لە شاری #قەسری شیرین# سەر بە پارێزگای #کرماشان# بەهۆی تەقینەوەی مین فەرمانبەرێکی دەزگای مین‌ هەڵگرتنەوە و دژەمین بەسەختی بریندر بوو.
بەپێی ڕاپۆرتی گەیشتوو بە ڕێکخراوی مافی مرۆڤی هەنگاو؛ ڕۆژی سێشەممە، 22ی خاکەلێوەی 2723 (11ی ئەپریلی 2023) ئەندامێکی دەزگای مین‌ هەڵگرتنەوە و دژەمین لە کاتی پووچەڵکردنەوە و هەڵگرتنەوەی میندا لە شاری قەسری شیرین بەسەختی بریندار بوو.
ئەو فەرمانبەرە پاش ئەوەی کە بریندار بووە بۆ نەخۆشخانەی ئەبولفەزلی عەباسی ئەو شارە گواستراوەتەوە.
بەپێی زانیارییەکانی هەنگاو، ئەو هاووڵاتییە 45 ساڵە، بەهۆی تەقینەوەی مین، مەچەکی دەستی چەپی و پەنجەکانی دەستی ڕاستی پەڕیون.
بەپشتبەستن بە ئاماری تۆمارکراو لە ناوەندی ئامار و بەڵگەنامەکانی ڕێکخراوی مافی مرۆڤی هەنگاو؛ لە ماوەی ساڵی 2722دا لانی کەم 28 هاووڵاتی لە سنوورەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بەهۆی تەقینەوەی مین بوونەتە قوربانی کە لەو ژمارەیە 10 کەسیان گیانیان لەدەست داوە. [1]

خەندان – ڕەهێل سەمەد
سەرباری هەوڵە بەردەوەمەکانی بەگەڕخراون بۆ پاککردنەوەی پانتاییە فراوانەکانی خاکی هەرێمی کوردستان لە مین، بەڵام تائێستا لە کۆی 778 کیلۆمەتر چوار گۆشە 150 کیلۆمەتر چوارگۆشە زەوی لەمین پاککراوەتەوە.
ئاکۆ عەزیز بەرێوەبەری هۆشیاری و ڕاگەیاندنی دەزگای گشتی کاروباری مین بە (خەندان)ی ڕاگەیاند: بەڕێوەبەرایەتیەکە لەهەوڵی بەردەوام دابینکردنی تەکنەلۆجیای نوێ و ئامێری پێشکەوتوودایە بۆ پاککردنەوەی ناوچە مین ڕێژکراوەکانی کوردستان.
وتیشی: " بەپێی هەردوو ڕوپێوییەکەی دەزگای مینی کوردستان کەیەکێکیان لە لەساڵی 2004-2006 لەلایەن ڕێکخراوێکی بیانیەوە ئەنجامدرا دەرکەوت لە هەرێمی کوردستان 3 هەزار 149 ناوچەی مەترسیدار هەن کە مینڕێژکراون، بەمەش ڕووبەری 778 کلیۆمەتری چوارگۆشە لە خاکی هەرێم دەگرێتەوە".
ئاکۆ عەزیز ڕایگەیاند: " ڕوپێوەکەی دووەم دەریدەخات نزیکەی 2 هەزار و 500 کێلگەی مین هەن و 300 بۆ 400 کیلۆمەتەری چوارگۆشە زەوی داگیر دەکەن".
بەرێوەبەری هۆشیاری و ڕاگەیاندنی دەزگای گشتی کاروباری مین ئەوەشی خستەڕوو:" تا ئێستا لە هەرێمی کوردستان 150 کیلۆمەتری چوار گۆشە زەوی لەمین پاککراوەتەوە" ئەوشی خستەڕوو کە بەمەبەستی زیادکردنی پرۆسەی پاککردنەوەی زەوی لەمین، زیاترلە 20 کۆمپانیای بیانی بۆ پاککردنەوەی مین مۆلەتیان پێدراوە، لەگەڵ هەوڵە بەردەوامەکانی دەزگا مین بۆ دەستخستنی تەکنەلۆجیای نوێ و ئامێری پێشکەوتوو بۆ پاککردنەوەی ناوچە مین ڕێژکراوەکان.
