Pirtûkxane Pirtûkxane
Lêgerîn

Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!


Vebijêrkên Lêgerînê





Lêgerîna pêşketî      Kilaviya


Lêgerîn
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina babetê
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Alav
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
Ziman
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Hesabê min
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
Lêgerîn Tomarkirina babetê Alav Ziman Hesabê min
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 Em kî ne
 Babeta têkilhev!
 Mercên Bikaranînê
 Arşîvnasên Kurdipedia
 Nêrîna we
 Berhevokên bikarhêner
 Kronolojiya bûyeran
 Çalakî - Kurdipedia
 Alîkarî
Babetên nû
Jiyaname
Hizgar Remzî Semîr
03-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Hediye Elî Hecî Murad
03-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Hîbab Seîd Emo
03-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Nûrî Şeref ibrahîm
03-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Nûrî Seîd Emer
03-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Nûra Xeyrî Xelef
03-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Nûdem Welîd Murad
03-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Newal Berekat Emo
03-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Neda Îsa Ebdula
03-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Necmê Hecî Xwidêda
03-10-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet
  538,748
Wêne
  110,170
Pirtûk PDF
  20,278
Faylên peywendîdar
  104,043
Video
  1,549
Ziman
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
306,649
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,065
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,036
عربي - Arabic 
30,818
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
18,297
فارسی - Farsi 
9,934
English - English 
7,581
Türkçe - Turkish 
3,669
Deutsch - German 
1,711
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Pol, Kom
Kurmancî
Peyv & Hevok 
40,987
Pend û gotin 
24,978
Kurtelêkolîn 
5,211
Şehîdan 
4,247
Enfalkirî 
3,433
Pirtûkxane 
2,751
Çand - Mamik 
2,631
Navên Kurdî 
2,603
Jiyaname 
1,341
Cih 
1,163
Belgename 
291
Wêne û şirove 
184
Weşanên 
115
Cihên arkeolojîk 
61
Partî û rêxistin 
28
Vîdiyo 
19
Helbest  
10
Nexşe 
3
Pêjgeha kurdî 
3
Karên hunerî 
2
Wekî din 
2
Ofîs 
1
Li Kurdistanê hatine berhemdan 
1
Hilanîna pelan
MP3 
324
PDF 
31,401
MP4 
2,547
IMG 
201,629
∑   Hemû bi hev re 
235,901
Lêgerîna naverokê
Pirtûkxane
Li kurdistanê tekoşîna azad...
Jiyaname
Mîna Acer
Cih
Koço
Wêne û şirove
Li bajarê Rihayê dikaneke h...
Kurtelêkolîn
Kurtedîroka zimanê kurdî
Ecemên Barbar û Dîroka wan
Hûnê bi rêya Kurdîpêdiya bizanin; kî!, li ku û çi heye!
Pol, Kom: Kurtelêkolîn | Zimanê babetî: Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)
Par-kirin
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Nirxandina Gotarê
Bêkêmasî
Gelek başe
Navîn
Xirap nîne
Xirap
Li Koleksîyana min zêde bike
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Dîroka babetê
Metadata
RSS
Li googlê li wêneyan girêdayî bigere!
Li ser babeta hilbijartî li Google bigerin!
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish0
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Pусский - Russian0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0
jan Agirî
$Ecemên Barbar û Dîroka wan.$
Di Îranê de yêkem Desthelatarîya hovane ango dewleta Şîe a Îslam ji alîyê Şah îsmailê ji Xanedana Sefawîya barbar ve di sala 1501 an a koçî de hatîye damezrandin.
Şah Îsmaîl hîm û bîrdozîya Hesen Sabah a kû Desthelatdarîya Şîe a ser bi mezhebê Îsmaîlî di sedsala 11 an de li Îranê bi rengekî nûjenkirî ji bo xwe bingeh wergirtîye.
Ji bo Hesen sabah heşaşî ango tiryak kêş têt gotin.
Ev desthelatdarî Sefewî a Şah Îsmaîlê barbar damezrande heta sala 1736 di destê vê xanedanê de çend çar dest digûhere lê her bi navê vê bine mala genî û li ser rêgezîya olîya Sîe e jîyana xwe ya gemar wek her destheladarîyek otokratik û teokratîk, faşîst berdewamkirîye.
