پەرتووکخانە پەرتووکخانە
گەڕان

کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!


بژاردەی گەڕان





گەڕانی ورد      کیبۆرد


گەڕان
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆمارکردنی بابەت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
ئامرازەکان
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
زمانەکان
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
هەژماری من
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
گەڕان تۆمارکردنی بابەت ئامرازەکان زمانەکان هەژماری من
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 دەربارە
 بابەت بەهەڵکەوت
 چالاکییەکانی ڕۆژی
 ڕێساکانی بەکارهێنان
 ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
 بیروڕاکانتان
 دڵخوازەکان
 کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
 چالاکییەکان - کوردیپێدیا
 یارمەتی
بابەتی نوێ
ژیاننامە
ڕۆژین ئەکرەم
18-09-2024
سروشت بەکر
ژیاننامە
عاسی فاتیح وەیسی
18-09-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
ڤیدیۆ
سان جۆڵا: سەر بە میتی تورکی و هاوڕەگەزخواز نیم!
18-09-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
پەرتووکخانە
ژووان؛ سەبارەت بە پەیوەندی نێوان کوڕان و کچان
18-09-2024
زریان سەرچناری
ژیاننامە
ئیحسان زەڵمی
18-09-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
قومریە شێخ محەمەد بەرزنجی
18-09-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
کۆچەر محەمەد عارف
18-09-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
پەیوەند عومەر
18-09-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
مریەم لەتیف
18-09-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
بیلال جیهاد زەنگڵ
18-09-2024
کشمیر کەریم
ئامار
بابەت
  537,139
وێنە
  109,479
پەرتووک PDF
  20,226
فایلی پەیوەندیدار
  103,740
ڤیدیۆ
  1,531
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
306,433
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
89,760
هەورامی - Kurdish Hawrami 
65,977
عربي - Arabic 
30,360
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
17,924
فارسی - Farsi 
9,609
English - English 
7,552
Türkçe - Turkish 
3,667
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Deutsch - German 
1,647
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
130,220
پەرتووکخانە 
25,586
ژیاننامە 
25,338
کورتەباس 
18,076
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
14,673
پەند و ئیدیۆم 
13,540
شوێنەکان 
11,997
شەهیدان 
11,596
کۆمەڵکوژی 
10,907
هۆنراوە 
10,260
بەڵگەنامەکان 
8,347
وێنە و پێناس 
7,358
ئامار و ڕاپرسی 
4,624
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,270
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,458
ڤیدیۆ 
1,428
پۆلێننەکراو 
990
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
820
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
777
کارە هونەرییەکان 
762
شوێنەوار و کۆنینە 
637
فەرمانگەکان  
276
گیانلەبەرانی کوردستان 
251
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
188
نەخشەکان 
185
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
94
زانستە سروشتییەکان 
80
خواردنی کوردی 
80
دۆزی ژن 
55
مۆزەخانە 
50
یارییە کوردەوارییەکان 
39
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
21
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
324
PDF 
31,275
MP4 
2,522
IMG 
200,602
∑   تێکڕا 
234,723
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
ژیاننامە
شوکور مستەفا
ژیاننامە
دالیا ئەحمەد
ژیاننامە
عەبدولی سوران
ژیاننامە
دەنیز هێڤی
پەرتووکخانە
گوتاری شیعری لای د. وریا عو...
NAMEYA LOZANÊ Û “HESEN XEYRΔ
خانمانی کوردیپێدیا، ئازار و سەرکەوتنەکانی ژنانی کورد لە داتابەیسی نەتەوەکەیاندا هاوچەرخانە ئەرشیڤدەکەن..
پۆل: کورتەباس | زمانی بابەت: Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
کوردیی ناوەڕاست0
English0
کرمانجی0
هەورامی0
لوڕی0
لەکی0
Zazakî0
عربي0
فارسی0
Türkçe2
עברית0
Deutsch0
Español0
Français0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Catalana0
Cebuano0
Čeština0
Esperanto0
Fins0
Hrvatski0
Kiswahili سَوَاحِلي0
Lietuvių0
Norsk0
Ozbek0
Polski0
Português0
Pусский0
Srpski0
балгарская0
қазақ0
Тоҷикӣ0
Հայերեն0
ترکمانی0
हिन्दी0
ქართველი0
中国的0
日本人0

