Pirtûkxane Pirtûkxane
Lêgerîn

Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!


Vebijêrkên Lêgerînê





Lêgerîna pêşketî      Kilaviya


Lêgerîn
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina babetê
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Alav
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
Ziman
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Hesabê min
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
Lêgerîn Tomarkirina babetê Alav Ziman Hesabê min
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 Em kî ne
 Babeta têkilhev!
 Mercên Bikaranînê
 Arşîvnasên Kurdipedia
 Nêrîna we
 Berhevokên bikarhêner
 Kronolojiya bûyeran
 Çalakî - Kurdipedia
 Alîkarî
Babetên nû
Jiyaname
Cemîle Ezîb Haçim
07-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Cemîle Heyder Seîd
07-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Celîle Heyder Seîd Xidir
07-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Tehsîn Xidir Xelîl Ferês
07-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Bihar Xelef Silêman Mehmûd
07-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Besme Salih Dawûd
07-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Berekat Mûrad Qasim
07-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Berzan Ibrahîm Xelef
07-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Bedel Elî Ado
07-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Bedel Xelef Mûrad
07-10-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet
  537,942
Wêne
  110,222
Pirtûk PDF
  20,288
Faylên peywendîdar
  104,178
Video
  1,560
Ziman
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
305,507
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,069
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,047
عربي - Arabic 
30,893
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
18,382
فارسی - Farsi 
9,947
English - English 
7,582
Türkçe - Turkish 
3,669
Deutsch - German 
1,723
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Pol, Kom
Kurmancî
Peyv & Hevok 
40,967
Pend û gotin 
24,978
Kurtelêkolîn 
5,211
Şehîdan 
4,247
Enfalkirî 
3,433
Pirtûkxane 
2,752
Çand - Mamik 
2,631
Navên Kurdî 
2,603
Jiyaname 
1,364
Cih 
1,163
Belgename 
291
Wêne û şirove 
184
Weşanên 
115
Cihên arkeolojîk 
61
Partî û rêxistin 
28
Vîdiyo 
19
Helbest  
10
Nexşe 
3
Pêjgeha kurdî 
3
Karên hunerî 
2
Wekî din 
2
Ofîs 
1
Li Kurdistanê hatine berhemdan 
1
Hilanîna pelan
MP3 
323
PDF 
31,417
MP4 
2,558
IMG 
201,761
∑   Hemû bi hev re 
236,059
Lêgerîna naverokê
Pirtûkxane
Li kurdistanê tekoşîna azad...
Jiyaname
Mîna Acer
Cih
Koço
Wêne û şirove
Li bajarê Rihayê dikaneke h...
Kurtelêkolîn
Kurtedîroka zimanê kurdî
Bajarê Amûdê, Şewata Sînemayê, Mihemedê Seîd Axa û Mirina Ûsivkê Çelebî
Bi rêya kurdîpêdiya hûnê bizanin ku her roj ji rojên salnameyê çi bûyer diqewime!
Pol, Kom: Kurtelêkolîn | Zimanê babetî: Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)
Par-kirin
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Nirxandina Gotarê
Bêkêmasî
Gelek başe
Navîn
Xirap nîne
Xirap
Li Koleksîyana min zêde bike
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Dîroka babetê
Metadata
RSS
Li googlê li wêneyan girêdayî bigere!
Li ser babeta hilbijartî li Google bigerin!
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish0
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Pусский - Russian0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0

Şewata Sînemaya Amûdê

Şewata Sînemaya Amûdê
=KTML_Bold=Bajarê Amûdê, Şewata Sînemayê, Mihemedê Seîd Axa û Mirina Ûsivkê Çelebî=KTML_End=
#Konê Reş#

=KTML_Bold=Giringiya Bajarê Amûdê:=KTML_End=
Bajarê Amûdê, dikeve ser sînorê Serxet û Binxetê. Dora 20 km li başûrê bajarê Mêrdînê ye. Di navbera van cihên dîrokî de ye: Dara, Serçixan û Girê Amûdê ji Serxetê ve û Girê Orkêşa yê dêrîn, Girê Şermola û gelek ji girên dîrokî yên din ji Binxetê ve li dorê ne.
