ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!

Martin van Bruinessen

Gotinên Leyla Zana, Kurd û Erdoxan
İkram Oguz
Di nav sîyaseta Kurdan ya îroyîn da Leyla Zana serok û hevserok nebe jî, ew figureke gelek muhîm e. Qasî ku di nav Kurdan da tê nasîn, ew qas li dervayî welat jî tê nasîn. Ji alî dewletên Europa Leyla Zana wek sembolek ji sîyaseta Kurd tê qebûlkirin.
Ji ber wê yekê ye ku gotinên wê, di nav Kurdan da zêde neyên munaqeşekirin jî, Tirk li ser gotin û kirinên wê kur û dur disekinin.
Ji ber ku Leyla Zana, di warê sîyasetê da wek paşnavê xwe xanimek zana û xwedi tecrûbe ye. Têkilîyên wê bi gel ra xurt e, rabûn û runiştina wan, daxwazên wan, derd û kulên wan baş dizane.
Kîngê çi dibêje, an jî çi dike, ji berê da dipîve û gor zanîn û tecrûbeyên xwe diaxife û gavên xwe davêje.
Gotin û kiryarên wê carcaran dijberî hevduh bin jî, di navbera wan da sedemîtîyeke xurt heye. Ew gor şert û mercên guhêrbar da li civatê û meseleyên civatê dinêre, di wan da guhartin hebe, ew jî nêrînên xwe gor wan diguherîne.
Gor raya min Leyla Zana ji piştî derketina zîndanê, sê caran bi gotinên xwe yên balkêş di rojeva Kurd û Tirkan da cîh girt. Mixabin, her sê caran jî ji alî hemu Kurdan va rast nehat fêmkirin, bîlakîs bi gotinên tûj û tund va hate rexnekirin.
Cara yekemîn di Newroza sala 2007’an da, li Amedê, di axaftinek xwe da digot ku, „sê serok û rêberên Kurdan hene, ji wan yek Talabani, yek Barzanî yek jî Ocalan e.“
Ji bo van gotinên wê dewleta Tirk di derheqê wê da dawe vekir û di dawîya dawê da jî Zana du sal cezayê hapsê girt.
Li ser van gotinên wê, Kurd jî ji dewletê şûnda neman. Wan jî ji du alîyan va wê rexnekirin. Li alîkî Kurdên derdora PKK’ê, ji navê Talabanî û Barzanî nerazîbûna xwe dianîn ziman û digotin; „ev fikrên Leyla yê şexsîne û di vî warî da nêrînên me ne wusa ne“.
Li alîyê din jî, yên ku xwe serok û rêber dihesibandin û navên xwe di nav gotinên Zana da nedidîtin, wan jî bi awayek din Leyla Zana rexne dikirin û digotin; „mexseda wê Talabanî û Barzanî nîne, ew bi navê wan va seroktîya Ocalan ilan dike“.
Mirov ku ji wê rojê vir da li gotin û kiryarên Zana binêre, dibîne ku ew, rexneyên ku di derheqê wê da, ji du alîyan va hatibûn kirin, ji binî va puç derketin. Ew îro jî li pişt wan gotinên xwe ye û gor wan gotinên xwe jî gavên xwe davêje…
Cara duyem jî dîsa di axaftinek xwe da got ku; „di şertên îroyîn de çek sigorta Kurda ye, bila cîhê bîla bê sebeb neyên berdan“.
Bi van peyvên xwe Leyla Zana carek din dîsa ji du alî va hate rexnekirin.
Îjar jî yên wê rexne dikirin, Serokwezîrê Tirk Erdoxan û Kurdên aştîxwaz bûn…
Erdoxan ser van gotinên Zana digot; „madem wusa ye, çi karê wê li parlamentoyê he ye, bila ew dest ji wan karê xwe berde û berê xwe bide çîyê“.
Kurdên aştîxwaz jî digotin; „Leyla ji bo postên bilind ji çekdaran zêdetir pesnê çekdarîyê dike“…
Zana çend meh berê jî di hevpeyvînek xwe da wuha digot; „ez bawerim Erdoxan dikare pirsa gelê Kurd çareser bike. Ji bo vê yekê ez xwedî bawerim û vî bawerîya xwe jî wunda nakim. Kurdên di nav BDP’ê da ji bo gelê Kurd dixebitin û ji bo destxistina mafên Kurdan tekoşînê dikin, lê mixabin di hestên xwe da Kurd nînin. Kurdên di nav AKP’ê da dixebitin, di hestên xwe da Kurd, lê ji bo Kurdan tiştekî nakin.“
Li ser van gotinên wê, yên kû salek berê Zana rexne dikirin, kêfxweşîya xwe anîn ziman, yên ku salek berê bi gotinên wê kêfxweş bibûn, ew jî rexne dikirin. Serokwezîrê Tirk Erdoxan digot, „heger Leyla Xan bixwaze, em dikarin werin ba hew û bi hev ra dan û standinê bikin“.
Serokwezîrê ku salek berê rîya çîyê nîşanî Zana dikir, li ser van gotinên wê yên nû kêfxweşîya xwe dianî ziman û Zana bi fermî dawet dikir. Li ser wê dawetê, Erdoxan di koşka wezaretê da bi Zana ra hat ba hev û li ser pirsa Kurd, bi Zana ra dûr û dirêj guftugo kir.
Kurdên aştîxwaz jî bi awayekî din kêfxweşîya xwe nîşan dikirin û digotin; „Leyla jî wek me, BDP’ê û rêvebirên BDP’ê Kurd nabîne û hêdî hêdî ji wan dûr dikeve.“
Kurdên derdora PKK’ê û BDP’ê jî Leyla Zana carek din dîsa rexnedikirin û digotin; „ew gotinên wê yên şexsîne û gotinên ne rast in“.
Di dema greva birçîbunê da jî Leyla Zana ferqa xwe nişanî hemû kesan da û carek din dîsa gor şert û mercên nû gav avêt.
Wekîl û rêvebirên BDP’ê, karên ku ji wan dihat hêvîkirin danîn alîkî û bi piranî ketin nav kuçe û kolanan, bi polês û bekçîyan ra çavçirtonek lîstîn.
Leyla Zana jî li parlamena Tirk rûnişt û carek din adrêsa çareserîyê bi zanayî nîşan da û gor rastîya xwe, bi serê xwe tenê gav avêt…
Çend roj berê jî di Kongira Navnetewî da, kongra ku li paytexta Belcîka Brukselê lhatibû lidarxistin, axifî. Di axaftina xwe da Zana, Kongra Navnetewî ji bo çareserkirina doza Kurd pêşketineke mezin rava dida û wuha digot; „Gelê Kurd ji ber politîkayên Tirkan gelek êş dîtin, lê em îro pêwîst dibînin ku di navbera Kurd û Tirkan da, girêdanên jiyana hevbeş bi hêz bikin.“
Dibe ku hinek kes van gotinên wê jî rexne bikin. Lê ez di van gotinên wê yê dawîyê da işareta gavên nû dibînim, ew gavên ku ji alî hukumet û PKK’ê va tên avêtin.
Ev gotinên wê û gotinên hinek wekîl û rêvebirên BDP’ê wek hev bin jî, di navbera wan da firqek gelek mezin heye. Ew jî, Leyla Zana qasî ku di warê kurdayetîyê da nêzikî wan be, di warê kemalîzmê da jî ewqas ji wan dûr e.
Ji ber ku navê wê Leyla ye…
Di hestên wê da kurdayetî he ye…[1]

