کورد دلۍ چەرخەکا تاریخینە
بەشۍ: سەڎ و پەنجا و هەشتەمە
نویستەی: #هاوڕێ باخەوان#

ساڵەو (1839ز):چن تۊمارێ پېوەس پی ساڵېوە پەی ئېمە مەنېنێ:
* ئەچی ساڵېنە کتېبو (گەشتو زمسانی) دلۍ کوردەسانینە، بە دەسو (ڕ. مینیان) جە لەندەن وەڵابیەنۆ.
* ئەچی ساڵېنە مسیۆنێرێ پزیشک بە نامۍ (گرانت) سەردایێ کوردەسانیش کەردەن، میانو سەرداکێشەنە سەرێش دان ئاسووریەکا کوردەسانی و سەنتەرێ گۆرەشان جە ئاشیتا دلۍ هەکاری مەرزنانەرە.
* سوپاو تورکەکا دلۍ سووریاینە وەردەمو هېزەکانو میسرینە مەڕیێنۍ بە سەرداری برایم پاڎشا کوڕو حەمە عەلی پاڎشای گۆرەی.
* میر شوکروڵڵای دیناوەری فەیلی شاعېر، کۊچی دمایینش کەردەن.
* ئەچی ساڵېنە حاجی مەلا عەبدوڵڵای کۆیی شاعېر ئامان دنیا.
* حاجی مەلا ڕەسولی دێلێژەیی شاعېر ئەچی ساڵېنە ئامان دنیا.
* ئەچی ساڵېنە کتېبێ بە نامۍ (کورد و وڵاتەکەشان) جە لاو (ڕایمۆند)یۆ وەڵاکریانۆ.
* شېخ عومەرو بیارۍ ئەچی ساڵېنە ئامان دنیا، خاوەنو پایێ ئایینی و زانستی و عیرفانی گۆرەی بیەن، شاعېرێ نامڎارو بە تەوانا بیەن.
* بە دەسو (ن. نیفیدێڤ)ی وتارێ سەرو کوردی دلۍ کتېبو ناوچەو ئەرمەنستانی بە زوانی ڕووسی وەڵاکریانۆ.
* ئەچی ساڵېنە میر بەدرخان پێمانێش چەنی عوسمانییەکا بەستەن.
* ئەچی ساڵېنە، یام ساڵەی دمایینەنە، جاسووس (سیخوڕ)ی ئەشناسیا مەلا یەحیای مزوری مەردەن.
* مانگەو (6) ئی ساڵېنە، هېزەکانو عوسمانیەکا وەردەمو هېزەکانو موحەمەد عەلی پاڎشاو میسرینە جە (نیزیپا) مەڕیێنۍ، ئا شکەستۍ هۊکارێ بییەن پەی ژیویایۆ ژڵېوە کوردیەکا دلۍ کوردەسانینە.
* تاریخو (03-11-1839ز) یاساو خەتی شەریفی گوڵخانە جە لاو تورکەکاوە بەرەشیېنە، پەی چارەکەردەی زەمین و زارو چن خاسسازیێ تەری، کە بەشێ فرەو زەمینەکا کوردەسانی گېرېوە.[1]