Di destpêka çerxa bîstan de, Amûdê tekane bajar bû di Cizîrê û Beriya Mêrdînê tevayî de. Wek dilê Beriya Mêrdînê û paytexta kurdên Rojava dihat dîtin. Hingî ne Qamişlo, ne Hesekê, ne Dêrikê û ne Derbasiyê wek bajar li Cizîrê hebûn. Bi tenê Amûdê wek bajar hebû. Bajarekî xwerû kurdî bû. Zimanê axaftina xelkên wê, digel wan xiristyanên ku di sala 1915an de ji ber zulm û zordariya Îttîhad û Terekiyê ve biferman bûn û hatin Amûdê, zimanê wan tev kurdî bû û tev di bin hêza eşîra Deqoriyan de bûn.
Herweha Amûdê dergeheke giring bû ji derbasbûna xelkên çiyayî re, ber bi beriyê ve. Her ku bûyerek nexweş, fermanek, serhildanek bi serê xelkên çiyayî ve dihat û rêk li wan teng dibû, berê xwe didan başûr, dihatin bajarê Amûdê û jê li gundên Beriya Mêrdînê belav dibûn. Hin jî, têre derbasî Beyrûtê û Mûsilê dibûn. Bi gotineke din Amûdê wek rawestgehekê bû ji mahcir û penaberên Kurdan re. Hêjayê gotinê ye ku di wê heyamê de, Amûdê bi pirbûna mizgeftên xwe dihat naskirin û berberiyeke xurt di nav sofiyên Henefî û Şafiîyan de hebû. Herweha dîn (Şêt) bi pirbûn lê hebûn.
Gelek welatparêzên kurdan di Amûdê re derbas bûne, wek van neferên Malbata Cemîl Paşa Diyarbekirî; Qedrî Beg, Ekrem Beg, Wejdî Beg, Mihemed Beg, Qedrî Can, Reşîdê Kurd, Mele Hesenê Kurd (Hesen Hişyar), Elyas Efendî, Biro Metînî, Cegerxwîn û gelek rewşenbîr, mele û şêxên welatparêz… Ku yek ji wan Seydayê Ubêdellahê Hêzanî bû. Evê ku di sala 1915an de, dema ku fermana qirkirina Ermenî û Siryaniyan derket û wî bihîst ku hin ji sofî û melayên kurd dibêjin “Yê ku yekî filleh/ Xiristyan bikuje, wê here cinetê!”. Wî wiha li wan vegerandibû û gotibû “Yê ku yekî filleh/ xiristyan bikuje naçe bihiştê”. Ji encamên vê gotina wî, gelek xiristiyanên ji wîlayeta Mêrdînê xwe spartin bajarê Amûdê.
Cegerxwîn jî, ji Amûdê dest pê kir. Di sala 1932an de, şaşik û cibeyê xwe avêtin, riha xwe kurkir, şortê Firansî li xwe kir û xwe berda nav sikak û kolanên Amûdê û hawar kir û got:
Kurdino, merdino pir xweş e serxwebûn,
Ew demên tar û teng ko me dîn vane çûn.
Dest bidin hev hemî, pêşkevin em hemî,
Da biçin bo welat yan mirin yan felat..
Min divên ol û bext, min divê pêşveçûn,
Min divên tac û text, min divê serxwebûn.
Dest bidin hev hemî, pêşkevin em hemî,
Da biçin bo welat yan mirin yan felat.
Dibêjin hingî xelkên Amûdê di çarşîyê de lê kom bûne, dilê xwe pê şewitandine û ji hev re gotine: Mêzekin Mele Şêxmûs dîn bûye? Şaşika xwe avêtiye, riha xwe qusandiye, cibeyê xwe dirandiye û cilên gawiran li xwe kiriye. Hinan jî digot: heyfa kurê bavan, çi xortê bedew dîn bûye! Xwedê neyne serê kesî!
Di sala 1931ê de dema ku Mîr Celadet Bedirxan dil kir ku kovarekê bi zimanê Kurdî û elfabeya latînî bi navê HAWAR biweşîne, hingî wî şêwezarê xelkên bajarê Amûdê û Beriya Mêrdînê ji kovara xwe re bijart. Berî ku kovara xwe biweşîne, çend carekî hatibû Amûdê, bi kesayetiyên wê re rûniştibû, di şêwezarê xelkên wê de baş ponijîbû û xweş serwextî şêwezarên xelkên wê yên koktêl bûbû. Jê re xuya bûbû ku Amûdê wek Kurdistaneke biçûk e, piraniya şêwezarên Kurmanciaxêfan têde kom bûne. Di encamê de wî kovara xwe (HAWAR) di roja 15-05-1932an de, li Şamê bi zimanê wê Kurdistana biçûk weşand û di nav kurdan de belav kir..