=KTML_Bold=#Leyla Zana#=KTML_End=
#Mahabad Felat#

Min hevpeyvîna Leyla Zana ya bi rojnameya tirk Hurriyetê re kiriye xwend. Leyla Zana yek ji sembolên grîng ên têkoşîna azadiya gelê kurd û têkoşîna azadiya jina kurd e û îroj jî di pozîsyoneke gîrng de ye. Loma jî ku daxuyanî, axaftin û nêrînên yeka/î di pozîsyona wê de, li ser civakê bandorên grîng jî dikin. 
Di hevpeyvîna îroj de xala herî grîng sernavê hevpeyvînê bi xwe ye: ”Erdogan dikare çareser bike!..” Bi kurtayî Leyla Zana di wê nêrînê de ye ku hêz di destê kî de be çareserî jî di destê wî de ye loma jî ku Erdogan îroj bi hêz e û dikare çareser bike. Mîna mantiq ev yek rast xuya bike jî, nêrîneke rûxarkî ango sererû ye û kûrahiya wê nîne. Nêrîn û nirxandinek bi vî rengî ji devê yeka mîna Leyla Zana, xeter e. Lewra bi çi niyetî hatibe kirin bila bibe, ne nêzîkayiyek polîtîk e û loma jî dikare bibe çek di destê dijminê mirov de. 
Îcar ew qasî ji Erdogan piştrast e ku dikare wiha bêje: ”Kesê ku li serê hukûmeta di dîrokê de herî bi hêz e, ez di wê baweriyê de me ku dikare vê pirsê çareser bike. Min ne hêviya xwe û ne jî baweriya xwe ya vê yekê wenda nekiriye.”
Ya rastî ez pir ecêb nemam, lê êşiyam. Ecêb nemam, lewra ev ne cara yekê ye ku Zana, nezaniyeke bi vî rengî dike!.. 
Di 13ê cotmeha sala 2004an de jî li Parlamentoya Ewropayê di merasîma xelata wê de jî got ”li Tirkiyeyê êşkenceya sîstematîk nîne.” Di heman demê de ku Zana ev digot, rapora salane ya Komeleya Mafên Mirovan (IHD) hat weşandin. Di vê raporê de bi sedan mînakên êşkenceya sîstematîk hatibûn diyarkirin. Îcar Leyla Zana li ser çi bingehî, bi çi armancî û çima di wê demê de ev daxuyanî dabû, balkêş bû.
Heman Leyla Zana, di Newroza sala 2009an de rexne li Erdogan digirt, mizgîniya serbestiya Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan dida û axaftina xwe jî wiha bi dawî dikir: ”Ez ji we bi hêvî û bawerî me. Min tu carî jî vê hêvî û baweriya xwe ya ji we wenda nekiriye.” Îcar divê mirov pirs bike ka gelo Leyla Zana mîna di Newroza sala 2009an a Amedê de gotî, ji gel bi hêvî û bawerî ye, an ji Erdogan? lewra her du li hev nakin. Nabe mirov him ji gelê kurd û him ji qatilê gelê kurd bi hêvî û bawerî be.
Dîsa pir balkêş e: Erdogan tu gotin û çêr û tehdît namîne bi siyasetmedarên kurd nake û li hemberî van êrîş, kuştin, bombebarandin, êşkence û komkujiyên siyasî yên AKPê, siyasetmedarên kurd bertekên xwe nîşan didin, bang li parlamenterên kurd ên nav AKPê dikin, lê Leyla Zana piştgirî dide AKPê û rexne li BDPê digire, kurdayetiya BDPyiyan dike mijara pirsê ku heman tiştê Erdogan dixwaze pêk bîne.
Belê dikare rast be ku divê BDPyî bêtir kurd bin û xwe ji mekanîkiyê rizgar bikin, lê ev fedakarî û keda wan a mezin nade wendakirin û nabe îsbata kurdayetiya rasteqîn a kurdên nav AKPê!..
Belê rast e ku heya niha hukûmeteka wiha bi hêz nehatiye Tirkiyeyê, lê tu carî hukûmeteka wiha durû, sextekar, asîmîlasyonîst, xetere û dijminê hebûna kurd jî nehatiye. Bila bi tenê li encamên kiryarên hukûmetê yên 9 salan binihêre.
