ناونیشانی پەڕتووک: بنیاتی هونەری #چیڕۆکە شیعری سوڵتان ئیبراهیم و نۆش ئافەرین# ی خانای قوبادی
ناوی نووسەر: شوخان ڕەمەزان قادر
شوێنی چاپ: #سلێمانی#
چاپخانە: زانکۆی سلێمانی، کۆلێژی زمان
ساڵی چاپ: 2023
[1]

نامۍ: خانای قوبادی
ساڵۊ مەرڎەی: 1847
یاگۊ پېڎابېیەی: دەرنێ
ھۊنیەر (خانای قوبادی) چە ناوچەو دەرنێ پېڎابېیەن، چە خېزانېۋی خوڼەۋارەنە پەرۋەرڎە کریان، پەی وەنەی بە زاڕۊڵەی پەی لاو مەڵاکا (ھۆرامان)ی بریان. دماتەر چە شارو (سنە)ی بە وەنەی بەردەۋامییش دان، فرە ناوچۍ کورڎەسانی گېڵان. چە ئەرەنېیای ھۊنیێ شېۋەو گۊرانینە مامۊسا بېیەن، چڼ ڕازېش بە شېۋەو ھۊنیێ نۋیستېنېۋە، چانېشا : شیرین و خەسرەۋ، یوسف و زڵېخا، لێلا و مەجنوون، ئەسکەڼەرنامە، حۆت بەندو خانای و دیۋانو خانای.
خانای قوبانی یۊ بېیەن چە ئا ھۊنیەرا کە بە ئازاڎی گەلو کورڎی گرنگییش دان و ئا ھەستە دلۍ ھۊنیاکاشەنە بەرگنۊ، بە کورڎی و زۋانی کورڎیی شانازیش کەرڎەن، پەی گەلی و کۊمەڵۍ ڕابەرېۋی داڎپەرۋەرش ئارەزوو کەرڎەن، چە ھۊنیێۋەنە ۋاتەنش :
ئەر ڕژیمی کۊمەڵایەتی پېناۋۊ قازانجو کۊمەڵېنە بۊ،، زەمین بۊ بە بەھەشت، بە پېچەۋانەیچۆ وڵات وېران بۊ و خەڵک مەحەسیۊۋە
ھەرپاسە، چە بارەو زۋانی کورڎیی ۋاتەنش:
ھەرچەن مەواچان فارسی شەکەرەن کوردی جە شەکەر بەڵ شیرین تەرەن
یەقینەن جە دەور دونیای پڕ ئەندېش ھەر کەس دڵشادەن وە زوان وېش
[1]

شاعیر (خانای قوبادی) لە ناوچەی دەرنێ لەدایک بووە، لە بنەماڵەیەکی خوێندەواردا پەروەردە کراوە، بە منداڵی لای مەلاکانی (هەورامان) خراوەتە بەر خوێندن. دواتر لە شاری (سنە) خوێندوویەتی، زۆر ناوچەی کوردستان گەڕاوە. لەدانانی هۆنراوەی شێوەی گۆرانیدا مامۆستا بووە، چەند چیرۆکێکی هۆنیوەتەوە لەوانە: شیرین و خەسرەو، یوسف و زوڵێخا، لەیلا و مەجنون، ئەسکەندەر نامە، حەوت بەندی خانا و دیوانی خانا. یەکێکە لەو شاعیرانەی گرنگی بەئازادی گەلی کورد داوە و ئەو هەستەی لە هەڵبەستەکانی دا دەردەکەوێت، شانازی بە کورد و زمانی کوردییەوە کردووە، ئارەزووی ڕێبەرێکی دادپەروەری بۆ گەل و کۆمەڵ کردووە، لەهۆنراوەیەکیدا دەڵێ: ئەگەر ڕژێمی کۆمەڵایەتی ڕژێمێک بێت بۆ سوودی کۆمەڵ زەوی دەبێتە بەهەشت، بە پێچەوانەشەوە وڵات وێران دەبێت و خەڵک ناحەسێتەوە. هۆنراوەی دڵداری و ئایینی و پێداهەڵدانی داناوە هەروەها دەردەکەوێت کە شارەزاییەکی بەرزی لە مۆسیقادا بووە، لە ساڵی 1747 لە تەمەنی 85 ساڵیدا کۆچی دوایی کردووە.