NAMEYA LOZANÊ

NAMEYA LOZANÊ
HISÊN CIMO
Werger ji erebî: Kendal Cûdî
Di 24`ê Tîrmeha 1923`an de, di navbera dewletên mezin ên ku di Şerê Cîhanê yê Yekemîn de bi serketin û Hikumeta Meclisa Mezin a Gel a #Tirk#iyê, Peymana #Lozan#ê hate îmzekirin. Peyman ji 143 bendan pêk dihat û danûstandinên peymanê, 9 mehan dirêj kir. Di dema dawî de, Navenda Misirî ya Lêkolînan, peyman ku ji 61 rûpelan pêk dihat werger kir. Lê rastiyên danûstandinê bi 8 zimanên aliyên ku tevlî peymanê bûne û hinek ji wan nûnertiya gelek gelan dikin, di nava bi hezaran rûpelan de hatine belavkirin.

Lê ev peyman, ji bo #Kurd#an xwedî çîrokeke xerab e. Çîrokeke ku bi dehan salane bi devkî tê vegotin. Di salên dawî de jî, di aliyê siyasî de gelek tê bikaranîn. Ev çîrok jî derbirîneke ku nahêle mêjî bifikire. Çîroka Kurdan a têkildarî mijarê wiha dibêje:

“Di sala 1923`an de, dema danûstandinên di navbera Tirkiyê û Ewropayê ji bo îmzekirina Peymanê Lozanê, dewletên Ewropayê gelek astengî derxistin pêşiya rayedarên dewleta Tirk. Rayedarên Ewropayê red kirin ku li ser peymanê îmze bikin û gotin gelek heye ew jî Kurd in û axa Kurdan li rojhilatê Tirkiyê heye. Eger em li ser peymanê îmze bikin, wê çi bi serê Kurdan were?Rayedarên Tirkiyê, ji raydarên Ewropayê re gotin Tirkiyê ne tenê dewleteke ji bo Tirkan e, lê belê dewleteke ji bo Tirk û Kurdan û herdu gelan jî biryar dane ku bi hev re bijîn. Lê rayedarên Ewropayê, îdiayên rayedarên Tirkiyê bawer nekirin. Serokê şanda Tirkiyê Ismet Paşa xwe gihand Kemal Ataturk û jêre got ku eger rewş bi vî rengî dewam bike, wê dewleteke Kurdan were avakirin. Lewra pêwîst e ku rayedarên Ewropayê bawer bikin ku Kurd û Tirk wê bi hev re bijîn. Mustefa Kemal Atatur bang li #Hesen Xeyrî#(Parlamenterê Kurd ku nûnertiya Dersimê dikir) kir ku cilên kurdî li xwe bike û bi hev re biçin parlamentoya Tirkiyê. Bi vê gavê re, wê ji rojnamevanan re û şandên biyanî re bidin nîşandan ku hikumeta Tirkiyê bi neteweya Kurd, çand û zimanê wan, itîraf kiriye. Her wiha Ataturk ji Hesen Xeyrî xwest ku nameyeke bi heman şêweyî bişîne Lozanê. Hesen Xeyrî jî ev name rêkir û li gorî wê, Ewropayê li ser Peymanê Lozanê, îmze kir. Bi vê yek re jî, xeyala serxwebûna Kurdistanê ji holê hate rakirin.”

Ev çîrok bi awayekî mezin û zanebûn, hate belavkirin û bû alavek ku pêvajoya herî aloz di #dîroka Kurdan# a nûjen de, neyê fikirandin. Gelo ma ji şerwelê Hesen Xeyrî û nameya wî ya telegrafîk, zêdetir tiştek li ser Peymana Lozanê tune ye?.

Ev çîroka Kurdan li vir bidawî nabe, a ku rewşenbîr û xwendevanên ku rastiyên dîroka nûjen dizanin an jî ku wisa texmîn dikin. Piştî ku nameya Hesen Xeyrî û cilên wî yên kurdî di parlamentoya Tirkiyê de, xeyala serxwebûna Kurdistanê ji holê rakir, ku mirov xeyal dikir eger şerwalê Hesen Xeyrî ne di cihekî şaş de be, wê xeyala serxwebûnê pêk bihata. Gotineke din li ser Hesen Xeyrî ku li ser benê darvekirinê ye, tê gotin. Armanca wan zelal e ku giringî nedin darvekirina Hesen Xeyrî ji aliyê Dadgeha Serxwebûnê ve. Ev îdiya çêkirî ku Hesen Xeyrî li ber benê darvekirinê gotiye, wiha ye:”Wesiyeta min ji we re ku hûn gora min li ser rêya ku Kurd têre derbas dibin çêbikin, da ku her kurdekî ku di wê rêyê re derbas dibe, tife min bike.”