Ev Desthelatdarîya hova Sefawîyan her wekî ya Desthelatdarîya barbara Abasî ya di salên 700 heta dawîya sedsala 800 an ka çewa Kurdistan talan û wêrankir û çand û xwe rengîya xûmalîya kurd berewvajîkir; Sefawînajî yêkem armanca xwe kirin mişextkirin, koçberkirina kurdan a li ser erda Kurdistana li jêr nîrê dagirkerîya wande mabû û şer û wehşetek gelek hovane li himber kurdan dan meşandin.
Kurdan li himberî vê zordarîya Sefewîyan di sala 1608 an de bi Serokatîya Emîrxanê Lepzêrîn serîhildanek bê hempa dan meşandin.
Ev serîhildan di dîroka Kurdistan de bi navê berxwedana kela Dimdimê derbasî rûpelên zêrîn dibe.
Sedem zixt û hovîyetîya desthelatdarîya Sefewîyan heta demekî dûr û dirêj Kurdan nekarîye firset bibînin bi rengekî kû mûhra xwe li dîrokê bide serîhildin.
Sefawîyan ji gelên di jêr desthelatdarîya xwe de weke kole û dîl girtibûn heta cihê nijad kûjî di çûn serwan û pîvanên dadwerîyê qet li ber çav ne digirtin.
Bi giştî rewşa aborîya hemû gelan wek hev nebaşbû mîna mafên wanên neteweyî, qedexe danîbûn ser çand, ziman û hebûna gelan.
Ji bo xwe bi xwe îdarekirina civakî û heta cihekêjî a hind mafên sîyasî di serî da gelê Kurd bi hêza şer nerazîbûna xwe nîşan didan lê ne bi rengê ku desthelatdarîya Sefewîyan redbikin ango qebûl nekin.
Ayzer û Belucîyan Kurd ji bo xwe mînak girtin û li gûrî hêz û îmakan li himber Sefawîyan li berxwe didan ji bo hind mafên xweyên kû dibin çetir û sêhwana desthelatdarîya Sefewîyande bên nasîn.
( Ayzerî ne Qaçerîne wek têt îdakirin).
Sefawîyan ne bes li nav tûxib/ sinorên desthelatdarîya şer û kûştin pêkdianî her wusa li himberî gelek hevrikên xwe yên mîna Împeretorîya Osmanî û Portekîzan jî de di nav şerên bi xwînên dûr û dirêjî da bûn.
Lê di demên şerên dervede Sefawîyan car car hind tavîzdidan Kurd û miletên dî, ji bo tevilkirina hêza wan a di şerê derveyî Împeretorîya xwe de kû di dan meşandin.
Lê gelek Mîrekên Kurd şervananên xwe ji bo Sefewîyan ne dişandin, bes ji bo Sefawî hêrîşî wan nekin baca xwe didan.
Bêgûman barbarên Sefewîyan bi van Kurdan nekarîbûn lê bêykû Sefewîyan redjîbikin dan û standinên xwe hebun.
Sefawîyan ji ev yêk ji bo xwe wek nîşana hevra jîyana di çarçovê nexşê desthelatdarîya xwe Sefwîda dinirixand û qebûl dikirin ji neçarî.
Navenda vê desthelatdarîya xwîn xara Safevîyan a yêkemTebriz bû û paşî di be Kazvin û paşî xwe di gohûze bo Îsfahan ê.
Afxanîyên gernas di sala 1722 an de dest danin ser vê desthelatdarîya hova Sefewîyan.
Nadir Şahê Sefewîyê barbar di sala 1736 an de dawî li desthelatdarîya Afagnîyan li ser erda ji dest Sefewîyan hatîbû girtin anî û vê carê navê Afşar li desthelatdarîya xwe ya hov kir.