خانای قبادی از نوادگان قبادبیگ قبادی از خوانین ایل قبادی جاف و حاکم درنه و درتنگ در دولی ده‌ره در ثلاث باباجانی بوده‌است. وی یکی از عالمان و مترجمان منحصر به فرد در زمان خود بوده است. از چگونگی زندگی خانا در دوران کودکی و جوانی‌اش اطلاعات زیادی وجود ندارد، اما آن چنان‌که از نوشته‌هایش پیداست نابغه و متفکری نوگرا بوده‌است.
گفته می‌شود که قبادی در مسائل دین اسلام استاد بوده و همچنین در حوزه‌های کلام، فقه و عرفان صاحب‌نظر بوده‌است. از متن اشعار و آیات تضمین‌شده در آثار خانا پیداست که او بر قرآن تسلط داشته است. علی‌رغم مخالفت‌ها و ممانعت‌های عالمان دینی آن دوران، خانا برای تفهیم بیشتر و عمیق‌تر قرآن، اقدام به ترجمه این کتاب آسمانی به زبان کردی نمود که البته هیچ اثری از این کتاب پیدا نشده و ترجمه وی به کلی از بین رفته است.
گفته می‌شود که ترجمه وی توسط ملایان تندرو سوزانده و خود نیز برای حفظ جانش به امارت بابان (#سلیمانیه#) می‌رود و تا پایان عمر در سال 1747 میلادی در سلیمانیه در جنوب کردستان زندگی می‌کند.
اشعار خانا قبادی به گویش هورامی (گورانی) سروده شده‌است که یکی از گویش‌های کُردی گورانی است. هو همچنین عربی و ترکی می‌دانسته و تسلط کاملی بر ادبیات و زبان فارسی داشته‌است. [1]

خانا:
بەرق سەیف ناز، ئەبرۊ خەمینان
عەکس ماوی خاڵ خورشید جەمینان
ئەر بگنۊ وە کۊی قولەی قەزاڵە
مەکەرۊش وە بووڵ سفتەی سەد ساڵە
مەحروومی:
بەرق بەرقەی ناز عیشوە فرۊشان
چەخماخەی لەنجەی تەڵا نە گۊشان
بزیسکەی نیگای دیدە شابازان
بریقەی غەمزەی شەکەرین ڕازان
ئەر بگنۊ وە سەنگ جای تەجەلای نوور
مەکەرۊش وە گەرد، چوون سورمەی کۊی توور
مەعدووم ڕاس خانا سۊزان عەشق بی
کەی وېنەی مەحرووم، هەر عەشقش مەشق بی؟
هەڵسەنگاندنی مەولەوی:
نەوباوەی خەیاڵ، مەحرووم دانا
ڕەدیف لەتیف، زەریف خانا
یاوا وە دیدەی کەمبینام ساوا
جە نەو بینایی پەی دیدەم یاوا
پەیڕەویی خانات یاد ئاوەردەبۍ
ئەو ئەسڵ و وێت فەرع حەساو کەردەبۍ
لاکین زادەی تەبع بۊ عەنبەرینت
دەسڕېسەکەی فیکر بیکر شیرینت
پەسەندیدەی فام عەقڵ دانا بی
خاستەر جە خەیاڵ خاسەی خانا بی
زیادە پەی فەرع، وە سەر ئەسڵەدا
خاسەین واتەی تۊن جەی سەرفەسڵەدا
#خانای قوبادی# [1]

ناونیشانی بابەت: داهێنانەکانی #خانای قوبادی# لە بواری ئەندێشە و هونەری داستانە شیعردا
نووسینی: فازیڵ مەجید مەحموود-شۆخان ڕەمەزان قادر
گۆڤاری #زانکۆی هەڵەبجە#؛ بەرگی 08؛ ژمارە 01؛ ساڵی (2023) [1]
=KTML_Link_External_Begin=https://www.kurdipedia.org/docviewer.aspx?id=546781&document=0001.PDF=KTML_Link_External_Between=کلیک بکە بۆ خوێندنەوەی داهێنانەکانی خانای قوبادی لە بواری ئەندێشەو هونەری داستانە شیعردا=KTML_Link_External_End=

ناونیشانی پەڕتووک: دیوانی خانای قوبادی
کۆکردنەوە و لێکۆڵینەوە: کاروان عوسمان خەیات (ڕێبین)
پێداچوونەوە: ئیدریس عومەر مەحمود
ساڵی چاپ: 2016
[1]

ناوی خانای قوبادی:
ئەوە ڕوونە کە بەشێک لە شاعیران بەهۆی ئەوەی لە لایەن خانەوادە و نەوەکانیانەوە، یان بەهۆی باری ناهەمواری ناوچەکەوە، بەرهەم و مێژووی ژیان و ناو و ناونیشانیان لە ئەدەبیاتی کوردیدا ون بووە. یان ناوی تەواویان لە مێژوودا ڕوون نییە. یا تەنها بەرهەم و نازناوی شعیرییان دیارە... خانای قوبادیش یەکێکە لەو شاعیرە گەورانەی کورد کە خاوەنی بەرهەمێکی زۆرە لە شعر و وەرگێڕان و لەناو مێژووی ئەدەبیاتی کوردیدا جێگەی بەرز و دیاری کراوی هەیە. سەبارەت بە ناوی تەواوی لە پێشوودا تەنها بە خانا ناوی براوە. لەوە زیاتر شتێکی ڕوونیان لە بەردەست دا نەبووە.