Hêjaye bêjim ku, di sala 1937an de jî, Cegerxwîn û çend hevalên xwe komeleyeke rewşenbîrî ji xortan re li Amûdê avakiriye, mîna komeleya xirstyana, lê Fransîyan zû komeleya wan girtiye. Hem jî hêjaye gotinê ye ku bajarê Amûdê di sala 1937an de ji rex fransîzan ve hatiye topbaran kirin, şewitandin û Seîd Axayê Deqorî (Bavê Mihemedê Seîd Axa) ji ber wan revya ye, xwe li çiyayê Şingalê girtiye. Ji dema ku bajarê Amûdê bûye navçe, her û her mudîrê wê (Rêveberê wê), yekî erebê şofînîst, zalim û dijkurd hatiye danîn.
=KTML_Bold=Rewşa Kurdan Berî Şewata Sînemeya Amûdê:=KTML_End=
Di 17ê Nisana 1946an de, piştî ku Sûriye ji Fransîyan rizgar bû, zext û zorên rêjîmên erebî, yên ku di pey hev re hatin, li ser kurdên Sûriyê zêde bûn. Herdu kovarên Mîr Celadet Bedirxan (Hawar û Ronahî) hatin rawestandin û zimanê kurdî hat qedexekirin. Di encam de pirtûkên bi zimanê kurdî û xwediyên wan dihatin girtin.
Di sala 1952an de Dr. Nûrî Dersimî ev pirtûka xwe: (KURDISTAN TARIHINDE DERSIM), li Helebê çap kir, tevî ku bi zimanê tirkî bû jî, ji rex rêjîmê ve hat qedexekirin. Di sala 1955an de, pirtûka Osman Sebrî (Alfabeya kurdî) hat girtin. Gelek caran dîwanên helbestvanê kurdî Cegerxwîn dihatin girtin. Di sala 1958an de pirtûka wî “Metelokên Kurdî” di çapxanê de hat girtin. Di sala 1957an de, polîsên Mekteb Elsanî pirtûkek bi zimanê erebî û bi navê “Lêkolînek Li Dor Miletê Kurd”, bi yekî Kurd re dît, ew girt û bir dadgeha leşkerî ya Dêrazorê û Şamê ta ku ew li wir hat berdan. Karmendên kurd ji karên dewletê dihatin bidûr xistin. Mamostayên kurd dihatin sirgunkirin herêmên din, bi hinceta ku kurd in. Û hikûmetê dest bi guhertina navên bajar û gundên kurdan dikir, ji kurdî dikirin erebî.
Ji encamên van kiryarên rêjîmên Şamê, Kurdên Sûriyê jî, ji neçarî, ji ber zulm û zordariyê di roja 14-06-1957an de, Paritiyek bi navê (Partiya Demoqratî Kurdî li Sûriyê), di nav xwe de damezirandin û doza mafê xwe yê rewa di Sûriyê de kirin. Wê partiyê di bin serokatiya Osman Sebrî û Dr. Nûredîn Zaza de dest bi xebateke siyasî kir. Di encam de bi hezaran endamên vê partiyê di nav Kurdên Cizîrê, Efrînê û Kobanî çêbûn, herweha di nav Kurdên Heleb û Şamê de jî.
Di sala 1958an de, piştî ku Yekîtiya Sûriyê û Misrê (1958-1961), di bin serokatiya Cemal Abdulnasir de pêk hat û di roja 15-02-1960î de Cemal Abdulnasir digel Abdulhemîd Serac yê ku zilamê wî yê nimre yek bû di Sûriyê de û çend wezîrên xwe hatin Qamişlo û zîvirî Qahîre. Ji wê rojê ve, hin bi hin rewşa kurdan di Sûriyê de ket metirsiyê û talûkê. Zilm û zora li ser kurdan pirtir bû. Wê hingê Abdulhemîd Serac yê şofînist dijî kurdan, wezîrê hundirê Sûriyê bû, hem jî damezrênerê emniyeta Sûriyê û polîsên ku zilm û zorê li kurdan dikir. Hikmet Mînî serokê polis û emniyeta wî ya bi navê (Mekteb Elsanî المكتب الثاني/) bû li Qamişlo. Hikmet Mînî, di bin emir û fermandariya Abdulhemîd Serac de diliviya û zoreke mezin li kurdên Cizîrê dikir; bi girsbûn kurd digirtin; çi kurdperwer ji Partiya Kurdî ba û çi komunîstê Kurd ba ji Partiya Komunîst. Yê ku bêhna kurdîtiyê li dor dihat kirin, ew dihat girtin û bersivdan. Û herwiha girtin û zindankirina kurdan destpê kir.