Lê ev vegotineke kevin e û beşek ji folkora Kurdan û ne tenê girêdayî kesayetekî diyar e. Ev gotin, di esasê xwe de ya axayê Kurd Cemîl Çeto ye. Di yek ji vegotinên navdar ên kêliyên dawî yên jiyana Cemîl Çeto beriya ku wî darve bikin, wesîyet kiriye ku gora wî di cihekî de ku 7 gundên Kurdan digihîne hev çêbikin, da ku xelkên ku di wir re derbas dibin, tife wî bikin û bêjin:”Çemîl Çeto, tu kîjan kerê yî.” Ev şêwe di pirtûka Nezîr Cibo ya bi navê”Rûpelek ji dîroka Kurd-R149″ hatiye bibîrxistin ku Cibo, xwe spartiye lêkolîna Mehmûd Baksî. Her wiha Zekî Boz Arslan bi nêzî heman şêweyî di pirtûka ya xwe bi navê”Nêrînek li Dîroka Kurdistanê”de aniye ziman. Di heman demê de, Cegerxwîn jî di bîranên xwe de, behsê kiriye. Lê malbata Cemîl Çeto ev îdiay bi temamî derewand. Hin belge hene jî ev îdiay derew in, lê ev ne mijara nivîsê ye. Gotina Hesen Xeyrî ya beriya darvekirinê, li gorî tê gotin û şahidên ku beşdarî darizandinê bûne wiha ye:”Ey gelê Kurd! Ji min dersê bigirin û zanibin ku gotina herî zêde ya divê hûn jê bawer nekin dema ku Kemalîst bibêjin, gotina şerefê ye.”

Dadgeha Serxwebûnê, Hesen Xeyrî di 23`ê Mijdara 1925`an de, di nava hemleya sêyemîn ê darvekirinê de, darve kir. Hemleya yekemîn a darvekirinê di 27`ê Gulanê de bû ku têde birêz Ebdulqadir Nehrî hate darvekirin. Hemleya duyemîn jî di 29`ê Hezîranê de bû ku têde Şêx Seîd Pîran hate darvekirin.

Agahiyên piştrastkirî yên der barê Hesen Xeyrî de, pir kêm in. Lê navê wî bi awayekî cûda di gelek bîranên siyasetmedarên Kurd ên wê demê de, tê bibîrxistin. Ev mijar jî ez ê di nivîsên bê de , di çaçoveya rolên wî yên siyasî de behsê bikim. Li gorî agahiyên ku neviya wî (Serpil Güneş) û yek ji neviyên wî yê nêz, serokê şaredariya Hozan, Codet Konak weşandiye û li gorî hin belgeyên din, me dikaribû ku kurte bîbliyografyayek li ser jiyana wî çêbikin. Beriya ku em derbasî nava qada siyasî bibin ku wî xwe di nav de dît.

Hesen Xeyrî Beg neviyê Bîr Hisên e, serokê eşîra Milkîşî ya kurdî ku li herêma Çemîşkzik diman. Hesen Xeyrî di sala 1881`an de li gundê Akpinyarê(Kaniya spî) ê girêdayî navçeya Hozat a Dersimê jidayîk bûye. Xeyrî kurê Murteda Axa Kankozadh serokê şaxê eşîra”Şêx Hesenlî ye”.

Di belgeyên ku navê Hesen Xeyrî tê de hatiye bibîrxitstin, karmnameyên Dibistana Eşîran a li Istenbolê ye. Ev dibistan sala 1892`an hate avakirin û dibistaneke hûndirîn e û dema xwendina têde jî 5 sal in. Zarokên eşîrên mezin ên Kurd û Ereban ên ku temenê wan di navbera 12-16 salî de bûn, tevlî wê dibistanê dibûn. Navê Hesen Xeyrî jî di nava gurupa yekemîn de ku hejmara wan 86 şagirtên ku ji zarokên serokên qebîleyên Osmaniyan bûn.