هەندێک لە ئەدیبان و نووسەرانی کۆنی کورد ناوی خانایان بە (موحەممەد) هێناوە. بەڵام بە بێ بەڵگە و سەرچاوەیەکی ڕوون ئەوەیان وتووە. لێرەدا هەوڵ دەدەم بە پێی ئەو سەرچاوە و بەڵگانەی بەردەستم ئەوە ڕوون و ڕاست بکەمەوە، ناوی خانا موشەخەس بکەم.
بەگزادەکانی جوانڕۆ دەڵێن: بەپێی شەجەرە نامە، ناوی خانا خانلەرخان یا خانلەر بەیگی.
هەروەها بە تەلەفۆن وتەیەکم لە مامۆستا ئیبراهیمی غەفاری سارۆ وەرگرت2 لەبارەی ئەم موحەممەد ناوەوە، ئەویش وتی: من لە هەندێ کەسی پیری هۆزی قوبادی و باوەجانییەکانم بیستووە کە خانا ناوی موحەممەد بووە. غەففاری سارۆیی ئەوەشی وت: کە چەند کەسێک هەن بە ناوی موحەمەد خان. بەڵام نەم بیستووە بەناوی موحەممەد خانا و بەتایبەتی لەو دەم و کاتەدا.. کە دەمی خانای قوبادی بووبێت.
لەناو شەجەرە و سەنەد و دەستنووسەکانی بەردەستی منیشدا بە چەندین شێوە باسی ئەم بنەماڵە کراوە. بەشێوەیەک شەجەرە و خانەوادەی ئەم شاعیرە تێک دراوە و تێکەڵ کراوە، ئەگەر بە وردی لێی ڕوون نەبیتەوە، ئەوا دەکەویتە هەڵەی گەورەوە.
ئەوەی جێگەی باس بێت لە سەر ناوی خانا، ئەوەیشی ئاماژەی بەو لایەنە بکات، دەیخەمە ڕوو. لە یەکێک لە بەڵگەنامەکاندا کە لە ساڵی (29-5-1341) نووسراوە و ئیمزا و مۆری چەندین کەسی لە سەرە. بەم شێوە هاتووە: (کوڕانی جەنابی خوالێخۆشبوو سەیید ئەحمەدی دووەم بریتییە لە: 1- بەڕێز مومن بەگ کوڕی خوالێخۆشبوو سەیید ئەحمەد. 2- بەڕێز هەمیر خان بەگ کوڕی سەیید ئەحمەد. 3- بەڕێز یارحوسێن بەگ کوڕی سەیید ئەحمەد. 4- بەڕێز خانلەر بەگ گوڕی کوڕی سەیید ئەحمەد لە بەراوری 1317 لە سەردەمی خوالێخۆشبوو علیحچرت کۆچکردوو تا ئێستا قەباڵەی کوڕانی بەڕێزی ناوبراو سەیید ئەحمەد دانیشتووی قوبادی لە بەرواری ساڵی 1301 بەڕێز مەنسوور ئاغایی کەیخوسرەوی کوڕی موحەممەد خان و... میرزا مورادی کوڕی کوێخا عەبدوڵڵا و عەزیزی کوڕی مەهدی و میرزا مورادی کوڕی عەبدولقادر و غەفووری کوڕی ئەعزەم، لە بەرواری سەرەوە تا ئێستا نووسینی قەباڵەی موڵکدارێتییان لە منداڵانی سەیید ئەحمەد وەرگرتووە...). لە کۆتایی ئەم قەباڵەیەدا ئەمەش هاتووە: (چەندین کەس لە لاپەڕەی وەرگیراو، بەڵام بەم شێوەیەی خوارەوە عیسا بەگ کوڕی سەیید ئەحمەد بەگ، ڕۆستەم بەگی کوڕی سەیید ئەحمەد بەگ، خانە بەگ برای سەیید ئەحمەد، شۆرە بەگ برای سەیید ئەحمەد و میرزا بەگ کوڕی سەیید ئەحمەد.).