بوونی مین لەناوچەکانی کوردستان بۆ چەند سەردەمێک دەگەرێتەوە لەناو شەری عیراق لە هەشتەکانی سەدەی ڕابردوو، هاوکات بۆ ڕێگاگرتن لە چالاکیەکانی هێزی پێشمەرگە ڕژێم پێشووی بەعس پەنای بۆ مین ڕێژکردنی بەشێکی زۆری ناوچەکانی کوردستان برد.
لەدوای ڕاپەرینی 1991 حکومەتی هەرێم بەهاوکار ڕێکخراوە نێودەولەتیەکان دەستی بەپەکاککردنەوەی ئەو وناچانە کرد.
- 24-07-2013

بەڕێوەبەری ڕاگەیاندنی بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی کاروباری مین / #هەولێر#، دەڵێت، بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا و قەدەغەی هاتوچۆ کاریگەرییان لەسەر کەمکردنەوەی قوربانیانی ڕووداوەکانی مین هەبووە و لە هەشت مانگی ڕابردوودا تەنیا دوو حاڵەتی مردن بەهۆی مین تۆمار کراوە.
رابەر ئەنوەر، بەڕێوەبەری ڕاگەیاندنی بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی کاروباری مین / هەولێر ڕایگەیاند: بەردەوام لە ڕێگەی تیمەکانمانەوە هاووڵاتیان لە مەترسییەکانی مین و تەقەمەنییەکان هۆشیار دەکرێنەوە، کە خۆیان دوور بگرن لەو ناوچەو شوێنانەی مەترسیی بوونی مین و تەقەمەنیان هەیە، هەروەها بەپێی ئامارەکانمان ئەمساڵ بە بەراورد بە ساڵانی ڕابردوو ڕووداوەکانی مین و تەقەمەنی لە سنوورەکەمان ڕوو لە کەمبوونەوەن، واتە ئەمساڵ 2020 تەنها (2) ڕووداوی مین تۆمار کراون، کە بەهۆیەوە دوو کەس گیانیان لەدەست داوە.
گوتیشی: هۆکاری کەمبوونەوەی ڕووداوەکانی مین و تەقەمەنی لە ئەمساڵدا دەگەڕێتەوە بۆ بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا، چونکە ساڵانە بەتایبەت لە وەرزی بەهاردا خەڵکانێکی زۆر بۆ گیا بەهارییەکان و گەشت و ڕوویان لە ناوچە شاخاوییەکان دەکرد، لە کاتێکدا لە زۆر شوێن تا ئێستا مین و تەقەمەنیان لێی ماوە، بەڵام ئەمساڵ بەهۆی بڵاوبوونەوەی پەتای کۆرۆنا و قەدەغەی هاتوچۆ، خەڵکی کەمتر ڕوویان لەم ناوچانە کردووە، ئەوەش کاریگەری هەبووە لەسەر کەمبوونەوەی ڕووداوەکانی مین.[1]

دەزگای گشتی کاروباری مین لەهەرێمی‌ کوردستان لەچوار مانگی یەکەمی ئەمساڵدا زیاتر لە حەوت هەزار بۆمب و مینی چێنراو کەرەستەی تەقەمەنی نەتەقیوی‌ لەناوبردووە.
محەمەد ئەحمەد سەرۆکی دەزگای گشتی کاروباری مین لە ڕاگەیەنراوێکدا کە وێنەیەکی‌ بۆ خەندان نێردراوە ڕایگەیاند، لە ماوەی چوار مانگی سەرەتای ئەمساڵ زیاتر لە حەوت هەزار بۆمب و مینی چێنراو کەرەستەی تەقەمەنی نەتەقیو لە ناو براون بەتایبەتی له و ناوچانەی کە هێزەکانی پێشمەرگە لە ژێر دەستی داعش ئازادی کردون کە هەموی ناوچەی مەترسیدارن.
بەپێی ئامارێکی‌ دەزگای‌ مین کە بۆ خەندان نێردراوە، له و چوار مانگەدا لە ڕێگەی تیمەکانی سەر بە دەزگا و ڕێکخراوەکانی بواری مین زیاتر لە 5111 مین و تەقەمەنی لە ناو براون، هەروەها زیاتر لە (2060) بۆمب و کەرەستەی تەقەمەنی و مین و بۆمبی‌ چێنراو(IED لەناوبراون لە ناوچە ئازادکراوەکانی ژێر دەستی داعش.