Ew di nav şagirtên wîlayeta Memûra Elezîz”Xarpît” de hatibû qeydkirin û bi navê Hesen Xeyrî ku hejmara navê wî 52 bû hatiye nivîsandin û navê bav jî Murteda Axa, ji eşîra Qereh Balî(Li gorî karnameyan), herêma Dersimê, gundê Azronek. (Yûcîn Roxan-Dibistana Eşîran a li Istenbolê-Werger:Nehar Mihemed Nûrî-Dar Elweraq, 2014, R-36).

Her wiha navê Hesen Xeyrî ne di nava şagirtên jêhatî de bû. Dema rojnameya”Terwet Finûn” ango”Dewlemendiya Hunerê”wêneya sê şagirtên herî giring ên dibistanê girtin, wekî”Serdarên ciwanên ku soza dayîna karên baş ji bo wan hatiye dayîn “, Hesen Xeyrî ne di nava wan de bû. Di nava wêneyê de, lîderê Kurdan Xalid Beg heye, ku lîderekî meydanî yê herî bi hêz Cibran di navbera sala 1921`an de heta dema darvekirina wî 1925`an de. Her wiha Hesen Xeyrî û Xalid Beg di asta xwendinê ya hevbeş de di heman salê bûn. Herdu jî di beşê şer ê dibistanê de di şaxê siwaran de hatin erkdarkirin. (Binêre Dibistana Eşîran-kevî-R-59). Di heman demê de, wêneyeke hevbeş a şagirtên Kurd di rojnameya “Terewt Finûn”-Hejmar 380-sal 1898 de hate belavkirin. Di wê wêneyê de, piraniya şagirtên Kurdan ên di Dibistana Eşîran de diyar dibin, ji wan Sebrî Efendî û Hesen Xeyrî ye.

Hesen Xeyrî piştî ku ji şaxê Siwaran a Fakulteya Şer derçû, di 24`ê Sibata 1898`an de, wekî sertîp di nava Feyleqê 4`an de, cih girt. Her wiha gelek erk û xizmet li Siwêrek û Arzincan kir. Xeyrî, wekî nûnerê Dersimê di dewreya dawî ya Encûmena Parlamentoya Osmaniyan de, cih girt. Di heman demê, bû serokê Şubeya Leşkerî li wîlayeta Wanê.

Hesen Xeyr Beg di nava siyasta Kurdan de xwedî kesayetekî bandor bû, dema ku di dewreya çaremîn a Encûmena Parlamentoya Osmaniyan de û dewreya yekemîn a Parlamentoya Tirkiyê parlamenter bû.

Li Diyarbekirê, Hesen Xeyrî fermandarê tabûra parastinê bû ku ji Pêşmergeyan pêk dihat ên bi Mustefa Kemal re digeriyan(Gotina Pêşmerge neviya Xeyrî di gotara xwe de bibîr xistiye û ne bi wateya Pêşmergeyan di dema niha de ye). Xeyrî wekî endamê paralmentoyê bi cilên xwe yên kurdî beşdarî civînên parlamentoyê dibû. Xeyrî bi Xalid Diya Beg re, sala 1923`an nameyek ji Kongreya Lozanê re rêkir û têde xwesteka Kurdan a mayîna di nava yek dewletê bi Tirkan re, ragihand.

Her wiha Hesen Xeyrî heman kesê ku di parlmentoyê de, çeka xwe li pêşberî Mustefa Kemal rakir, dema dît ku Mustefa Kemal dev ji sozên xwe yên berê yên têkildarî rêveberiya xweser a Kurdistanê an jî dewleteyeke hevbeş a gelên Tirk û Kurd, berdaye. Her wiha Xeyrî zimanên kurdî, erebî, tirkî, farisî û fransî zanibû.