لە سەنەدێکی موڵکداری تریدا کە لە ساڵی (1130)ی کۆچی دا نووسراوە، بەم شێوەیە باس لەم خانەوادەیە دەکات: (بۆیە ئەم نووسراوە شەرعییەمان نووسی، چونکە عەزیزالله خانی کوڕی خوالێخۆشبوو سەیف الله حانی جەلیلوەندی و موتیعولئیسلام هاروونی کوڕی سلێمان یەهوودی، دانیشتووی شاری کرمانشاهان، هەردوولایان لە حاڵەتی تەندروستی باشدان و ئەم کارەیان بە ڕەزامەندی تەواوی هەردوولایان کردووە. عەزیزالله خانی جەلیلوەند، پێنج دانگ لە شەش دانگی موڵکی نەهرئاب کە بە میرات بۆ ئەو ماوەتەوە و هاروون یەک دانگی وەرگرتووە، بفرۆشێت بە جەنابی سەعادەت قروون هەمیرخان بێگی کوڕی سەیید ئەحمەد بێگی حاجی جوانڕۆیی ئێناقی ئەسڵ و بەو نرخەی کە دیاری کراوە لە لایەن (حەل و فەسل)ەوە. کە بڕی (400) قرانی پارەی کار پێکراوی ئەو کاتەی ئێران بووە...).
هەروەها لە سەندێکی کۆنتردا کە لە ساڵی (1102)ی کۆچی دا نووسراوە. بە شایەد و مۆر و ئامادەبوونی چەندین کەس لەو دانیشتنەدا و گفتوگۆی تێر و تەسەل، ئەو موڵکە بە بنەماڵەی قوبادییەکان دەفرۆشن. ئەم موڵکە دوای کەمتر لە ساڵێک گرفتی تێ دەکەوێت، بە ئامادەبوونی کەسانی پێشوو و تەسدیق کردنی سەنەدی پێشوو و سەنەدێکی تر لەبەر ڕۆشنایی سەنەدی پێشوو بە ئاڵوگۆڕێکی زۆر کەم لەناوی کەسەکان و هەردوو سەنەدەکە دووبارە ساڵی (1103)ی لە سەر دەنووسنەوە.
لەم سەنەدەدا ئەوە هاتووە کە: (ڕۆستەم بەگی دووەم کوڕی سەیید ئەحمەد بەگی سێیەم ئێناخی ئەسڵ کە ناسراوە... هەمووی بە تەواوەتی و کەماڵی هەر چوار لاکە ناسراوە لە پاڵ (شاب الاجل) ئەمر خان کوڕی موحەممەد و ئوغڵوو بەگ، ئەو نووسراوە قەبوڵ بکات... دوای تێپەڕبوونی چەند کاتژمێرێک داواکارییەکی تازە... ئەمیر خان بەگی ناوبراو لە ڕۆستەم خان نووسراوێکی وەرگرت. ڕۆستەم بەگ بە مۆڵەتی تازە لە وەرگرتنی و ئەو و ئەمیر خان بەگ وەرگرتووە بە فەرمانی سوڵحی شەرعیی و هەموو مەرجێکی بێ کەموکوڕی و ئاشکرابوونی...).
هەروەها لە کەشکۆڵێک کە لە لای مامۆستا (موحەممەد عەلی قەرەداغی)یە و بە کەشکۆڵی مەولانا حەمزە ناسراوە. دوای ئەوەی خودی کەشکۆڵەکەم دی و لێکۆڵینەوەیەکم لەبارەوە کرد. هەندێ وردەکاریم لەم دەستنووسەدا بۆ دەرکەوت کە جێگەی بایەخ بوون و پێویستی بە ورد بوونەوە و لێتوێژنەوە بوو. هەر لەو کەشکۆڵەدا بە چەند شێوەیەک ناوی خانا و شیعر و نازناوی خاناوە هاتووە.