Bes ola desthelatdarî her Şîe e ma û rêveberîya wê piştî kûştuna Nadir Şahê barbar di sala 1747 an de Jina Nadir Şah El Fatîma ji Mêrê xwe xirabtir cihê wî digire û dinava desthelatdarîyêda nerazîbûn xwe didin pêş û ev desthelatdarîya hov û zordar bi temamî ji hev belavdibe.
Lê Nehênîya vê desthelatdara hova kû Îsmail Şahê Sefewî li ser felsefe ango bîrdozîya Hesen sabah danîye ewe kû mekanîzma, sîstemek xwe afirenerîye kî bêt û kî biçe ne xeme yan çî nav li ser werin danîn ew her xwe berdewam dide jîyandin û vejîn dikeye.
Ji bo Hesen sabah heşaşî ango tiryak xar têt gotin. Kesekî pir çepel û xwinxar bûye.
Li ser vê binemayê Kerîm Xan Zendê ji hovên berî xwe desthelatdarî mîras girtîye di sala 1750 an de Şîraz navenda desthelatdarîya xwe îlan dike û Desthelatdarîya Zend wek berdewama Sefawî û Avşarî avadike.
Di çend sohbetên navdarên meda bohrîye ku ev Zende bi koka xwe kurdekî xwe firoşbûye.
Evê desthelatdarîya Zend heta sala 1794 bi hemû rengekî xweyî kedxar û zordar wek yên pêş xwe dewamkir û piştî Hûkûmdarê desthelatdarîya Zend Lotf Elî Xan ji alîyê Qaçarîyan ve dîl di keve û li sêdare têt dayîn vê carê Desthelatdarîya Qaçar ji alîyê Axa Mihemd ve têt îlankirin û Tahran wek navend ango paytexta desthelatdarîya Qaçarîyan têt ragehandin.
Lê wek min anî ziman û dîrok aşkere dike her ev desthelatdarîya Qaçarîya berdewama Sefavî û Avşarîyane ango li ser heman hîm û birdozîya wehşetê ye wek van 2 desthelatdarîyên ji berî xwe.
Her carek dî ev desthelatdarî wek yên ji berîya xwe bi tev hevrikên xweyî hewirdûrê re û nav xweyî dema xwe bi şer û kûştin û wêrankarîyê bi dawî dike.
Dîyarde û çanda babaran dîyare ji rehê ango genetîke.
Li himber vê desthelatdarîya hov Kurdan di bin serokatîya Şêx Ebeydulahê Nehrî ( şemzînî) di sala 1880 an de carekdî ji bo Azadî û Rizgarîya xwe û welatê xwe carek dî serîhilada.
Lê wekî hercarê vê carê jî dijminên Kurd hev girtin û li himber vê serîhildana Kurdan dev ji nakoyîyên li navber xwe berdan û bi hovane ser Şoreşa Şêx Ebeydûlahê Nehrî da hatin.
Bêgûman wek têtzanîn ev Serîhiladan ji alîyê barbarên Osamîyan û Sefewîyan ve hat tapeserkirin nago perçiqandin.
Lê êdî çavên Kurda vebibûn û nedibu êdî piştî vê dîroka zêrîna Şex Ebeydûlahê Nehrî ji bo wan mîras hiştîye bêdeng bibin.
ji sudwergirtina vê keveneşopîyê di sala 1900 an de Îsamyîl Axê Şikakî tev serokên eşîrên Kurd komkirin û serîhildanekî birêxistinkirîya berfireh destpêkir.
Di vê demê de wek têtzanîn desthelatdarîya Sefewî bi navê Qaçarîyan hebûna xwe di domand.
Piştî kû ev serîhildan ji sedem gelek serok eşîrên Kurd ji alîyê Sefewîyan ve bi bertîl û rişwet hatin kirin; serîhildan negehişt armanca xwe.
Di vê dema Şoerşa Îsmaîyl Axê Şîkakî de ango di sala 1908 an de li Îranê petrol hat dîtin hesabên destheladarîya pergala sermaya navnetewî bi taybet a welatên Rojava û Rojhelatê welatên Ewropa li ser vê erdnîgarîya kû ev sedê salbûn ji alîyê çend destheladarekî barbar û faşist bi zimanê dîplomasîya vê serdemê Otokrat û teokrat jêra têt gotinve di hat rêvenbirin ji sedê heştêh %80 xwe goherîn û çavên xwe berdan vê erda gelên wek Kurd, Belûc û Ayzerî hwd. kû ewan hertim ji bo azadîya xwe li himberî van sê desthelatdarîyên li pey hev hatin bedel û qorbanîyek mezin di ber azadbûna xwe da dabûn.