سەرۆکی دەزگای گشتی کاروباری مین ئاماژەی‌ بەوەکرد، ئەگەر حکومەت بودجە دابینبکات و تیمەکانی دەزگا بەدەر بکات لە سیستەمی پاشەکەوتکردنی موچە ئەوا دەتوانن کارەکان و تیمەکانی مین لابەری لە سەرجەم کوردستان خێراتر بکەن بۆ ئەوەی هەرچی زووە کوردستان لە مەترسیەکانی مین و تەقەمەنی بپارێزن.
دەزگای مین یەکێکه له دامەزراوەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان و سەر بە ئەنجومەنی وەزیرانە. ئەرکەکانی بریتین لە جێبەجێکردن و سەرپەرشتیکردن و چاودێریکردنی کاروچالاکی بوارە جیاجیاکانی کاروباری مین وەک پاککردنەوەی کێڵگە، هۆشیارکردنەوە لە مەترسییەکانی مین و تەقەمەنییەکانی پاشماوەی جەنگ، یارمەتیدانی قوربانیان و لە ناوبردنی مین و تەقەمەنی کەڵەکەکراو هەروەها داکۆکیکردن لە پەیماننامە و هەڵمەتەکانی‌ ناوخۆ و جیهانییەکان دەربارەی‌ قەدەغەکردنی‌ مین و تەقەمەنی‌.
دەزگای مین کاردەکات بۆ کەمکردنەوەی کاریگەری مەترسییەکانی مین و تەقەمەنییەکانی پاشماوەی جەنگی لەسەر خەڵکی کوردستان لە ڕێگای هۆشیارکردنەوە، نیشانەرێژی، پاککردنەوەی زەویە مینڕێژکراوەکان و ڕادەستکردنەوەیان بۆ خاوەنەکانیان و دەزگاکانی حکومەت بۆ ئەوەی دووبارە بەکاریان بهێننەوە و ببنە بەشێک لە پرۆژە خزمەتگوزارییەکانی ئاوەدانکردنەوە و وەبەرهێنان و گەشتوگوزار.
- 05-09-2016

دەزگای گشتی کاروباری مین لەهەرێمی‌ کوردستان ڕایگەیاند، تائێستا 65%ی‌ خاکی‌ پیس بووی‌ هەرێمی‌ کوردستان لە مین و تەقەمەنی‌ پاککراوەتەوە، کە خۆی‌ دەبینێتەوە لە ملیۆنان مەتر دووجا زەوی‌.
دەزگاکە ئەمڕۆ لەبەیاننامەیەکدا بەبۆنەی‌ ڕۆژی جیهانی هۆشیاکردنەوە لە مین و پشتگیریکردنی کاروباری مین کە وێنەیەکی‌ بۆ خەندان نێردراوە ئاماژەی‌ بەوەکردووە، سەرەڕای قەیرانی دارایی و شەڕی داعش بەردەوامبووە لەکاروچالاکیەکانی بۆ پاککردنەوەی‌ خاکی‌ هەرێمی‌ کوردستان و پاراستنی‌ گیانی‌ هاوڵاتیان لەمەترسیەکانی‌ مین و تەقەمەنی‌.
هەروەها دەڵێت، تائێستا توانیویەتی‌ 65%ی‌ خاکی‌ پیس بووی‌ هەرێمی‌ کوردستان پاک بکاتەوە کە خۆی‌ دەبینێتەوە لە ملیۆنان مەتر دووجا زەوی‌ کە لە ئێستادا بەکاردەهێنرێت بۆ کشتوکاڵ و پڕۆژەی‌ خزمەتگوزاری‌ و ژێرخانی‌ ئابووری‌، هەروەها لەرێگەی‌ تیمەکانی‌ هۆشیارکردنەوەوە توانیویەتی‌ سەدان هەزار هاوڵاتی‌ هۆشیاربکاتەوە لەمەترسی‌ مین کەهۆکاربووە بۆپاراستنی‌ گیانیان لەو مەرگە شاراوەیە.