مەولانا حەمزە خاوەنی کەشکۆڵەکەیە. نووسەر تاکو ساڵی (1110- 1138)ی کۆچی لە ژیاندا بووە. ئەم دەستنووسە لە سەردەمی ژیانی خانادا نووسراوەتەوە. بەڵام لە شاری کەرکووکدا. ئەو کاتە خانا تەمەنی 40 ساڵ بووە.
لە چەند جێگەیەکدا ناوی خانای هێناوە. لە سەر پارچە شیعرێک نووسیویەتی: (مخمس محمد خان جوانروی)، هەروەها لە شوێنێکی دییدا نووسیویەتی: (خانای جوانرودی).
مامۆستا قەرەداغی لە کتێبەکانی دا چەند جێگەیەکی تریدا هۆنراوەی خانای بڵاو کردووەتەوە. لە سەرەتای هۆنراوەکان نووسراوە: (قازی خانا). هەر لەو سەرچاوانەی مامۆستادا شیعرێکی تری بە ناوی (من کلام محمد خان قبادی) بڵاوکراوەتەوە.
جگە لەو بەڵگانەی سەرەوە کە خستمانە ڕوو، دوابەدوای چاپی یەکەمی دیوانی خانا، چەند دەستنووسێکم دەست کەوت کە لە یەکێک لە کتێبخانەکانی شاری بەرلین دا پارێزراوە. چەند پارچە شیعرێکی بڵاوکراوە و بڵاونەکراوەی خانای تێدایە. لەناو ئەو دەستنووسانەدا بەم شێوە چاومان بەناوی خانا دەکەوێت: (محمد خان قبادی)، (خانە قبادی).
دوا بەڵگە و بەڵگەیەک کە حاشا هەڵنەگرە، لەناو هۆنراوەکانی خانا خۆیدا بەناوی (خانە، خانا، خانای قوبادی، خانەی قوبادی، خانای خان قوباد...) ناوی هاتووە.
لەم بەڵگانەدا زۆر لایەنی شاراوە لە ژیانی خانامان بۆ ڕوون دەبێتەوە، لەوانە:
1- لێرەدا بۆمان ڕوون دەبێتەوە ناوی خانا بەم شێوانە هاتووە: (موحەممەد خان قوبادی، خانەی قوبادی، خانای قوبادی و موحەممەد خانەی قوبادی).
2- تەواو ئەوەمان بۆ ئاشکرا ئەبێت کە خانا لە هیچ دەستنووسێکدا بە ناوی خانلەر و یا کەسێکی تری نەهاتووە. لەناو زۆربەی زۆری شیعرەکان و ئەو بەڵگانەدا کە هێنامانەوە و نوسخەی کۆنن ناوی خانا وەکو خاڵی یەک ناوی هاتووە.
3- خانا لە نەوەی قوباد بەگی جافی جوانڕۆیە.
4- لەناو قوبادییەکاندا چەندین ئەمیر خان بەگ و سەیید ئەحمەد بەگ و ڕۆستەم بەگ هەن.
5- ئەوەیشمان بۆ ڕوون دەبێتەوە کە نەوەکانی سەیید ئەحمەد چەندن و کێن.
6- قوباد بەگ چەند نەوەی هەبووە.
7- جگە لەوەش ئەوەمان بۆ ڕوون دەبێتەوە قوباد بەگ دوو کوڕی بەناوی (موحەممەد)دەوە هەبووە. نەوەی موحەممەد بەگی گەورە موڵکی کڕیوە.
8- ئەم زەوییانە لەچی ساڵ و سەردەمێکدا کڕدراوە، لە کێ کڕاون، سنوورەکان لە کوێوە دەست پێ دەکات و تا کوێن. هەروەها بە چەند کڕاوە.
9- بە ماوەیەکی کەم لە دوای کڕینی زەوییەکان، کێشە و گیر و گرفتەکات دەستی پێ کردووە، ئەگەرچی پێشتریش کێشە لە سەر ئەو زەویانە هەبووە.