Di roja 15/8/1960î de, berî ku sinema bê şewitandin, Osman Sebrî û Dr. Nûredîn Zaza di gel 48 endamên Alpartî, bi gunehê ku doza mafê gelê Kurd di Sûriyê de dikin, hatin girtin. Û wiha jî girtin, zulm û zordariya nijadperestî bi fermanên Abdulhemîd Serac li dijî kurdan di Sûriyê de destpê kir û dirêj kir ta piştî jihevketina dewleta Sûriyê û Misrê di sala 1961ê de jî.
=KTML_Bold=Şewata Sînemeya Amûdê:=KTML_End=
Wek ku min gotiye, Amûdê wek peytextekê bû ji kurdên Sûriyê re. Du sînema li Amûdê hebûn, yek havînî bû bi navê Fuad û ya din a ku şewitî navê wê Şehrezad bû. Avaniya wê ji kelpîça, ax, beşt, mircaq û pûş bû, kursiyên rûniştvanan text bûn. Sînema bi du deriyan bû. Bi tenê ji 200 temaşevanî re terxankirî bû.
Di serê meha 11an de, ji bo alîkariya şoreşa Cezairê, bi fermana mudîrê navçeya Amûdê Mustefa Şaaban, mamosteyên hersê dibistanên seretayî li Amûdê (Elmutenebî, Emar Bin Yasir û Elxezalî), hatin agahdar kirin ku bilêtên çûna sînema Şehrezad, fîlmê (Reşkê Nîvê Şevê), bifroşin şagirtan. Temenê zarokên wan dibistanan di navbera 12-14 salî de bûn. Wek ku min got, tenê cihê 200 neferî di sînemaya Şehrezadê de hebû, belê hejmara şagirtên hersê dibistanan yên ku çûn sînemeyê di ser 500 neferî re hebûn..
Dibêjin piştî nîvsaetekê ji destpêka fîlmê Reşkê Nîvê Şevê, agir bi hundirê sînemeyê ketiye. Bi vêketina agir re, ji tirsan re hec li zarokan ketiye.. bûye hawar qîrîna wan.. wî li wî yê ku xwe ji nav dojeha agirê sînemê rizgar bike.. her yekî xwestiye xwe bi deriyê Bakur an Başûr ve bigihîne ku ji sînemeyê derkeve.. pêl hev kirina.. lê mixabin derfeta derketinê bi dest gelek neketiye û di encam de gelek ji wan hatine şewitandin, birajtin, fetisandin û di bin hêt û dîwarên wê de hatine kuştin.. Ew derfeta ku gelek zarok karibin xwe ji nav rivîna agirê mirinê rizgar bikin nebû. Agirkuj li Amûdê nebûn. Ta ku agirkuj ji Qamişlo di hawara Amûdê de hatine, sînema serûbinî hev bibû, bibû qirik û di encamê de 283 zarok di sînemeyê de hatin birajtin û fetisandin. Ji ber giringî û dîroka Amûdê di warê kurdayetiyê de, ez dûr nabînim ku şewata Sînemeya Amûdê bi plana rêjîma Şamê û serkêşiya Abdulhemîd Serac be, yê ku zilamê Cemal Abdulnasir yê yekemîn bû li Sûriyê.
Piştî şewata sînemeyê, da ku hikumet hinekî xelkên Amûdê razî bike, mudîrê navçeya wê Mustefa Şaaban guhert, yekî din bi navê Remezan Ubêd Alnasir li şûn wî danî. Sed mixabin ku evê dawî ji yê berê xerabtir zul û zordarî dijî xelkên Amûdê meşand.. û da ku dilê dê û bavê zarokên şewitandî xweş bike, ji bo her zarokekî şewitî 600 lîreyên Sûriyê dane wan, lê gelek malbatan ew pereyên dewletê red û qebûl nekirin.