Bi kurt û kurmancî hêzên navnetweyî bûn şirîkê ji holêrakirin/ tasfîyekirina şoreşa Kurd a dibin serokatîya Îsmayîl Axê Şîkakî .
Piştî têkçûna şoreşa Îsmail Axê Şikakî bi hevkarîya hêzên sermayedarên cîhanî bi destê vê bermayîka desthelatdarîya Sefewîyan a hov vê carê her ji vê binamalê, Simko Şikakî di sala 1920 an de dest bi geşkirin û sorkirina agirê şoreşa rizgarîya Kurdistan kir.
Di vê dema şoreşa Simko da, Riza Pehlevîyê faşîst di sala 1921 an de bi harîkarîya Berîtanya bi înqilabek Leşkerî dawî bi desthelatdarîya Xanedanîya Qaçarî kû ji Sefewîyan û Avşerîyan li ser bingehekî mezhebî û olîya Şîe e hatibû damezrandin û dihat rêvebirin anî û di sala 1923 de xwe kir serokwezîrê îranê û paşî di sala 1925 an de xwe Şahê Îranê îlankir.
Her carek di gelên Kurdistan, Ayzerbacan, Huzistan, Belucistan, Arabistan her wekî di dema Sefevî, Avşarî û Qaçarîyan de ji bo azadîya xwe li himber Şah Riza Pehlewîyê faşîst çong ne danîn û herçend ji hev perçe û belav be jî carekdî berxwedanên xwe berdewamkirin.
Şah Riza pehlewîyê faşîst sîyaseta Mustafa Kemal Ataturkê babê faşizmê ji bo xwe bingeh girt û zimanê Farisî kir zimanê fermîyê dewletê.
Mêrika dizanin Ziman bingehê Dewletbûn û hemû pêskettinekêye.
Zimanên miletên din tev carek din wek berê qedexekirin û qedexe man.
Her wekî roja îroyîn.
Zimanê Kurdî, Ayzerî, Erebî, Belûcî wekû qedexekir ji bo Asîmlekirina van gelanjî dest bi komkûjî zixtekî hovana mina tirkîya dagirkerê Kurdistanê kir.
Ji bo pêşxistina zimanê Farisî sazîya zimanê farisî damezrand û aborîyek mezin ji bo vê sazîyê ji xezîna dewletê veqetand.
Carekî din dibêjim, Mêrikan Dizanin ku ya milet û dewlet li ser ava dibe Zimane.
Herî dawî Şah Riza Pehlewîyê faşîst zanî bi tev hevakrîya înglîzan nikare şoreşa Kurd li Rojhelatê Kurdistanê de a dibin Serokatîya Simko Şikakî da gehiştîye astekî jor binpê û tapeser bike, dest bi hile û leyîstokek xedar û nemerdane kir.
Ev ji ew bo kû Şah riza Pehlewîyê faşîst name ji bo Simko Şandin û got; ez amdeme Simko bi van nameyên Şah bawerkir û li pey navê çareserîyek sîyasîya bê xwîn bi Îranê re bide û bistîne.
Safitîya Kurd.
Dema di sala 1930 an de Simko ji bo li ser masa dan û standinê ango masa mûzakerê bi Îranê re dirûne berê xwe dide bajarê Şino lê li vir Îran wî di xwe kemînê û şehîd dike û serê wî dibin Tahranê ji bo Şah Riza pehlewîyê faşîst.
Ji vê minxabin Dr. Qasimlo ders ne wergirtibû.
Di vê dema kû hest û gîyanê Kurd derbeyek mezîn xar û kûr birîndarbî; vê carê Rêxistinên sîvîl û sîyaysî bo cara yêkem ji nav farisan derketin û Kurdan cisaret manevyat jê wergirtin ev ji rêxistina Marksîst Tudeh ( civakî) bû kû di sala 1941 an de hat damezrandin.