10- لە ماوەی یەک ساڵدا ئەو بەڵگەی موڵکە تەسدیق کراوەتە بە ئامادەبوونی هەموو ئەو کەسانەی پێشوو، مۆر و ناوی کەسانی پێشووی تێدا هێنراوە، سەنەدی پێشووش دووبارە ساڵی لە سەر نووسراوە و ئاماژەی پێ دراوە و کێشەکان حەل کراوە...
11- ئەم کێشە و گیر و گرفتە لە پێش خانا و لەکاتی خانا و لە دوای خانا هەتاکو ئێستاش بەردەوامی هەیە.
12- لەناو نەوەی قوبادییەکان دا کڕین و فرۆشتن بەو موڵکانەوە کراوە...
لە سەرەوەدا چەند خاڵێکمان خستە ڕوو لەوەی کە لە سەردەمی پێش خانا و کاتی خانا و دوای خاناشدا ناوی خانا و برا و برازا و مامە و باوک و... زانیارییەکان چۆن نووسراون و چۆن گواستراونەتەوە.
هەر یەکەیان لە جێگەی خۆیدا و لە بەشی خۆیاندا سوودیان لێ وەردەگرین. ئەوەی لەم بەشەدا سوودی لێ وەردەگرین. ئەوەیە، کە لە چەندین نوسخەدا ئەوەمان بۆ دووپات ئەکاتەوە کە خانا ناوی بە: (خانەی قوبادی، خانای قوبادی، موحەممەد خان، قازی خانا، خانە، موحەممەد خان جوانڕۆیی و خانای جوانڕۆیی) هاتووە. هەمان خانای قوبادییە و ناوی ڕاستی خاناشام بۆ ڕوون دەبێتەوە کە خانا ناوی (موحەممەد) بووە.
دیوانی خانای قوبادی
کۆکردنەوە و لێکۆڵینەوەی
کاروان عوسمان خەیات (ڕێبین)

محەمەدی مەلا کەریم
بەغداد-1975

پیری کەردەوە، پیری کەردەوە
پیری دەریچەی زەحمەت کەردەوە
شەمع شادیبەخش، دڵ جە پەردەوە
بە تەئشیر تۆف، جەورت بەردەوە
فام جە فەرقم بەرد، ئاسار فەزیلەت
نەغزم نەحس کەرد، وە ئەسڵ وەسڵت
شەهباڵ شادیم جە ڕیشە کەندی
ئەسباب هەستیم جە دەستم سەندی
بە سەرووی غارەت، خێڵخانەی شەوقم
شێونای بیسات بەزمئارای زەوقم
دیدەی جەهانبین، جیسم ئەعزەمم
ئەڵماسی ئیشفاق، بینایی چەمم
دوو فەرسەنگ وەحشی مەد، بشی هووەیدا
موندەلی شەخم، مەکەرد پێدا
تۆ کێشای تێشان پەردەی تار و تەم
کێو چون خاشەنی، شی نمیۆم وە چەم
خوردە بێنی عەقڵ، زیادەی هۆشم
خەوواس دەروون، تیز گۆشی گۆشم
شنۆی ڕێزەی ڕاز، نەرمی نیهانی
مەیاوا وە گۆش نێک مەیدانی
فەسڵی سەدای زوڵم تۆم یاوا بە گۆش
گۆشم کەرد ئەترۆش، هۆشم فەرامۆش
ئیسە ناڵەی هۆر، ڕێژانی ڕەحمەت
مەسمووعم نییەن، مەکەرۆ زەحمەت
سی و دوو گەوهەر، مرواری پاکم
لولوئی لەززەتبەخش، خورد و خۆراکم
یەکێ جە عوسرەت نەمەندەن لێشان
جە تەرسی ئێشان، وە گازم کێشان
دنیای ڕۆشن لێم کەردی بە زندان
یاگە و نەدانم، بییەن وە دندان
زانووم زەبوون کەفت، دوور کەردم وە سەر
بار لاشەی تەن، سپەردم وە سەر
قامەت بی وە قەوس، شکەستەی بێفەڕ
...........................................!