Di 40 rojiya şewata sînemeyê de/ 1960, xelkên Amûdê û gundên derdorê, bi girs û hûr ve çûn bîranîna şewata sînemeyê di dibistana Alxezalî de û di pey re çûn serdana gorên zarokan. Li ser gorên wan xelkên Amûdê siloganên dijî Cemal Abdulbasir gotin û daxwaza beyankirina navê berpirsên ku şewata sîneme şewitandine bêje.. Di encam de gelek kes hatin girtin.. Di sala 1961ê de jî, xelkên Amûdê yeksaliya şewatê di Mizgefta Mezin de vejandin û siloganên dijî rîjîmê û bijî biratiya Kurd Ereb gotin.. di encamê wê de jî, hin kes hatin girtin û bersiv dan..
Hêja ye gotinê ku roja îro bi dehan ji wan zarokên ku ji agirê sînemeyê filitîne bûne Bijîjk, Endezyar, Parêzer û mamoste.. Gelo ku ew sinema nehatiba şewitandin wê çendî bijîjk, endezyar, perêzer û mamosteyên din hebana?
Erê ezbenî! Ji wê salê ve, hêjî ew jinên Amûdî, şewata zarokên xwe di sinemeya de jibîr nekirine. Ji wê salê ve, hêjî her êvara pêncşemê, jinên Amûdê berê xwe didin ser girê Şermola û goristana Amûdê. Ji wê salê ve, hêjî bêhna kizirandina termên her 283 şewitîyên sînemayê di ser asmanê Amûdê re tê bêhinkirin. Ji wê salê ve, hêjî xelkên Cizîrê çîroka şewata sînemeya Amûdê û lehengiya Mihemedê Seîd Axayê Deqorî di civakan de ji hev re dibêjin.
=KTML_Bold=Mihemedê Seîd Axayê Deqorî=KTML_End=
Roja şewata sînemayê di şeva 13-11-1960î de, Mihemedê Seîd Axa (1928-1960), li çayxaneyeke Amûdê rûniştî bû, jê re gotin agir bi sînemayê ketiye. Hingî ji cihê xwe çem bû û berê xwe da sînemeya malwêran. Dibêjin ku polîsan nedihişt kes nêzîkî deriyên sînemeyê bibe. Ta ku Mihemedê Seîd Axa di hawara sînemayê de hatiye, çend sîle li polîsê devê derî xistine û bi zor derbasî hundirê sînemeyê bûye. Êrîşî nav rivîna agirê sînemayê kiriye û her carê du zarok di bin çengê xwe de derxistine. Dibêjin hinan jê re gotiğe, va kurê te Fehed ji sînemayê derketiye, tiştek pê nehatiye. Wî li wan vegerandiye û gotiye: Tev wek Fehed in. Tev zarokên min in.
Hêjayê gotinê ye ku Fehed kurê wî yê tekane ye. Di encamê de wî 11 zarok ji nav rivîna agirê dojeha sînemeyê rizgar kirine. Ta ku ew demirê hesinî yê ku bestên sînemayê li ser dihatin danîn, bi ser de hatiye xwarê û wî jî canê xwe, tevî canê wan 283 zarokên kurdan kiriye û bi wan re çûye bihişta rengîn! Roja îro navê Mihemedê Seîd Axa bûye sembola mêraniyê di nav kurdên Sûriyê de.
Mirov nikare li dor bûyera sînemeya Amûdê raweste bêyî ku navê lehengê wê Mihemedê Seîd Axa neyne ziman. Ew di sala 1928an de li Amûdê ji dayka xwe re çêbûye, biçûkaniya xwe li Amûdê wek ya tev zarokên wê derbas kiriye. Çîroka evîndariya wî bi ciwaneke Kurd re, bûye perçak ji folklorê kurdî.. Di sala rojbûna wî de 1928, sînor bi rengekî fermî di navbera Serxetê û Binxetê de hatiye danîn û fransîyan Cizîr bi tevayî dagirkirine. Di sala 1937an de, ji ber serhildana bavê wî Seîd Axa, Amûdê bi firokeyên Fransîyan hatiye şewitandin û bavê wî ji Amûdê reviyaye, xwe li çiyayê Şingalê girtiye. Ji wê hingê ve ji Amûdê re tê gotin Amûda Şewitî an Amûda Bavê Mihemed. Hêja ye bêjim ku du stran li ser Mihemedê Seîd Axa hatine gotin, yek li dor evîdariya wî ji Zerga re û ya din li dor lehengiya wî di rizgarkirina zarokên sînemeyê de.