Rast û Cepên tirk, ereb û eceman her çend wek hev li medixin çi Nûsîbete lêxistina çepên wan zêdetir li xaşiya me diçe.
Rêxistina Tudeh Piştgirîyek mezin ji gelê Kurd û tevaya gelên di bin destê Şahê îranê de dinald wergirt.
Di vê demê de şerê emryalîzêmê yê 2 an ( şerê cîhanê yê 2. an ) destpêkiribû û Şah Riza Pehlewîyê faşîst ji alîyê Inglîzan ango Birîtanya ve ji desthelatdarê têt dûrxistin û li cihê wî kûrê wî Mihemd Riza Pehlewî dikin Şahê îranê.
Ferxê maran her mar dimînin.
Di van salan de ango di sala 1942 an de Yêkitîya Sovyetê û Dewleta yêkbûya emrekîkan peyman li ser meselê îranê bi hevere îmzekirin û herî dawî bi girêdayî vê peymanê di sala 1943 an de Konferansek li Tahranê têt darxistin û bivî awayî dîkatorîya Şah Mihemd Riza Pehlewî xistin jêr ewlehîyê ango garantîkirinê ku kes nabe dest lê raweşîne.
Lê tekoşîna azadî û rizgarxazîya gelê Ayzerî û Kurd ev peymanên zile hêzên navnetewî têkbirin û di sala 1945 an Ayzerîya erda xwe rizgarkirin û hûkûmeta Ayzerîya Neteweyî îlankirin.
Di 16 Tebaxa 1945 li Bajarê Mahabadê Komeleyî Jîyaneweyî Kurd navê xwe gohart û Partî Demokrata a Kurdistan îlankirin.
Di 22 yê Kanûna 1946 an de dibin Serokatîya Qazî Mihemed da Komara Netewîya Kurd hat damezrandin.
Komara Kurd a Mahabad û Komara Ayzerî de, di Nîsana 1946 an de peymanek dostînî û hevkarîyê hat îmzekirin.
Kêmasîyê Komara Kurd hebû nekarî Kurdên Rojhelat hemûyan himbêzke.
Bê goman Emrîka û Birîtan ya tehmûla azadîya gelê Kurd û Ayzerî nekirin bi hemû îmkanên xweyî teknîkîya leşkerî û abrorî xistin xizmeta dîktaor Şah û Komara Netewîya Kurd a Muhabad û Komara Netewîya Ayzerî bi şeklekî herî hovane ji holê rakirin û carekdî gelê Kurd û Ayzer ji azadî û hemû mafekî neteweyî mehrûm hatin hiştin.
Ya rast ewe mirov bêje Stalin ango Russan Kurd û Ayzerî firotin.
Di 19 Tebaxa 1953 an de piştî kûştina Serokwezîr Remezan ji alîyê terftarên Mihemed Musaddiq ve Mihemd Musaddiq dibe Serok wezîrê îranê û têkilîyên xwe bi Emrekia û Birîtanyara qotdike û xwe nêzîkî Sovyetê ango desthekatdarîya Rusa dike.
Ev serkeftin û berhemê Rêxistina Marksîst Tudeh a di sala 1941 de hatibû avakirin bû kû tev Kurd, Ayzerî, Belucî û Ereban harîkarîya wê dikir; lê min xabin Hukumeta Mihemed Musaddiq ji Şahê bab û kor zêdetir zixt û zor li ser gelên bindest da meşandin.
Bi taybeti li himber Kurda.
Her çend Partîya Marksîst TUDEH ji bo dirêjîya emrê Hûkûmeta Mihemed Musaddiq li berxwe jî da, lê ev hûkûmeta dîkator jî wek hûkûmet û diktatorên ji berîya xwe hilweşa û bi derbeyekî leşekrîya bi destê Emerika û Birîtanya gorbe gorbû.
Di sala 1953 an de Şahê faşîst û tirsok revîbû Roma îtalîya carek dî vegerîya û bo dikatorê Îranê.