Hesen Xeyrî Beg û hevalê xwe Xalib Beg, du kesayetên ku roleke giring di şoreşa 1925`an de li bakurê Dersimê lîstin. Tevî ku herêm bi tevahî beşdarî berxwedanê nebû. Xeyrî bi awayekî yekser bi nûnerê Şêx Seîd li herêma Dersimê ku bi navê Şêx Şerîf hate naskirin, di nava kordîneyê de bû. Şêx Şerîf wekî fermandarê tevgera şoreşgerî li herêma Kurdên Elewî hatibû erkdarkirin. (Şeyh said dosyasi –3 nisan 2015 )

Di berdewamiya nivîsê de yên li ser Hesen Xeyrî, wê ne wekî parêznameyên parastina vî kesayetî ne. Xeyrî wekî gelek kesayetên di serdema xwe de û hevalên xwe, şaştiyên xwe hene. Lê ya seyr, ew ku berpirsyartiya têkçûna neteweyek bi giştî, bixin stûyê Hesen Xeyrî û bibe sembolê îxaneta mezin. Di bûyerên îxanetê yên roja me ya îro de, ji kesê xayîn re tê gotin ku berdewamiya Hesen Xeyrî ye. Tiştên ku em ê di rûpelên pêş de bêjin, mijara têkçûna Kurdan di Şerê Cîhanê yê Yekemîn de û piştî wê, ji nameya Hesen Xeyrî ya ji Lozanê re, mezintir û girêtir e.

Dibe ku bûyereke bi vê giraniya xwe, di dema danûstandinên lihevanînê yên di navbera du eşîran de, bibe sedema pevçûnekê. Lê bê gûman, bandorê li ser pêvajoya danûstandinên herî mezin a navndewletî piştî Şerê Cîhanê yê Yekemîn, nake. Dibe ku ji ya herî girêgtir ji dema Kongreya Viyanayê sala 1815 de be. Wekî ku di kaxez û nîqaşên Kongreya Lozanê de diyar dibe ku, di navbera serokê şanda Birêtaniyayê Lord Curzon û serokê şanda Hikumeta Meclisa Mezin a Gel a Tirkiyê Ismet Înano de, gengeşiyek bi rengekî henekî li ser maseya xwarinê têkildar hebûna Kurdan li Tirkiyê heye an na, çêbû. Lê ji ber bê edebiyeta û refleksa Ismet Înano, Lord Curzon pêkenokên xwe zêde kir û ji Ismet Înano xwest ku têkildarî erêkirina Kurdan a mayîna di nava yek dewletê bi Tirkiyê re, belgeyekê pêşkêş bike. Di rastiya xwe de, Birêtaniyayê bi xwe, biryara wê dabû û ne beşek ji danûstandinê bû. Mijar ew bû ku Înano xwînteliya Lord Curzon tehemûl nekir.

Kurta pêvajoya danûstandinê û şandina nameyê ji Enqereyê ber bi Lozanê, bi vî rengî bû.

Lê çima tenê dema mijar dibe Hesen Xeyrî, bûyereke dîrokê li ser tê rawestandin, ew jî nameya Lozanê ye û çîrok heta dawiyê nayê temamkirin? Çi beriya nameyê û piştî wê kir?Eger li “Berî û piştî”were temaşekirin, diyar dibe ku çima Hesen Xeyrî wisa kir, ku piştre bû şaştiyek ji ber ku bûyeran piştre rêyeke diyarker girt. Piştre diyar bû ku xwespartina Mustefa Kemal ku tenê salekê be jî, wekî rewşa Hesen Xeyrî, ev xwespartin têk çû. Hesen Xeyrî wekî gelekên wekî xwe, ev şaştî piştî sala 1923`an, hewl da rast bike. Heta dîroka darvekirina xwe, Hesen Xeyrî, têdikoşiya da ku vê şaştiyê rast bike.

Tu çavkaniyên vê çîroka destpêkê, ya der barê “îxaneta” Hesen Xeyrî tune ne. Lê bê guman kesekî ji hevdemên wî ev tewanbarî lê nekiriye, tevî ku wê demê kevneşopeke wiha hebû ku serkirdeyê Kurdan xwe ji berpirsyariya binkeftinan didan alî jî. Lê di salên dawî de, êdî ev nav ji bo nixumandina têkçûna komeke siyasî li vir ya li wir, hate bikaranîn. Êdî naveroka qaşo xiyaneta Hesen Xeyrî bi komeke din ve dihate girêdan, ku ew kom xiyaneta xwe eşkere dike, lê tu rol û çêja wê jî tune ye.