Rewşa Kurdan Piştî Şewata Sînemeyê
Amûdê û hilgirtina Otomobîla Dr. Nûredîn Zaza
Piştî şewata sînemeyê di roja 13-11-1960î de, Dr. Nûredîn Zaza yê ku yek ji namzetên Partiya Demokratî Kurdî bû ji bo perlementoya Sûriyê. Berî hilbijartinan, digel çend hevalên xwe, di roja 28-12-1961ê hat bajarê Amûdê ji bo propagende ji xwe re bike, di wê hatinê de xelkên Amûdê bi heyecan pêşwaziya wî kirin û rahiştin wî û otomobîla wî û pê re meşiyan. Di sala 1962an de nijadperestê Ereb Mihemed Teleb Hilal ku serokê emniyeta parêzgeha Cizîrê bû, wî di eynê salê de pirtûkek bi navê (Xwedinek di parêzgeha Cizîrê de, di warê yasayî, civakî û siyasî de), nivîsand û belav kir. Di vê pirtûka xwe de 12 bend ji bo bişaftin, erebkirin û nemana kurdan di Sûriyê de, hejmartin.
Ji encamên vê pirtûka wî;
1-Serjimara Awarte: di roja 05-10-1962an de li parêzgeha Cizîrê hat kirin û di encamû de 120 hezar kesên kurd, ji nasnameya Sûriyê hatin bidûr xistin.
2- Zinara Erebî ku Kurdan ji ber sînorê Tirkiyê ve bi 12-15 kîlomitroyan bidûr xînin.
3- Anîna Ereban û ji encamên wê kurd bê xak û zevî man û avakirina 44 gundên ereban bû di nav xaka Kurdan de. Û wiha gelek xalên din hene.
=KTML_Bold=Mirina Ûsivkê Çelebî=KTML_End=
Piştî şewata sînemaya Amûdê, di roja 07-05-1962an de, Ûsivkê Çelebî dengbêjê gelêrî yê ku aheng bi gotin, deng û sazên têlên tembûra xwe xweş dikirin, bi rengekî nepen di ahengek xwemalî de li Qamişlo, ji nişkekê ve canê xwe ji dest dide! Û di dawiya şevê de, termê wî davêjin ber deriyê mala wî. Rêjîm ji gotinên stranên wî aciz dibû, didît ku wek ku yek şerê wê dike. Gotinên wî dijî siyaseta wê têne gotin, ne li awayê siyaseta wê ne. Çend carekî ew digirtin, bersiv didan, lê her ew ji baweriya xwe nedihat xwarê û stranên xwe digotin. Strana wî jî bi xurtî û hezkirin di nav gel de belav dibûn. Stranên wî di govend û dîlanên kurdan de dihatin gotin. Rêjîm jî gelekî ji gotinên vê strana wî (Zeîm Silo), aciz bû.
Fermo çend firdik ji gotinên strana Zeîm Silo:
Çûm Şamê wa bi dar e, Zeîm Silo
Hatim Şamê bi dar e, Zeîm Silo
Va Radya bar e bar e, Zeîm Silo
Va cerîda kir îlan e, Zeîm Silo
Mizgîna min li Felaha, Zeîm Silo
Wê erdê bikin par e, Zeîm Silo
* * *
Çûm Şamê wa bi dar e, Zeîm Silo
Ti li va Axa û Mixtara, Zeîm Silo
Rahiştin qutên dara, Zeîm Silo
Berdan feqîr û jaran, Zeîm Silo
Feqîra bazdan bajara, Zeîm Silo
Ji ber zulma mixtara, Zeîm Silo
Êsîr revyan bajara, Zeîm Silo
* * *
Çûm Şamê wa bi tîne, Zeîm Silo
Ez hatim Şamê bi tîne, Zeîm Silo
Her kes zane ti xayîne, Zeîm Silo
Ma dijminê me kî ne, Zeîm Silo
Em tevde fidawî ne, Zeîm Silo
Tereso, bertîlxuro, Zeîm Silo
Wey tifî li zeyîmê wilo, Zeîm Silo
Di dawiya vê xeberdana min de li dor şewata sînemeya Amûdê dikarim wilo bibêjim; nivîsandin ne henek û tinaz in. Ne yariyeke ku mirov sebra xwe pê bîne û çax û dema xwe pê re derbas bike.. Nivîsandin berpirsyarî ye. Nivîsandin name ye. Nivîsandin ji îro û sibe re ye. Nexasim ku nivîsandin li dor wek van bûyerên veşartokî bin, ku di welatê min î birîndar de rûdabin û nû têne nivîsandin..
