ژیرلێو مەرێ، جە ئەفسانەو تاکو واقعییەت
بەشۍ: دوەمە
دلێ گردو فەرهەنگانە ڕیشچەرمەگەری و تەگبیر و ڕاوێژ بېیەن. ئینەیچە ئەسڵەن چېوێو نېیا تایبەت بە فەرهەنگە وەڵکەوتا یا نیشانېو وەڵکەوتەی بیەبۆ. بە پېچەوانەوە دلێ فەرهەنگە بەدەوی و قەبیلەییانە ڕیش چەرمەگەری فرەتەر بېیەن. گردو کۊمەڵگا تایێفەییاو دنیایەنە ، لانیکەم وەرهۆرزی دلێ ڕاسینەنە، ڕیشچەرمەگەری و تەگبیر و ڕاوێژ کریان. هۆکارش ئانەنە کە کۊمەڵگا جە تایێفەی وەش بېیەن و تایێفەیچ ڕیش چەرمێش بېیېنۍ کە بۍ ئاڏیشا بڕیار نەگیریان. پەوکی ویرمەندەکێو ئۊسای ئی جۊرە ڕاوێژ و تەگبیرشا نەک تەنیا بە نیشانېوی وەڵ کەوتەی و شارستانیەتی نەزانەینە، کە پېچەوانەش بە درۆسشا زانان. پەی نموونەی ئەشکانیەکێ کە کۊمەڵگای تایەفەیی بێنێ، مەجلێسڤوو ڕیش چەرماشا بېیەن، بەڵام ساسانیەکێ کە حکومەتێوی ناوەندی و سانتراڵشا بېیەن، ئی مەجلیسشا نەبېیەن. جە سەردەمو سەلجوقیەکانە خواجە نێزامۆلمۆلک گردو هەوڵیش ئانەنە کە دەسەڵاتی دەسو سۆلتانی سەلجوقیەنە گلێر کەرۊوە و جە ڕیش چەرمەو و هۆزە تورکەکاش بسانۆوە. لاو نێزامۆلمۆلکیۆ تەگبیر و ڕاوێژوو ڕیش چەرماو هۆزەکا نەک تەنیا نیشانېو وەڵکەوتەی نەبۍ، کە بە پېچەوانەوە دەسەڵاتی ڕەهاو سۆلتانی بە مەسڵەحەت بێ. عەرەبێو وەڵێو ئیسلامیچ بڕېو جە بڕیاراشا بە مەشوەرەت و شۆرا گېرتێنێ. هۆزوو قۆڕەیشی پا یاگێ کە مەشوەرەتش چنە کەرۍنێ واچۍنی (دار الندوە) . مەشهوورا ڕیش چەرمەکێو قورەیشی پەی ئانەیە سەرو کوشتەو پێغەممەروو ئیسلامی تەگبیر کەرا، چاگە گلێرێ بیېوە. هۆزە تورکەکێچ هەر پاسە بڕیارەکاشا بە تەگبیر و ڕاوێژ چنی ڕیش چەرما گېرێنێ. مەغولێ مەجلێسڤوو ڕیش چەرماشا بۍ کە پنەش (قوریلتای) واچۍنێ. سەردەمو سەفەوی چەنە مەجلێسێوی چامنە بۍ کە بە (جانقی) مەشهوور بېیەن. وەلحاسڵ ئینە چېوێو نېیا نیشانېو شارستانیەتێوی پېشکەوتەیبۊ، پاسە کە بڕېو چنی یۆنان و پەرلمانە مۆدێڕنا بەراوردش کەرا. فرەو کۊمەڵگا سادانە ڕاوێژ و تەگبیر چنی ڕیش چەرما بېیەن.
هۆرامانیچەنە حەتم بڕېو تەگبیرە موهیممێ چ ئاستوو دەگا یام تایێفە یام سانەکاو هۆرامنېیەنە بە تەگبیر و ڕاوێژ چنی ڕیش چەرما گیریەینێ، بەڵام تەنانەت هیچ نموونێوی مێسداقیما نېیا کە ئا گلېرۊبېیەیێ پنەشا (مەرێ) و بە بەشدارەکاشا ژیرلەو مەرێ واچیابۆ. پەی نموونەی وەختێو لەشکەروو ڕەزاشای گەرەکش بۍ حەمڵە بارۆ سەرو هۆرامانی ، جافر سان گردو بەگزادەکا و کوڕ و کوڕەزاکېش گلێرێش کەردېوە کە تەگبیر و وەزعەکێ کەرا، بەڵام هیچ یاگێڤۆ نەژنېیەنما پا مەجلێسیە مەرێ واچیابۆ.
وەلحاسڵ گردو ئانەیە مزانمۍش کە باوەڕپنە کریابۊ ئانەنە کە سۆنڼەتی دەمواچوو هۆرامانېیەنە دوێ چەمکێ (مەرێ) و (ژیرلاو مەرێ) ما هەنێ. مەرێچ ڕەنگا جە مەڕ (ئەشکەوت) یا مێرگ ( چەمەن) یۊ گیریابۆ. وەشتەرین حاڵەتەنە متاومۍ نەتێجێ گېرمێ کە هۆرامانەنە ڕیش چەرمېو تایێفا بڕېو جارێ پەی تەگبیر و ڕاوێژی جە یاگێوەی سەر سەوز و سەی و سەهەنڏ کە (مەرێ) ش پنە واچیان پەی تەگبیر و ڕاوێژی گلێرێ بېیېنۍوە. ئینەیە متاومۍ چنی ئا مەجلیسوو ڕیش چەرما کە فرەو فەرهەنگە تایێفییانە بېیېنۍ بەراورد کەرمۍ، بەڵام هەڵای پەی ئانەیچە کە پا جۊرە مەجلیسا هۆرامانەنە (مەرێ) و بە بەشداربیەکاش (ژیرلە یا ژیر) واچیابۆ، بەڵگێما نېیەنێ. ئیتر چاولای هەرچېو جەبارەو ئەنجومەنوو مەرێ و پارلمانوو هۆرامانی، بە تایبەت بەراوردش چنی یونانی باستانی و هەڵەتەر چاڏی پارلمانە مۆدێڕنا، ماچیۆ ، ئەفسانە سەرایی و درۆ دەلەسە و ناتاریخا.
مۆدەڕرێس سەعیدی.[1]
کوردیپێدیا بەرپرس نییە لە ناوەڕۆکی ئەم تۆمارە و خاوەنەکەی لێی بەرپرسیارە. کوردیپێدیا بە مەبەستی ئەرشیڤکردن تۆماری کردووە.
ئەم بابەتە بەزمانی (هەورامی) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی
بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
ئی بابەتۍ بە زۋانی (هەورامی) نۋیسیێنە، پەی ئەۋەکەرڎەی بابەتەکۍ بە زۋانېۋ کە نۋیسێنە، سەرو ئایکۆنو
ی کلیک کەرە!
ئەم بابەتە 133 جار بینراوە
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!