Ne tenê li dijî Hesen Xeyrî ev tewanbarî hatine kirin, her wiha hin tewanbarî li dijî Şêx Seîdê Kurd (Newresî) jî tiştên wiha gotin dema piştgiriya Şoreşa 1925`an nekir. Dîsa li dijî Şêx Seîd Palo (Pîran) dema ku bang kir ku Kurê Sultan Ebdilhemîd Duyemîn bibe xelîfeyê Kurdistanê. Her wiha şîroveyên şaş yên der barê peymana Sêverê de.

Ev hemû bûyer û çîrok diyar in, lê heta niha cewherê wê ew e ku hewldanên analîzkirina dîrokî û siyasî bi awayekî giştî nehatine kirin.

Hesen Xeyrî ji pêkanîna şaştiyên mezin ne bê guneh e. Lê nameya wî tu rol di derketina Kurdên têkçûyî ji Lozanê nelîst. Biryara têkçûna Kurdan berê hatibû standin, ango ji dema Kongreya Qahîre Birêtaniyayê sala 1921`an. Armanca nivîsandinê ne li ser kesayet wî ye, lê belê hewldaneke rakirina xeyaleke dîrokî ku nahêle em xwendinê jinûve dewam bikin û li ser bûyerên ku hîştin Kurdistanê derkeve dervayî nexşereyên”Dewleta neteweyî”lêkolîn bikin.[1]

کوردیپێدیا بەرپرس نییە لە ناوەڕۆکی ئەم تۆمارە و خاوەنەکەی لێی بەرپرسیارە. کوردیپێدیا بە مەبەستی ئەرشیڤکردن تۆماری کردووە.
ئەم بابەتە بەزمانی (Kurmancî) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
Ev babet bi zimana (Kurmancî) hatiye nvîsandin, klîk li aykona bike ji bu vekirina vî babetî bi vî zimana ku pî hatiye nvîsandin!
ئەم بابەتە 1,777 جار بینراوە
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
هاشتاگ
سەرچاوەکان
[1] ماڵپەڕ | Kurmancî | https://nlka.net/- 01-12-2022
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 45
1. ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 07-09-2022
12. کورتەباس Li Lozanê, Konferansa Lozanê
17. کورتەباس Ber bi revanşa Lozanê ve…
24. کورتەباس Lozan Antlaşması ve Kürtler
33. کورتەباس Lozan'da Musul sorunu ve Kürtler
35. کورتەباس Lozan antlaşması 1-
36. کورتەباس Lozan antlaşması 2-
37. کورتەباس Lozan Antlaşması 4
38. کورتەباس BARIŞ ANDLAŞMASI
39. کورتەباس MUSUL SORUNU VE ANKARA ANLAŞMASI
1. بەڵگەنامەکان Geschichte und die kurdische Frage
زمانی بابەت: Kurmancî
ڕۆژی دەرچوون: 07-09-2022 (2 ساڵ)
پۆلێنی ناوەڕۆک: وتار و دیمانە
پۆلێنی ناوەڕۆک: مافی مرۆڤ
پۆلێنی ناوەڕۆک: مێژوو
پۆلێنی ناوەڕۆک: دۆزی کورد
جۆری دۆکومێنت: وەرگێڕدراو
وڵات - هەرێم: کوردستان