Ez bi wiha nivîsandinê re rihet dibim û xwe pê rihet dikim! Ji ber ku ji îro û sibe re ye. Wê di pey min re, xweş dîdevan be ji dîroka miletê min re û wê baş nîşan be ji ked, xebat û westandina min re.
Bila kes bawer neke ez di guhê Ga de me! An goga gerdûnê li ser qiloçê Ga ye..! Ew heyam derbas bû, rehma Xwedê lê be.. Roja îro silav li sifra hazira ye. Tu çi tovî di xakê de bireşînî, tê berê wî tovî hilînî. Biryara qenc û neqencan di destê civakê de ye. Bav û kalên me ji mêj ve gotine: Qenckiro bi xwe kiro, xerabkiro bi xwe kiro. De werin, em xizmeta civaka xwe bikin, da ku civaka me jî, pesnê ked û xebata qencan bide.[1]

Kurdîpêdiya ne berpirsê naverokê vê tomarê ye, xwediyê/a tomarê berpirs e. Me bi mebesta arşîvkirinê tomar kiriye.
Ev babet 778 car hatiye dîtin
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Haştag
Çavkanî - Jêder
[1] Mallper | Kurmancî | http://thehallkurdi.com/ - 05-09-2023
Gotarên Girêdayî: 12
Pol, Kom: Kurtelêkolîn
Zimanê babetî: Kurmancî
Dîroka weşanê: 01-12-2022 (2 Sal)
Bajêr: Amûdê
Cureya belgeyê: Zimanî yekem
Cureya Weşanê: Born-digital
Kategorîya Naverokê: Gotar & Hevpeyvîn
Welat- Herêm: Rojawa Kurdistan
Meta daneya teknîkî
Kalîteya babetê: 99%
99%
Ev babet ji aliyê: ( Aras Hiso ) li: 05-09-2023 hatiye tomarkirin
Ev gotar ji hêla ( Sara Kamela ) ve li ser 09-09-2023 hate nirxandin û weşandin
Navnîşana babetê
Ev babet li gorî Standardya Kurdîpêdiya bi dawî nebûye, pêwîstiya babetê bi lêvegereke dariştinî û rêzimanî heye!
Ev babet 778 car hatiye dîtin
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Wêne û şirove
Kinyazê Îbrahîm, Çerkezê Reş, Hecîyê Cindî 1985
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Pirtûkxane
Li kurdistanê tekoşîna azadiya jinê û Mesadet Bedirxan
Jiyaname
Erdal Kaya
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Kurtelêkolîn
DANASÎNA NUSXEYÊN DESTXET ÊN BERHEMÊN FEQIYÊ TEYRAN ÊN KOLEKSÎYONA ALEXANDER JABA
Cihên arkeolojîk
Temteman
Kurtelêkolîn
Dîroka Dewleta Tirk ya qirker li dijî Vîna Jin û Civakê ye
Kurtelêkolîn
Estetîka bedewiya jin
Jiyaname
Sîsa Mecîd
Jiyaname
Nesim SÖNMEZ
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
Jiyaname
Mîna Acer
Jiyaname
Mecîdê Silêman
Wêne û şirove
Di sala 1800`î de tabloya ku Kurdekî ji eşîra Caf'ê temsîl dike
Pirtûkxane
Dîroka civake kurd a hemdem
Wêne û şirove
Xwendekarên dibistanên kurdî li rojhilatê Kurdistanê, di sala 1965an de
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Pirtûkxane
Morfolojiya kurdî ya hemdem
Jiyaname
Rojîn Hac Husên
Kurtelêkolîn
Ew, ew Kes bû ku Dîrok li bendê bû
Jiyaname
Resul Geyik
Jiyaname
Narin Gûran
Kurtelêkolîn
Rexneyên pîskolojî li Ser Çîrokên Zarokan -beşa 2yem
Jiyaname
HURŞÎT BARAN MENDEŞ
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Pirtûkxane
Têketina felsefeyê 2
Pirtûkxane
Dîwana Şêx Muşerrefê Xinûkî
Wêne û şirove
Kurdekî Batûmê bi cilûbergên neteweyî (sedsala 19an)

Rast
Pirtûkxane
Li kurdistanê tekoşîna azadiya jinê û Mesadet Bedirxan
13-09-2024
Sara Kamela
Li kurdistanê tekoşîna azadiya jinê û Mesadet Bedirxan
Jiyaname
Mîna Acer
20-09-2024
Sara Kamela
Mîna Acer
Cih
Koço
20-09-2024
Aras Hiso
Koço
Wêne û şirove
Li bajarê Rihayê dikaneke hirî - sala 1800
21-09-2024
Aras Hiso
Li bajarê Rihayê dikaneke hirî - sala 1800
Kurtelêkolîn
Kurtedîroka zimanê kurdî
22-09-2024
Evîn Teyfûr