خاترم غەڵتان، خەلیدەی خارەن
یە گشت جەور تۆن، وە دووشم بارەن
کافر مەر نەدیت، عەهد جەوانیم؟
خەزێنەی خاتر گەنج نیهانیم
خرووج توغیان جۆشەن جەوانیم
جە بەحر دەروون، گەوهەرئەفشانیم
هۆشم، تەدبیرم، کەماڵم، فامم
نەدیمی مەجلیس، ئاهی ئەعزامم
نازک خەیاڵیم، تێغی زوانم
ئیخڵاس خوتوور، حاتەمی خوانم
ئەرکان و ئەدەب، ئاداب تەورم
دەرک باڵای دەرک، مەدەرکان بەورم
حیلمیی حاڵم، سافی سیفەتم
جە لای ئەهل فام، قەدر و قیمەتم
تەوانای تاقەت، فەوق کارانم
شەوق شکاران، هەردەجارانم
سەییاد سەحەر، کاو و کەشانم
عوسەیری خاتر لای مەهوەشانم
یە گشت زوڵم تۆن، وە دۆشم بەردەن
هەنێ های تف کەر، ستەم لێم کەردەن
نازداران وە لەفز، شەهد فەواکە
پێم، وە شەوق دڵ، مەواتان: کاکە
ئیستە جە دوو لەت چارەی شووم تۆ
کاکە تەخەڵڵۆس بییەن وە خاڵۆ
من سوپام شکەست، مەنسووری جە کۆن
تا کەی ئەسبئەنداز، مەکەریم جە شۆن؟
جەور تۆ سەرتیپ، تەوانام کەندەن
پارەی ئیستخوان، وە خاڵی مەندەن
ئەویچ نێش جەور، تۆ پەنەش یاوان
مەلەرزان چون تووڵ، نەتاف ئاوان
نە ئازار سنحەت، مەکەرۆت زەلیل
نە وە باد سەرد، مەشی وە تەهلیل
نمەبی عیلاج وە مەعرەکەی جەنگ
نە بە عەقڵ و هۆش، تەدبیر و فەرهەنگ
نە قۆشەنت هەن، نە زۆر شمشیر
سەوای نەکەرۆ دام، تەلبیس تەزویر
بێ تەعب و تەسریع، ڕەزم هەنگامە
دەور مەدەر چون دوور، چەنی دێوجامە
خەلایق حەیران، ڕەنگ دێوجامەن
عاقیبەت پاشان، مەحبووسی دامەن
داخم ئەو داخەن، عەدووی پێواری
من جە تۆ دیار، تۆ لێم نادیاری
ئەر ماما سنحەت، وە دەستم جاری
پەی جەمع مەخلووق، مەکەردم کاری
چون خەتاکاران ڕەجمت مەکەردم
پەی ڕاحەتی وێم، خەڵاس مەردم
جە ئێد مەتەرسۆن، ماوای سەرای سەنگ
ڕەفیق بای چەنیم، پەی تەزویر و ڕەنگ
ڕاگەی ڕەفیقت، نمەیۆ جە بەست
مەر مەردەن یەخەم بەر کەرۆ جە دەست
تۆ دامیار ییت، من بەند دامم
هەرتا زندە بیت، نامی جە نامم
من هەر زەلیل زەدەی زام تۆم
خەریک پابەست، حەڵقەی دام تۆم
ئیحیای کولل نەفەس، جە شاه و دەروێش
هەرکەس نێش تەلم، تۆش دیتی بە وێش
ئیختیار وێش، بە وێش نەمەندەن
عەقڵ و هۆش یەکسەر جە دەستش سەندەن
غولوو سەر کەردەن، جە بیاوانان
مەنشوور نامەی جەورت مەوانان
نەهەنگان مەجەر، شێران جە هامۆن
ئینتیهاش زەلیل، حەڵقەی دام تۆن
هەزاران عوسرەت نیگاهشانەن
هەزار چون شەفیع، غوڵامشانەن
$وەڵامی خانا بۆ میرزا شەفیع$
میرزام جە پیری، میرزام جە پیری
پەی چێش سکاڵات بەرزەن جە پیری
نیسبەت زوڵمەت دای، بە نام پیری
ئەعلا مەقامەن، مەقام پیری
هەرچەند کە پایەی پیری زەحمەتەن
ئەمانەتبەخشی مایەی ڕەحمەتەن
بە قەوڵ بەدان، هەرزەی زەمانە