وڵات - هەرێم: سویسرا
وەرگێڕدراو لە زمانی: عەرەبی
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
کوالیتیی بابەت: 99%
99%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( ئاراس حسۆ )ەوە لە: 01-12-2022 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە لەلایەن: ( سارا ک )ەوە لە: 08-12-2022 پێداچوونەوەی بۆکراوە و ئازادکراوە
ئەم بابەتە بۆ دواجار لەلایەن: ( سارا ک )ەوە لە: 15-04-2023 باشترکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!
ئەم بابەتە 1,777 جار بینراوە
فایلی پەیوەستکراو - ڤێرشن
جۆر ڤێرشن ناوی تۆمارکار
فایلی وێنە 1.0.111 KB 01-12-2022 ئاراس حسۆئـ.ح.
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
کورتەباس
دراوی میرنشینی بەدلیس
ژیاننامە
ڕۆژین ئەکرەم
ژیاننامە
عاسی فاتیح وەیسی
کورتەباس
شێخ محەمەد ئەسعەد ئەفەندی ئەربیلی؛ ژیان و بەرهەمەکانی لەبەر ڕۆشنایی سەرچاوە تورکی و ناوخۆییەکان
ژیاننامە
مریەم لەتیف
وێنە و پێناس
خێزانی شێخ عومەری پانی بەرز دروو
ژیاننامە
ئیحسان زەڵمی
پەرتووکخانە
کۆڵبەرنامە - وەشانی 2
وێنە و پێناس
خێزانی عەلادین شێخ عومەری پانی بەرز دروو
پەرتووکخانە
گوتاری شیعری لای د. وریا عومەر ئەمین
ژیاننامە
ڕازان ئەبوبەکر
پەرتووکخانە
دیوانی سەباح ڕەنجدەر؛ بەرگی 03
ژیاننامە
قومریە شێخ محەمەد بەرزنجی
پەرتووکخانە
ژووان؛ سەبارەت بە پەیوەندی نێوان کوڕان و کچان
کورتەباس
کەموکوڕییەکانی ڕێزمانی کوردی لە پڕۆگرامی خوێندنی هەرێمی کوردستان بەپێی تیۆری مۆرفیم
وێنە و پێناس
خوێندکارانی ئامادەیی سلێمانی کچان ساڵی 1977
ژیاننامە
پەیوەند عومەر
پەرتووکخانە
پەروەردە و خوێندن لە دیدی سەرۆک بارزانی
شوێنەوار و کۆنینە
کۆشکی حەوش کوروو
پەرتووکخانە
گەشتێک بە نێوان هەورێ و ماکۆک دا؛ بەرگی یەکەم
شوێنەوار و کۆنینە
پردی دیجلە
ژیاننامە
بەهار حاجی کەریم چرۆستانی
وێنە و پێناس
چەند کەسایەتییەکی شاری سلێمانی ساڵی شەستەکان
ژیاننامە
کۆچەر محەمەد عارف
ژیاننامە
نەسرین غەفار حەمە ساڵح
کورتەباس
نامەی نازم حیکمەت بۆ گەلی کورد
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
وێنە و پێناس
چەند کەسایەتییەک لە گۆیژە ساڵی 1957
کورتەباس
لە سەیدسادق باندێک بە تۆمەتی گەڕان بەدوای شوێنەواردا دەستگیر دەکرێن
پەرتووکخانە
شوێنەوارنامە - وەشانی 3
شوێنەوار و کۆنینە
زیندان سلێمان... شوێنی تەقوای زەردەشتییەکان
پەرتووکخانە
سیاسەت و پلانی زمان بۆ هەرێمی کوردستان
شوێنەوار و کۆنینە
قەڵای ئامەد
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )

ڕۆژەڤ
ژیاننامە
شوکور مستەفا
18-11-2008
هاوڕێ باخەوان
شوکور مستەفا
ژیاننامە
دالیا ئەحمەد
08-09-2010
هاوڕێ باخەوان
دالیا ئەحمەد
ژیاننامە
عەبدولی سوران
18-09-2018
هاوڕێ باخەوان
عەبدولی سوران
ژیاننامە
دەنیز هێڤی
18-09-2023
زریان عەلی
دەنیز هێڤی
پەرتووکخانە
گوتاری شیعری لای د. وریا عومەر ئەمین
18-09-2024
هەژار کامەلا
گوتاری شیعری لای د. وریا عومەر ئەمین
 چالاکییەکانی ڕۆژی
بابەتی نوێ
ژیاننامە
ڕۆژین ئەکرەم
18-09-2024
سروشت بەکر
ژیاننامە
عاسی فاتیح وەیسی
18-09-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
ڤیدیۆ
سان جۆڵا: سەر بە میتی تورکی و هاوڕەگەزخواز نیم!
18-09-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
پەرتووکخانە
ژووان؛ سەبارەت بە پەیوەندی نێوان کوڕان و کچان
18-09-2024
زریان سەرچناری
ژیاننامە
ئیحسان زەڵمی
18-09-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
قومریە شێخ محەمەد بەرزنجی
18-09-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
کۆچەر محەمەد عارف
18-09-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
پەیوەند عومەر
18-09-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
مریەم لەتیف
18-09-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
بیلال جیهاد زەنگڵ
18-09-2024
کشمیر کەریم
ئامار
بابەت
  537,139
وێنە
  109,479
پەرتووک PDF
  20,226
فایلی پەیوەندیدار
  103,740
ڤیدیۆ
  1,531
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
306,433
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
89,760
هەورامی - Kurdish Hawrami 
65,977
عربي - Arabic 
30,360
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
17,924
فارسی - Farsi 
9,609
English - English 
7,552
Türkçe - Turkish 
3,667
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Deutsch - German 
1,647
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
130,220
پەرتووکخانە 
25,586
ژیاننامە 
25,338
کورتەباس 
18,076
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
14,673
پەند و ئیدیۆم 
13,540
شوێنەکان 
11,997
شەهیدان 
11,596
کۆمەڵکوژی 
10,907
هۆنراوە 
10,260
بەڵگەنامەکان 
8,347
وێنە و پێناس 
7,358
ئامار و ڕاپرسی 
4,624
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,270
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,458
ڤیدیۆ 
1,428
پۆلێننەکراو 
990
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
820
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
777
کارە هونەرییەکان 
762
شوێنەوار و کۆنینە 
637
فەرمانگەکان  
276
گیانلەبەرانی کوردستان 
251
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
188
نەخشەکان 
185
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
94
زانستە سروشتییەکان 
80
خواردنی کوردی 
80
دۆزی ژن 
55
مۆزەخانە 
50
یارییە کوردەوارییەکان 
39
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
21
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
324
PDF 
31,275
MP4 
2,522
IMG 
200,602
∑   تێکڕا 
234,723
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
کورتەباس
دراوی میرنشینی بەدلیس
ژیاننامە
ڕۆژین ئەکرەم
ژیاننامە
عاسی فاتیح وەیسی
کورتەباس
شێخ محەمەد ئەسعەد ئەفەندی ئەربیلی؛ ژیان و بەرهەمەکانی لەبەر ڕۆشنایی سەرچاوە تورکی و ناوخۆییەکان
ژیاننامە
مریەم لەتیف
وێنە و پێناس
خێزانی شێخ عومەری پانی بەرز دروو
ژیاننامە
ئیحسان زەڵمی
پەرتووکخانە
کۆڵبەرنامە - وەشانی 2
وێنە و پێناس
خێزانی عەلادین شێخ عومەری پانی بەرز دروو
پەرتووکخانە
گوتاری شیعری لای د. وریا عومەر ئەمین
ژیاننامە
ڕازان ئەبوبەکر
پەرتووکخانە
دیوانی سەباح ڕەنجدەر؛ بەرگی 03
ژیاننامە
قومریە شێخ محەمەد بەرزنجی
پەرتووکخانە
ژووان؛ سەبارەت بە پەیوەندی نێوان کوڕان و کچان
کورتەباس
کەموکوڕییەکانی ڕێزمانی کوردی لە پڕۆگرامی خوێندنی هەرێمی کوردستان بەپێی تیۆری مۆرفیم
وێنە و پێناس
خوێندکارانی ئامادەیی سلێمانی کچان ساڵی 1977
ژیاننامە
پەیوەند عومەر
پەرتووکخانە
پەروەردە و خوێندن لە دیدی سەرۆک بارزانی
شوێنەوار و کۆنینە
کۆشکی حەوش کوروو
پەرتووکخانە
گەشتێک بە نێوان هەورێ و ماکۆک دا؛ بەرگی یەکەم
شوێنەوار و کۆنینە
پردی دیجلە
ژیاننامە
بەهار حاجی کەریم چرۆستانی
وێنە و پێناس
چەند کەسایەتییەکی شاری سلێمانی ساڵی شەستەکان
ژیاننامە
کۆچەر محەمەد عارف
ژیاننامە
نەسرین غەفار حەمە ساڵح
کورتەباس
نامەی نازم حیکمەت بۆ گەلی کورد
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
وێنە و پێناس
چەند کەسایەتییەک لە گۆیژە ساڵی 1957
کورتەباس
لە سەیدسادق باندێک بە تۆمەتی گەڕان بەدوای شوێنەواردا دەستگیر دەکرێن
پەرتووکخانە
شوێنەوارنامە - وەشانی 3
شوێنەوار و کۆنینە
زیندان سلێمان... شوێنی تەقوای زەردەشتییەکان
پەرتووکخانە
سیاسەت و پلانی زمان بۆ هەرێمی کوردستان
شوێنەوار و کۆنینە
قەڵای ئامەد
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.83
| پەیوەندی | CSS3 | HTML5

| کاتی ئافراندنی لاپەڕە: 0.656 چرکە!