ŞERÊ CÎHANA 3’ÊMÎN DA ŞOREŞA ROJAVAŞOREŞA ROJAVA
Li Hemberî Metodên Hatine Rûpeşkirin Ê Serweriya Zilam, Sekna Jina Azad

Dema li Rojavayê Kurdistanê rasterast bandora pêşketinên ku li Bakur, Rojhilat û Başûrê Kurdistanê rû didin tên dîtin, hikûmeta Sûrî polîtîkayên nû diyar dike; bi hikûmetên Tirkiye û Îranê re jî dikeve nava têkiliyên nêzîk. Di vê çarçoveyê de bi hikûmetên Tirkiye û Îranê re dikeve nava tifaqiyên dijî Kurd. Hikûmeta Sûrî bi wan dewletan re peymanên li ser mijarên wekî saloxgerî, operasyon, amûrên teknîkî û hwd. çêkiriye. Di vê mijarê de rejîma Esad hetanî pîleya dawî bêregez û teslîmkar tevgeriya ye. Bi taybet jî bêyî ku şerm bike bi tifaqa li dijî gelê Kurd a bi Erdogan re çêkirî; ji xwe re kiriye paldanka sûc kirinê. Dewleta Sûriyê ya ku bi tifaqa dewlêt netewên herêmê ve xwe li ser piyan digire, ji pêşkêş kirina Kurdan xwe paşve nekişandiye. Ev pozîsyona ku dewleta Sûrî ket hûndirê wê, pêşiya hêza ku bi veguhertina demokratîk, bi hevkariya Kurdan re bidest dixe asteng kiriye. Rejîma Sûrî li hember hebûna Kurdan bêrêze, bê nirx û wek malzemeyê bikar anînê dibîne. Eger ew pêvajoya ku Rêberê me li Sûrî rast fahm kiriba û li gorî wê vegerandiba pêşketina siyasetekî, bêguman wê rewş hem ji aliyê Sûrî hem jî aliyê Rojhilata Navîn ve cûdatir ba.
Her çiqas nêzîk bûyînên wan a li hember PKK’ê di vê çarçoveyê de bin jî, tegihiştina siyaset û asta zanatiya Rêbertiya me; li ser vê bingehê diyar kirina hevseng a pêdiviyên beramber, pêşiya wan polîtîkayên girtin. Hêzên hegemonîk pêvajoya komploya navnetewî ya ji destwerdana Rojhilata Navîn re bûye pêngava bingehîn dan destpê kirin û ne cih girtina dewleta Sûrî ya nava siyasetek ku zextên derve bên pêşwazî bike jî, bêguman bi polîtîkayên wî yên pragmatîst ve girêdayî ye. Bi dewama pêvajoya komployê re Rêberê me di dîroka 9’ê Cotmehê de ji Sûriyê veqetiya, bi rastî Sûrî bi wateya têkiliya bi Kurdan û siyaseta herêmê re vegeriya polîtîkaya xwe ya berê. Wekî ku me li jor jî da diyar kirin têkiliya xwe ya bi hêzên herêmî re bi taybet jî ya bi Tirkiyeyê re li ser Kurdan vegerand tifaqekî, di vê mijarê de bi nêzîk bûyînên xwe yên wekî di hûndir de pêşketina demokratîk biperçiqîne, li ser gel zext, binçav kirin û îşkence li dar bixe, teqlîd kirina pêk anînên faşîzan a dewleta Tirk, zêdekirina sixûran û hwd. Di wateya polîtîkayên civakî de jî rêbazên şerê taybet dixîst dewreyê, bi destê saloxgeriyê; karê tiryakê belav dikir, sektora fihuşê pêş dixist, li ser navê jiyana hemdem ji kevneşopiyê qut dikir, kesên xweziya xwe bi hinek din tîne diafirand, bi rêya rêze fîlmên Tirkan re civak ji rêderketinê re vekirî dihişt. Rejîma Beşar Esadê ku eqlê xwe ji saziyên saloxger ên Tirk û Îranê werdigirt, wek rêbazê şerê taybet berê xwe dide ji rê derxistina civakê. Bi dewletên herêmê re li ser dijberiya Kurd ew qas hatina wan jî, nedikarî li hember pêşketinên pêvajoyê Sûrî biparêze; zen dikir ku eger di pêkanînên dewleta statukoparêz de hişk bibe, wê bikare xwe li ser piyan bigire. Di sala 2011’an de pêvajoya tevgerên gel a wek ‘Bihara Ereban’ hat binav kirin, bi rastî ji aliyê Rêberê me ve jî wek pêvajoyek ku tevgerên demokratîk a tekoşîna azadiya Kurd dixîne nava tevgerê destêpê kir. Bêguman dewletên hegemon di xistina bin sexberiyê ya wan pêşketinan de dereng neman, lê pêvajo bi şêwazê ku wan dixwest pêş neket. Niha hem destwerdana hêzên hegemon ên li ser netewan hene hem jî rewşa çalak a daxwazên demokratîk ên gelan hene. Bi vî awayî ketina werçerxa herî çalak û bi pevçûn a wek şerê 3’emîn a cîhanê tê bi nav kirin, pêk hat. Helbet dewleta Sûrî ji ber sedema polîtîkayên kevneşop- statukoparêz û tifaqên xwe dispêrên tune kirina Kurdan a dewlet netewên herêmê, navenda wan hemû pêvajoyên şer rûnişt. Di encamê de em niha bi rastiya Sûriyeyek ku perçe bûyî û bû qada şerê 3’emîn a cîhanê re rû bi rû ne.