Kurtedîroka zimanê kurdî
Babetên nû
Jiyaname
Cemîle Ezîb Haçim
07-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Cemîle Heyder Seîd
07-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Celîle Heyder Seîd Xidir
07-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Tehsîn Xidir Xelîl Ferês
07-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Bihar Xelef Silêman Mehmûd
07-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Besme Salih Dawûd
07-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Berekat Mûrad Qasim
07-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Berzan Ibrahîm Xelef
07-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Bedel Elî Ado
07-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Bedel Xelef Mûrad
07-10-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet
  537,942
Wêne
  110,222
Pirtûk PDF
  20,288
Faylên peywendîdar
  104,178
Video
  1,560
Ziman
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
305,507
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,069
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,047
عربي - Arabic 
30,893
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
18,382
فارسی - Farsi 
9,947
English - English 
7,582
Türkçe - Turkish 
3,669
Deutsch - German 
1,723
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Pol, Kom
Kurmancî
Peyv & Hevok 
40,967
Pend û gotin 
24,978
Kurtelêkolîn 
5,211
Şehîdan 
4,247
Enfalkirî 
3,433
Pirtûkxane 
2,752
Çand - Mamik 
2,631
Navên Kurdî 
2,603
Jiyaname 
1,364
Cih 
1,163
Belgename 
291
Wêne û şirove 
184
Weşanên 
115
Cihên arkeolojîk 
61
Partî û rêxistin 
28
Vîdiyo 
19
Helbest  
10
Nexşe 
3
Pêjgeha kurdî 
3
Karên hunerî 
2
Wekî din 
2
Ofîs 
1
Li Kurdistanê hatine berhemdan 
1
Hilanîna pelan
MP3 
323
PDF 
31,417
MP4 
2,558
IMG 
201,761
∑   Hemû bi hev re 
236,059
Lêgerîna naverokê
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Wêne û şirove
Kinyazê Îbrahîm, Çerkezê Reş, Hecîyê Cindî 1985
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Pirtûkxane
Li kurdistanê tekoşîna azadiya jinê û Mesadet Bedirxan
Jiyaname
Erdal Kaya
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Kurtelêkolîn
DANASÎNA NUSXEYÊN DESTXET ÊN BERHEMÊN FEQIYÊ TEYRAN ÊN KOLEKSÎYONA ALEXANDER JABA
Cihên arkeolojîk
Temteman
Kurtelêkolîn
Dîroka Dewleta Tirk ya qirker li dijî Vîna Jin û Civakê ye
Kurtelêkolîn
Estetîka bedewiya jin
Jiyaname
Sîsa Mecîd
Jiyaname
Nesim SÖNMEZ
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
Jiyaname
Mîna Acer
Jiyaname
Mecîdê Silêman
Wêne û şirove
Di sala 1800`î de tabloya ku Kurdekî ji eşîra Caf'ê temsîl dike
Pirtûkxane
Dîroka civake kurd a hemdem
Wêne û şirove
Xwendekarên dibistanên kurdî li rojhilatê Kurdistanê, di sala 1965an de
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Pirtûkxane
Morfolojiya kurdî ya hemdem
Jiyaname
Rojîn Hac Husên
Kurtelêkolîn
Ew, ew Kes bû ku Dîrok li bendê bû
Jiyaname
Resul Geyik
Jiyaname
Narin Gûran
Kurtelêkolîn
Rexneyên pîskolojî li Ser Çîrokên Zarokan -beşa 2yem
Jiyaname
HURŞÎT BARAN MENDEŞ
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Pirtûkxane
Têketina felsefeyê 2
Pirtûkxane
Dîwana Şêx Muşerrefê Xinûkî
Wêne û şirove
Kurdekî Batûmê bi cilûbergên neteweyî (sedsala 19an)

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.92
| Peywendî | CSS3 | HTML5

| Dema çêkirina rûpelê: 0.282 çirke!