Rêxistna Tudeh a kû li ser birdozîyek Marxîst hatibû damezrandin ji hev belavbû û li cihê wê Tevgera Canfedayên Gel û Mûcahîdên Gel jê peydabûn.
Kûçik reşbe an spî be ma ferq dike gelo?
Di naver salên 1950 heta 1979 gelek rêxistin û komên bîrdozîya xwe ola Şîî e bûn ji Eceman ango farisan peydabûn û wekî Kurd, Ayzer û Belucan wan jî serîhildan.
Di sala 1964 an de dema Rêberê manevîaya tev komên olî Ayetullah Xûmeynî rih qirêj ji zindanê azad dibe derbasî Faransa di be û li wir rolla xwe a rêvebirina qaşû Şoreşa Îslamî di domîne.
Di Çilê 1978 an de li himber Şah Serîhildanên gel û boykuta dibistan û greva kargehên biçûk û mezin êdî hiştin textê Şah faşîst bi heje û carekdî bazbide bo derveyî îranê.
Yanî tên û diçin cem xwedî û efendîyên xwe.
Piştî Şahê faşîst li Sibata 1979 an Îran terkkir; Ayetullah Xûmeynîyê genî û faşistir ji parisê vegerîya Îranê.
Dema vegerêda rojnamevanek jê dipirse dibê Xûmeynî ev 16 salin tu derveyî îranê dijî, niha tu vedigerê û \şoreşek\ pêkhat tu çî hîsdikî ango hestên te çîne ?
Xûmeyni dibêje qet bi hest û hîsekê nahesim/agehdar nînim.
Çepelekî wusa ne ji bo mirov ne ji bo welat his û heskirinek xwe nebe wê netîce evbe.
Peyê weke berê.
Bes vî eba kir serê jinan û qûran ji bo xwe bi kar anî ferqa wan ji hev evbû.
Di 1 Nisan 1979 an de Xûmeynî Komara Îsalmîya Îranê Îlankir û tev kom û mûxalifên mil bi milê Xûmeynî reh qirêj û xwînmêj li himber Şah li berxwedan û qaşû Şoreş pêk anîn yêk bi yêk piştî serkeftina qaşû Şoreşê li sêdarêdan.
Mirov safbe tim dibe pêxar û qûrban.
Di 4 Mîjdara 1979 an de bi serda girtina Qonsulusa Emerîka ji alîyê komek xwendekarên dovikê rejêma nûve têkilîyên Îran û Emerîkan xirab bûn.
Di belgeyên Konulusa Emreki yên ketî destên Komara faşîsta Îsalmîya Îranê de Sefîrê Emerika behsa PKK dike û dibêje: PKK Rêxistinek Çepa Radikale û dibe zerarek mezin bide berjewendîyên me li herê ger em zû tegbîr ne wergirîn.
Minxabin Zerara PKK bi Qasî Zerara PDK û YNK ji bo doza azdîxazî û Serbûxwebûna Kurdistanê mezintirbû ji zirara bi tirk, ereb û eceman dane.
Emerîkan bi rêka Iraqa Seddam Hisên cihê wî cehnem be bi hêceta Huzistana Erab di jêr dagirkerîya Îranêdeye di 22 Îlona 1980 hêrîşî îranê kir û Huzîstan Ereb a kû zengînîyek petrola îranê a zêde li ser erda wê têt peydakirin xist jêr destê xwe.
Eve ji bo Kurdan firsendek.
Bes wek tê gotin: xwedê kezwanan dide bêdidanan.
Di vî şerê 6 salan de têt gotin 100 hezar mirov bi çekên kêmyayî ji alîyê Seddam hisên ve hatine kûştin û 1. mîlîyon birîdar jî çekên kêmyayî ketine.
Seddam Hisên Hov di vî şerîda ji bo piştgirî ji Emerîka, Ewropa û tev Dewletên Ereb werdigirt êdî bi karanîna çekên kêmyayî ji bo bibû tişetekî ji rêzê û her wusa li himberî Kurdên Başûr jî ev çek bi karanî û di 16 Adara 1988 an de Bajarê Helepçe şirîn Bi çekên kêmyayê bombebarankir û di netica vê bombebarana kêmayî ango jehrîda ji 5 hezar Kurdan zêterir Şehîd bûn û bi 10 hezaran jî bîrîndar ketin.