Ya din em tu carî bi tirkan re nebûne malbatek. Zana nikare li ser navê min û malbata min biaxive!.. Me ji zilm û zordariyê pêve, ji dewletê tiştek nediye. Ha eger armanca vê gotinê gelê tirk be, em mîna gel jî, heya salên 1970yî jî pir kêm têkilî hev bûne ku min li ser vê mijarê gotarek nivîsîbû ”Em ne birayên hev in: http://www.amidakurd.net/qunciknivis/em_ne_birayên_hev_in ”
Eger AKP û ev dewlet îroj navê kurd dibêjin, ev ne ji xêra bavê xwe re ye, têkoşîna 35 salan e ku divê Leyla Zana vê rastiyê ji gelekan pir baştir bizaniya û li gor wê biaxiviya, beriya ku aqil bide PKKê.
Ma ne heman Leyla Zana bû ku digot ”çek temînata me ye” û niha dibêje ”Madem PKKê dev ji Kurdistaneke serbixwe berdaye wê demê mirina van ciwanan bêwate ye û divê PKK jî li gor vê xwe sererast bike”. Yanê çi? Yanê divê PKK dev ji têkoşîna çekdarî û çekan berde. Yanê çi? Yanê sedema mirina ciwanan PKK ye ne dewlet û hukûmeta faşîst a AKPê ye û Leyla Zana ji serokê vê hukûmeta faşîst jî bi hêvî ye! Ka êdî mirov bêje çi nizanim.
TRT6 a ku êdî yên di destpêkê de bi kelecan ew diparastin û propogandaya wê dikirin jî niha êdî nikarin bi heman kelecan û serbestî biparêzin, niha ji xwe re parastvaneke din diye: Leyla Zana. Çi dibêje di hevpeyvîna xwe de? ”5 milyon kurdên asîmîlebûyî hene, kanalên mîna TRT 6 ê, ziman û çanda van mirovan bi bîra wan anî û bû sedema ku ev kes baweriya wan bi wan bê.” El însaf û pir şerm. Leyla Zana tenê ji bo vê hevokê be jî divê lêborîna xwe ji gelê kurd, ji Têkoşîna Azadiyê û ji kedkarên medya û çapemeniya kurd bixwaze. Lewra wan tu tiştek nekir û ev hemî marîfet û serkeftinên TRT 6ê ne li gor Zana. Heyf û hezar mixabin.
Mirov çêr, tehdît û êrîşên herî qirêj û dûrî ehlaqî û mirovahî ku hemû AKPyî her roj li hemû muxalîfên xwe dikin û bi taybet jî li kurdan dikin nebîne û rabe ji bo çend gotinên ne xweş ku ew jî bi provakasyona AKPyiyan ji devê yek du siyasetmedarên kurd derketiye rexne bike, bi gotina herî sivik ev bêwîjdanî ye û paqijkirina qirêjiya AKPyiyan e.
Her wiha aqildayina Hurriyetê jî diviya ne karê Leyla Zana bûya. ew binivîsin Tirkiye ya tirkan e çiye ji bo me kurdan an binivîsin Tirkiye ya tirkiyeyiyan e çiye ji bo me. Em kurd in û Kurdistanî ne. Bila her kes rastiya xwe binivîse û bilêv bike, ya rast ne ev e gelo?
Min destpêkê jî got ez pir şaşwaz nebûm, lê êşiyam. Lewra Leyla Zana bedêl daye, têkoşiya ye û gel jî rûmeta vê têkoşînê diye û dayê. Divê mirov ew qasî erzan bi xwe û vê rûmetê nelîze. Yek ji tişta ku mirovan û bi taybet jî siyasetmedarê gelekî diqedîne û dixîne, nakokiyên navbera nêrîn û gotinan in. Ez hêvîdar im ev şaşî rojek zûtir bê dîtin û jê bê vegerandin. Lewra ez wisa bawer im ku tu kurdek dilsoz dê nexwaze Leyla Zana ne bi sekna wê û ne jî bi usluba wê, dûrî rastiya vî gelî bibîne. [1]

