەتیف فاتیح فەرەج
[1]

ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!

ناونیشان: قودس کڕیاری نییە
نووسەر: #هێمن عەبدوڵڵا#
ڕۆژی دەرچوون: #10-02-2020#
لە فڕۆکەخانەی تێل ئەڤیڤ دابەزین. دوای لێکۆڵینەوەیەکی نیو کاژێری، ڕێگەیانداین بێینە نێو ئیسرائیل. لە شوێنی وەرگرتنی جانتاکانمان پیاوێکی ڕیشداری جووی ئەمریکیم ناسی کە بۆ وەبەرهێنان هاتبووە ئیسرائیل. باسی ئەوەم بۆ کرد کە هاتووین بەرنامەیەکی بێلایەن لەسەر چانسەکانی سەرکەوتنی پلانەکەی ترەمپ درووست بکەین. پلانمان هەیە بچینە ئۆرشەلیم (قودس) و دوای ئەوەش دەچینە ڕامەڵڵا بۆ لای فەڵەستینییەکان. پێکەنی و گوتی: زەحمەتە بەرپرسی فەڵەستینیت دەستکەوێ قسەت بۆ بکەن. وتم: بۆ؟ گوتی: ئەوان زۆرتر لە پاریس و عەممان دادەنیشن و ئاگایان لێرە نییە.
قسەکەیم پێ ناخۆش بوو، پێموابوو بۆ سووکایەتی بە فەڵەستینییەکان وادەڵێت. درووست وەکچۆن عەبادی لەدوای شازدەی ئۆکتۆبەر دەیگوت: با کورد لەنێوخۆیان پێکبێن، ئینجا بێنە بەغدا تا بیانبینم. بەڵام ئێستا، کە چەند ڕۆژە لێرەم، زۆربەی سەرکردە فەڵەستینییەکان یان وەڵامی تەلەفۆن نادەنەوە یان لێرە نین یان نایانەوێ هیچ بڵێن لەسەر سیاسەت. کابرای ڕیشدار قسەکەی ڕاست دەرچوو. نیشانەی ئەوەش بوو کە جوو ڕکابەری خۆیان باش دەناسن.
لە باکووری ئیسرائیل سەرکردەیەکی عەرەبی فەڵەستینیم دۆزییەوە کە دەیەوێ قسە بکات. پیاوێکی ڕووناکبیرە و دەڵێ کورددۆستە. ئەندامی پەڕڵەمانی ئیسرائیلە، بەڵام ئەو قسانەی بۆ بەرنامەی گەڕیدە دەیکات، هەمووی ڕەخنەگرتنە لە دەوڵەتی ئیسرائیل و لە پلانەکەی ترەمپ. باسی ئەوە دەکات کە عەرەب زوڵمیان لێدەکرێ. پێیدەڵێم: بەڵام تۆ لە هیچ دەوڵەتێکی عەرەبی ناتوانی بەو شێوەیە هێرش بکەیتە سەر کاربەدەستان و سیستمی سیاسیی وڵات. کەمێک دۆش دادەمێنێ و دەڵێ: ڕاستدەکەی''. ئەمە نهێنیی سەرکەوتنی ئیسرائیلییەکانە. سەرەڕای ئەوەی فەڵەستینییەکان دۆزێکی ڕەوایان هەبووە و هەیە، بەڵام ئەگەر تەقینەوەیان پێ بکرێ و شەڕی چەکداریی سنوورداریشیان پێبکرێ، شەڕی ژیری و سیستمی حوکمڕانیی جوویان پێناکرێ.