دەزگای‌ مین باسی‌ لەوەشکردووە، هەرچەندە قەیرانی دارایی و شەڕی داعش بارگرانیەکی گەورە بووە بەسەر چالاکیەکانیەوە، بەڵام توانیویانە ڕووبەرێکی فراوان لە خاکی هەرێمی کوردستان لە مین و تەقەمەنی پاک بکەنەوەو شان‌ بەشانی هێزەکانی پێشمەرگە لە بەرەکانی شەڕ هەزاران بۆمبی‌ چێندراویان پوچەڵ کردووەتەوە.
لە ئێستادا دەزگای‌ مین بە هاوکاری‌ ڕێکخراوە نێودەڵەتیەکان و ووڵاتانی‌ کۆمەک بەخش بەردەوامە لەپاککردنەوەی‌ سەرجەم ناوچە کوردستانیەکانی‌ دەرەوەی‌ ئیدارەی‌ هەرێم تابەزوویی‌ ئەو ناوچانە پاک بکرێتەوە و ئاوارەکان بگەرێنەوە بۆشوێنەکانی‌ خۆیان و جارێکی‌ تر ژیان بگەرێتەوە بۆ ئەو ناوچانە.
دەزگای‌ مین داوا لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەکات هاوکاری زیاتریان بن تا بتوانن بە زوویی خاکی کوردستان لە مین و تەقەمەنی پاک بکەنەوە. هەروەها داوا لەحکومەتی‌ هەرێم دەکات چاو بخشێنێتەوە بە سیستەمی پاشەکەوتکردنی مووچەی کارمەندانی دەزگاکەدا.
04-04-2017

#دەزگای گشتی کاروباری مین#ی حکومەتی #هەرێمی کوردستان# ڕایگەیاند، لەساڵی‌ 2016 بڕی‌ 20 ملیۆن دۆلار هاوکاری‌ بۆ بواری پاککردنەوەی ناوچە پیسبووەکان بە مین و تەقەمەنی و پاشماوە جەنگیەکان کۆکراوەتەوه و هاتنی‌ کۆمپانیاکانیش زیادیکردووە.
دەزگاکە لەدوای‌ هاتنی‌ داعش و دەستگرتن بەسەر بەشێکی خاکی کوردستان دواتر ئازادکردنەوەی لەلایەن هێزەکانی پێشمەرگەوە، لەرێگەی‌ کونسوڵخانه و نێونەراییەتیەکانی وڵاتانی بیانی لە هەرێم داوای هاوکاری کرد بۆ پاککردنەوەی‌ ناوچەکان لەمین و تەقەمەنی‌.
محەمەد ئەحمەد سەرۆکی‌ دەزگاکە لە ڕاگەیەنراوێکدا کە وێنەیەکی‌ بۆ خەندان نێردراوە ئاماژەی‌ بەوەکرد لە ساڵی 2016 توانرا بڕی بیست ملیۆن دۆلار بۆ بواری پاککردنەوەی ناوچە پیسبووەکان بە مین و تەقەمەنی و پاشماوە جەنگیەکان تەرخان بکرێت.
وتیشی‌ هاتنی ئه و بڕە پارەیە بۆ هەرێم لەم قەیرانە داراییە کاریگەری باشی بەسەر هەرێمەوە هەیە.
سەرۆکی دەزگای‌ مین باسی‌ لەوەشکرد، بەبەراورد بە ساڵانی‌ ڕابردووش هاتنی کۆمپانیا و ڕێکخراوە نێودەوڵەتیەکانی بواری مین بۆ هەرێمی کوردستان بۆ 25 کۆمپانیاو ڕێکخراو زیادی کردووە.
دەزگای گشتی کاروباری مین دامەزراوەیەکی #حکومەتی هەرێمی کوردستان# و سەر بە ئەنجومەنی وەزیرانە، تائێستا لە %65ی خاکی کوردستانی‌ لە مین و تەقەمەنی پاککردووەتەوە لە پلانیشدا هەیە ئەگەر بودجه و کەرەستەی تەواوی بۆ دابین بکرێت بۆماوەی 10ساڵی تر کۆتایی بە مین و تەقەمەنی بهێنێت لە هەرێمی کوردستان.
12-02-2017