Ji Nemir Dr. Qasimlo virda bila ji bo demek an nivîsek din be.[1]

Kurdîpêdiya ne berpirsê naverokê vê tomarê ye, xwediyê/a tomarê berpirs e. Me bi mebesta arşîvkirinê tomar kiriye.
Ev babet 413 car hatiye dîtin
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Haştag
Çavkanî - Jêder
Gotarên Girêdayî: 1
1. Dîrok & bûyer 13-09-2018
Pol, Kom: Kurtelêkolîn
Zimanê babetî: Kurmancî
Dîroka weşanê: 13-09-2018 (6 Sal)
Cureya belgeyê: Zimanî yekem
Cureya Weşanê: Born-digital
Kategorîya Naverokê: Gotar & Hevpeyvîn
Kategorîya Naverokê: Dîrok
Welat- Herêm: Êran
Meta daneya teknîkî
Kalîteya babetê: 84%
84%
Ev babet ji aliyê: ( Aras Hiso ) li: 08-01-2023 hatiye tomarkirin
Ev gotar ji hêla ( Sara Kamela ) ve li ser 08-01-2023 hate nirxandin û weşandin
Ev gotar vê dawiyê ji hêla ( Sara Kamela ) ve li ser 08-01-2023 hate nûve kirin
Navnîşana babetê
Ev babet li gorî Standardya Kurdîpêdiya bi dawî nebûye, pêwîstiya babetê bi lêvegereke dariştinî û rêzimanî heye!
Ev babet 413 car hatiye dîtin
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Jiyaname
Mîna Acer
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
Jiyaname
Erdal Kaya
Jiyaname
Narin Gûran
Jiyaname
Rojîn Hac Husên
Jiyaname
Sîsa Mecîd
Jiyaname
Resul Geyik
Kurtelêkolîn
Rexneyên pîskolojî li Ser Çîrokên Zarokan -beşa 2yem
Jiyaname
Mecîdê Silêman
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Wêne û şirove
Di sala 1800`î de tabloya ku Kurdekî ji eşîra Caf'ê temsîl dike
Pirtûkxane
Li kurdistanê tekoşîna azadiya jinê û Mesadet Bedirxan
Kurtelêkolîn
Ew, ew Kes bû ku Dîrok li bendê bû
Kurtelêkolîn
DANASÎNA NUSXEYÊN DESTXET ÊN BERHEMÊN FEQIYÊ TEYRAN ÊN KOLEKSÎYONA ALEXANDER JABA
Pirtûkxane
Dîroka civake kurd a hemdem
Wêne û şirove
Kurdekî Batûmê bi cilûbergên neteweyî (sedsala 19an)
Pirtûkxane
Dîwana Şêx Muşerrefê Xinûkî
Wêne û şirove
Kinyazê Îbrahîm, Çerkezê Reş, Hecîyê Cindî 1985
Jiyaname
HURŞÎT BARAN MENDEŞ
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Kurtelêkolîn
Estetîka bedewiya jin
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Cihên arkeolojîk
Temteman
Jiyaname
Nesim SÖNMEZ
Pirtûkxane
Morfolojiya kurdî ya hemdem
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Pirtûkxane
Têketina felsefeyê 2
Wêne û şirove
Xwendekarên dibistanên kurdî li rojhilatê Kurdistanê, di sala 1965an de
Kurtelêkolîn
Dîroka Dewleta Tirk ya qirker li dijî Vîna Jin û Civakê ye
Cihên arkeolojîk
Kereftû

Rast
Pirtûkxane
Li kurdistanê tekoşîna azadiya jinê û Mesadet Bedirxan
13-09-2024
Sara Kamela
Li kurdistanê tekoşîna azadiya jinê û Mesadet Bedirxan
Jiyaname
Mîna Acer
20-09-2024
Sara Kamela
Mîna Acer
Cih
Koço
20-09-2024
Aras Hiso
Koço
Wêne û şirove
Li bajarê Rihayê dikaneke hirî - sala 1800
21-09-2024
Aras Hiso
Li bajarê Rihayê dikaneke hirî - sala 1800
Kurtelêkolîn
Kurtedîroka zimanê kurdî
22-09-2024
Evîn Teyfûr
Kurtedîroka zimanê kurdî
Babetên nû
Jiyaname
Hizgar Remzî Semîr
03-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Hediye Elî Hecî Murad
03-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Hîbab Seîd Emo
03-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Nûrî Şeref ibrahîm