جیاوازییەکە لە حوکمڕانیی تەندرووستدایە. لەمڕۆژانەدا لە باکوورەوە تاوەکوو باشووری ئیسرائیل گەڕاوم و قسەم لەگەڵ عەرەب و جووەکان کردووە. لە هەموو شوێنەکان خزمەتگوزاریی سەت لە سەت بۆ هەموو هاووڵاتییان وەکوو یەک دابینکراوە. لە هەندێک گەنجی عەرەبم پرسی: بۆچی ناچنە ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی حکومەتی فەڵەستین، خۆ ئێوە ئیسرائیلتان پێ داگیرکەرە؟ پێدەکەنین و دەیانگوت: لەوێ ژیان نییە. ئیش نییە. سەرکردەکان خەڵکیان بەلاوە گرنگ نییە. خۆیان قەت لەوێ نین و هەر لەدەرەوە دەژین. ئێمە شێتین بچینە ئەوێ؟ لە قوتابخانەیەکی تێکەڵاوی عەرەبی و عیبری، مامۆستایەکی عەرەب باسی ئەوەی بۆ دەکردم کە بەرلەوەی لە فەڵەستینەوە بۆ کار بێتە ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی ئیحتیلال، هەستێکی زۆر خراپی هەبووە، بەڵام ئێستا حەزناکات لێی دەرچێت.
لەنێو بازاڕی کۆنی ئۆرشەلیم (قودس) شەقامێک هەیە ناوی (#هەکاری#) یە. بەگوتەی عەرەبەکانی نێو ئەو بازاڕە، ئەوێ بەناوی سەرکردەیەکی یاریدەدەری سەڵاحەدینی ئەیووبی کراوە، کە کاتی خۆی لە کوردستانەوە لەگەڵی هاتووەتە قودس. کاتێک زانییان کوردم، قسەی دڵی خۆیان بۆ کردم. دەیانوت دەوڵەتە عەرەبییەکان و ئێران دۆزی فەڵەستینیان بەو دەردە برد. ئەویش بەوەی هانیاندان بۆ پێکنەهاتن و دواییش هەرگیز بەتەواوەتی پشتیووانییان نەکردن. ئەوان دەیانوت داهاتوو بۆ فەڵەستینییەکان سەختتر دەبێ و تووندوتیژی زۆرزۆرتر دەبێت. چونکە وەک ئەوان دەیانگوت: لێرە بەدواوە فەڵەستینییەکان هیچیان نەماوە تا بترسن لەدەستی بدەن. من ڕاستیی ئەو قسەیەی ئەوانم بەشێوەیەکی دیکە بینی. جووەکان پشتیووانیی دەرەکییان هەیە و ئەو پشتیووانییە دەکەنە خانوو و شەقامی نوێ و بەوجۆرە ڕۆژبەڕۆژ لە ئۆرشەلیم بەهێزتر دەبن، بەڵام فەڵەستینییەکان پشتیووانییە دەرەکییەکانیان بریتین لە مووشەک و تەقەمەنی و بەرانبەر هەر مووشەکێک کە دەیتەقێنن دە مووشەکیان پێوە دەنرێتەوە. بەو شێوەیەش ماڵەکانیان کۆنتر و گیرفانیان بەتاڵتر و دڵیان شکاوتر دەبێ.
عەرەبەکان لەو بازاڕە کۆنەدا چەندین جۆر کەرەستە و دیاری دەفرۆشن کە هەموویان بە زمانی عیبری لەسەریان نووسراوە و باسی جوانی و پیرۆزیی ئۆرشەلیم دەکەن. دەزانن ئەوە کڕیاری هەیە. بەڵام هیچ دیاری و کەرەستەیەک نابینی بیفرۆشن و باسی قودس بکات. چونکە، وەک خۆیان بۆیان باسکردم، دەزانن کڕیاری نییە. هەر لەو بازاڕەدا عەرەبەکان یاریی شەترەنج دەفرۆشن (کە پێویستی بە بیرکردنەوە و پلاندانانی زۆرە) ، بەڵام خۆیان لەنێوخۆیاندا کۆنکەن دەکەن (کە پێویستی بە بیرکردنەوە و پلانی زۆر نییە) . [1]

#07-12-2017#

شوێن: قودس
ساڵی گیرانی وێنەکە: 1979
کەسایەتییەکانی ناو وێنەکە: (کوردانی جوو)
ناوی وێنەگر: نەزانراو
[1]