خاترت خەمەن، لێت مەدان تانە
وەی تەورە ئەدووی جە زوڵم پیری
میرزام تۆ زانا و ساحێب تەدبیری
ساحێب فام و فەزڵ، دانا و هوشیاری
بە عەقڵ و ئەدەب، جە عام دیاری
بشۆ وەفام دا، دەورەی پێشینان
تاریخ و کردار، ئەو نازک بینان
باوەر بە نەزەر ئادەم تا خاتەم
جە فەزڵ پیری خاتر بکەر جەم
ئەر پیری عەیبەن زات زولجەلال
ئادەم و حەوا بێ حوزن و مەلال
ویاران دەوران زیندەگی فاخر
هەزار ساڵ تەمام، ئەوەڵ تا ئاخر
هەم حەزرەتی نووح هەزار ساڵ تەمام
نەبوەتش کەردەن، بە سەد ئیهتمام
ئیبراهیم خەلیل، جەی دنیای فانی
وە پیری بەرشی ، تۆ وێت مەزانی
وەڕیش سفید ئیفتیخار کەردەن
لەقەب شێخولئەنبیا بەردەن
ئیسحاق و یەعقووب، هەر دوو تەمام پیر
دوو بابۆ و فەرزەند، شێخان کەبیر
تا چەن پێغەمبەر وە پیری مەردەن
تەشریف وە بەهەشت هەشتۆمین بەردەن
مەجلیس شاهان بێ پیر نمەبۆ
پێشڕەفت ئوموور، تەدبیر نمەبۆ
سالیکان ڕای خوواپەرەستی
ڕاهنمای سیڕات ڕاستی و دروستی
کەردەن ئیختیار لەقەب پیری
تۆ پەی چێش جە دەس پیری زویری
کاوەی ئاهنگەر پیر ساحێب فەڕ
وە تەدبیر ئاوەرد ، فەرەیدوون فەڕ
زاڵ سام یەڵ تەدبیر شاهان
کەیانی بەو پەی حوشمەت پەناهان
خسووس پەی ڕۆستەم شای نامئاوەران
نە جەنگ هەفت خوان ڕای مازیندەران
هەم پەرێ نەبەرد ، شای ئەسفەندیار
غاڵب بی بە قەوڵ ، ئەو مەرد هۆشیار
جە تووران پیران ، پیر خیرەدمەند
بە تەدبیر سوپای ئێران جە بن کەند
ئاسەف دەوران پیر ساحێب دین
وە تەدبیر ئەو پەیدا بی نگین
ئەوسا سولەیمان بێ خۆف و ئەندێش
سەخری جینیش کوشت، نیشت نە تەخت وێش
عەدڵ نەوشیروان ، جە عام مەشهوورەن
هەرچەن کافر بی ، گوناش مەغفوورەن
سەبەبش تەدبیر ئەبووزەڕ جە میر
مەشهوورەن نە عام ، چون ماه مونیر
پیری ڕاهنوما ڕاگەی دینتەن
پیری ئابڕووی سەرزەمینتەن
پیری ڕای بەدی قبووڵ نەکەردەن
ڕاهنمایی حەقق تا وە ڕۆی مەردەن
پیری هەر بە لوتف خاسەی ئیلاهین
نەک بە زۆر و زەڕ خاترخواهین
کەوا بوو ئەو پیر ، حەقیقەت پیر بۆ
واتەش وێنەی نەقش نە دڵ جاگیر بۆ
بەو شەرتە پیری عاقیبەت خەیر بۆ
ڕووی قەلبش وە لای سلووکی سەیر بۆ
تۆ وێت جە پیری ئەفزەڵ و ئەدەب
بە دەست ئاوەردی شەخسێ موئەددەب
جەوانی چێشەن ؟ تۆ وێت مەزانی
مەگێرۆ نەوەر ڕاگەی نادانی
ڕەند و عاشقی مەستی و مەغرووری
دەردی مەعسییەت ، جە خوا دووری
جە ڕای ئاخیرەت مەست و بێ خەبەر
ڕای ئاشووب و شەڕ گرتەنش نەوەر
شەفیع شیفتە، برای هامفەردم
گۆش دەر وە موفاد خاتیمەی دەردم
حەیفەن پەی تۆ چون ، زی فەزڵ فەزڵان
حەزین بۆ جە دەس بەعزێ بەدئەسڵان
خانا چون تۆ پیر ، تۆ پیر چون خانا
هەر دوو خاک پای پیران دانا
#خانای قوبادی# [1]