03-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Nûrî Seîd Emer
03-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Nûra Xeyrî Xelef
03-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Nûdem Welîd Murad
03-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Newal Berekat Emo
03-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Neda Îsa Ebdula
03-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Necmê Hecî Xwidêda
03-10-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet
  538,748
Wêne
  110,170
Pirtûk PDF
  20,278
Faylên peywendîdar
  104,043
Video
  1,549
Ziman
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
306,649
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,065
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,036
عربي - Arabic 
30,818
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
18,297
فارسی - Farsi 
9,934
English - English 
7,581
Türkçe - Turkish 
3,669
Deutsch - German 
1,711
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Pol, Kom
Kurmancî
Peyv & Hevok 
40,987
Pend û gotin 
24,978
Kurtelêkolîn 
5,211
Şehîdan 
4,247
Enfalkirî 
3,433
Pirtûkxane 
2,751
Çand - Mamik 
2,631
Navên Kurdî 
2,603
Jiyaname 
1,341
Cih 
1,163
Belgename 
291
Wêne û şirove 
184
Weşanên 
115
Cihên arkeolojîk 
61
Partî û rêxistin 
28
Vîdiyo 
19
Helbest  
10
Nexşe 
3
Pêjgeha kurdî 
3
Karên hunerî 
2
Wekî din 
2
Ofîs 
1
Li Kurdistanê hatine berhemdan 
1
Hilanîna pelan
MP3 
324
PDF 
31,401
MP4 
2,547
IMG 
201,629
∑   Hemû bi hev re 
235,901
Lêgerîna naverokê
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Jiyaname
Mîna Acer
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
Jiyaname
Erdal Kaya
Jiyaname
Narin Gûran
Jiyaname
Rojîn Hac Husên
Jiyaname
Sîsa Mecîd
Jiyaname
Resul Geyik
Kurtelêkolîn
Rexneyên pîskolojî li Ser Çîrokên Zarokan -beşa 2yem
Jiyaname
Mecîdê Silêman
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Wêne û şirove
Di sala 1800`î de tabloya ku Kurdekî ji eşîra Caf'ê temsîl dike
Pirtûkxane
Li kurdistanê tekoşîna azadiya jinê û Mesadet Bedirxan
Kurtelêkolîn
Ew, ew Kes bû ku Dîrok li bendê bû
Kurtelêkolîn
DANASÎNA NUSXEYÊN DESTXET ÊN BERHEMÊN FEQIYÊ TEYRAN ÊN KOLEKSÎYONA ALEXANDER JABA
Pirtûkxane
Dîroka civake kurd a hemdem
Wêne û şirove
Kurdekî Batûmê bi cilûbergên neteweyî (sedsala 19an)
Pirtûkxane
Dîwana Şêx Muşerrefê Xinûkî
Wêne û şirove
Kinyazê Îbrahîm, Çerkezê Reş, Hecîyê Cindî 1985
Jiyaname
HURŞÎT BARAN MENDEŞ
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Kurtelêkolîn
Estetîka bedewiya jin
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Cihên arkeolojîk
Temteman
Jiyaname
Nesim SÖNMEZ
Pirtûkxane
Morfolojiya kurdî ya hemdem
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Pirtûkxane
Têketina felsefeyê 2
Wêne û şirove
Xwendekarên dibistanên kurdî li rojhilatê Kurdistanê, di sala 1965an de
Kurtelêkolîn
Dîroka Dewleta Tirk ya qirker li dijî Vîna Jin û Civakê ye
Cihên arkeolojîk
Kereftû

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.92
| Peywendî | CSS3 | HTML5

| Dema çêkirina rûpelê: 0.453 çirke!