Leyla Zana

Geboren #03-05-1961# bei Bahçe, Diyarbak?r, Türkei
„Ich werde mich dafür einsetzen, dass das kurdische und das türkische Volk zusammen in einem demokratischen Rahmen leben können.“

Mit 14 Jahren wurde Leyla Zana mit ihrem 20 Jahre älteren Cousin und Bürgermeister von Diyarbakir, Mehdi Zana, verheiratet, mit 15 bekam sie ihr erstes Kind. 1980 wurde ihr Mann nach dem Militärputsch verhaftet, schwer gefoltert und schließlich 15 Jahre inhaftiert. Zana folgte ihm mit ihren zwei Kindern von Gefängnis zu Gefängnis, lernte lesen, schreiben und die türkische Sprache und bestand als erste Frau Diyarbakirs das Abitur nach Selbststudium. In dieser Zeit gründete sie eine Selbsthilfegruppe für Ehefrauen inhaftierter Männer und entging knapp zwei Attentaten. 1988 wurde sie verhaftet und wochenlang schwer misshandelt.

Nach diesen schrecklichen Erfahrungen initiierte Leyla Zana die Gründung eines Frauenverbandes, engagierte sich in der später verbotenen prokurdischen Demokratischen Partei DEP, setzte sich für das Recht der Kurd_innen auf kulturelle Identität, für friedliche Lösungen des Kurdistan-Konflikts und für die Gleichstellung der Frau ein. 1991 wurde sie als erste Kurdin und als eine von acht Frauen unter 450 Abgeordneten mit großer Mehrheit ins türkische Parlament gewählt. Drei Jahre danach wurde sie als Separatistin verhaftet und zu 15 Jahren Gefängnis wegen Landesverrats und Unterstützung einer terroristischen Organisation verurteilt. Das Todesurteil konnte durch internationalen Druck verhindert werden. 1998 wurde ihre Strafe um zwei Jahre erhöht. Vielzählige internationale Proteste, an denen Wir Frauen beteiligt war, Hungerstreiks, Demonstrationen und Appelle forderten ihre Freilassung. 2002 verurteilte der Europäische Gerichtshof für Menschenrechte das Vorgehen der türkischen Behörden und bezeichnete es als „unfair“. 2004 hob das Oberste Revisionsgericht in Ankara überraschend die Haftstrafe auf. Nach ihrer Freilassung gründete Leyla Zana eine neue Partei mit, die für eine demokratische Gesellschaft, für eine friedliche Lösung der Kurd_innenfrage und für den Beitritt der Türkei in die EU kämpft. Am 8. April 2010 hat ein türkisches Gericht die kurdische Politikerin erneut zu drei Jahren Gefängnis verurteilt. Das Urteil ist noch nicht rechtskräftig.

Leyla Zana wurde vielfach ausgezeichnet: Sie bekam unter anderem den Aachener Friedenspreis und den Sacharow-Menschenrechtspreis des Europa-Parlaments und wurde für den Friedensnobelpreis nominiert. Ihr Name steht als Symbol für Frieden, Demokratie und Gleichberechtigung und für die Rechte des kurdischen Volkes.[1]