Kurdan li Sûrî bi nêvenga şer û raperînên gel ve; wek hêza herî rêxistinî ya xwe dispêre ezmûnên tekoşîna çil salan yekeyên xwe yên xwe rêvebirinê ava kirin hema hebûna dewletê an ya hêzekê bê bandor kirin. Şoreşa Rojava di vê wateyê de ne tenê ji bo gelê Kurd, di heman demê de sekn û çalakiya pratîze kirina mafên rêxistiniya demokratîk a gelan e. Bêguman di pêşengtiya Rêber Apo de jiyanî kirina pergala xwe dispêre paradîgmaya demokratîk, ekolojîk û azadîxwaziya jin; ne tenê di sînorên Rojava de, ji gelên cîhanê, bi taybet jî ji gelên Rojhilata Navîn re bûye modelek teşwîq kirinê û ji ber sedema vebijêrk bûyînê li dijî avanî û bîrdoziya desthilatparêz û dewletparêz bûye pêngavek xwediyê girîngiyek dîrokî. Şerê 3’emîn ê cîhanê encama tengezariya avanî û zîhniyetek xwedî temenê 5 hezar sal a şaristaniyê ye. Ango rewşek welê nîn e ku qeyranên herêmî-demkî pêşî lê veke; berhemê tevlîheviyekêye ku pêwistî bi guhertinên kok heye. Ji ber vê sedemê di vê navbera tevlîheviyê de pêngavek di cihê xwe de û rast a herî biçûk jî, pêşiya deskeftiyên mezin vedike. Paradîgmaya ku ji Şoreşa Rojava re dibe çavkanî, bi temamî li hember desthilatdarî- dewlet û zilam e. Ango bi rastiya ku em wek şaristanî pênase dikin re nakokiyek cewherî jiyan dike. Rojava pêngavek pratîkî ya bîrdoziya cûda ya derveyî bîrdoziyên desthilatdariyê ye; rastiya esas a ku Şoreşa Rojava ji pêşketinên din vediqetîne eve. Nexwe li gelek welatên Rojhilata Navîn di çarçoveya şerê Cîhanê yê 3’emîn de guhertin pêkhatine, desthilatdar perçe bûne, dest guhertine, nexşe guherîne, pêşketinên kurt û dijwar rû dane. Lê yek ji wan jî wateya ku Şoreşa Rojava di xwe de dihewîne, na hewîne; ji ber ku ne legerînek welê ne ku xwe ji bîrdoziya desthilatdariyê rizgar kiribin. Ji ber vê sedemê Rojava ji bo eniya azadiya Cîhanê dibe hêvî, dîsa ji ber vê sedemê rastî dorpêça hêzên herêmî û hêzên hegemonîk ên navnetewî tê. Wek destpêk sedema her cûre êrîşa li hember Şoreşa Rojava pêk tê, çavkaniya xwe ji avaniya wê ya bîrdozî digire. Ji ber vê sedemê an rastî dij êrîşan an jî wek bîrdozî helandin, marjinal kirin, tevî pergalê kirin; ango ji bo ji xeta bîrdozî ya Rêber Apo qut bibe, êrîşên şerê taybet pir zêde ne, pir alî ne, ji her aliyê ve ne. Ji aliyekî ve bi pêngavên rasterast a şer kûr kirin, gel li hember hev sor kirin, rêxistin kirina pergal û pêşengtiya xwe; ya DYA, Rûsya û hinek welatên Ewropayê, ji aliyê din ve êrîş û bê tehemiliya li hember avaniya Kurdê Azad a dewtetên statukoparêz ên herêmî yên di pêşengtiya dewleta Tirk a faşîst de ji aliyê din ve nêzîkbûyînên înkarker-berjewendperest-statukoparêz a rejîma Sûriyê, ji aliyekê ve xebat û hewldanên xayînene ya ENKS’ê ya ji bo berjewendiyên xwe bikar anîn û pêşkêş kirina şoreşê ya ji hêzên din re û ji aliyekê ve jî, bi êrîşên rêxistinên faşîst ên di bin venêrîna rêxistinên saloxger de ji aliyê hêzên navnetewî û herêmî ve bin navê Îslamî wek DAIŞ û El Nusra hatin ava kirin û bi erka rûxandinê ve hatin erkdar kirin ve dixwazin ku şoreşê bixeniqînin. Bi hiştina her tim a şer û êrîşan ve xwestine ku gel nekare pergala xwe ya azad ava bike. Her tim bi rêbazê şerê taybet ve hewl didin têgihiştina ne aramiyê, ramanê ku jiyan ne di ewlehiyê de ye û deskeftin çi dibe bila bibe wê encam ji aliyê hêzên mezin ve bê diyar kirin ve; pêşiya derketina şoreşgerî ya gel bigirin, li ser vê bingehê jî dixwazin bi civakê bidin bawer kirin ku şoreş demkî ye. Bi vê armancê ve hewl didin bi derûniya şer ve; şêwazê ku şûna welatê xwe biparêze revê tercîh bike, şerpeze, tengijî û li gorî berjewendiyên xwe yên ferdperest tevbigere pêş bixîne. Dixwazin ku bi pêk anîna ambargoya aborî ve gel bi tengijînin û beralî koçberiyê bikin. Qasî bê aramiya polîtîkaya civakî- çandî ya wan hêzan, peyda kirina şêweyê jiyana ji rê derketî û modernîst, ji aliyê siyasî ve ne dîtina statuya ku îradeya Kurdan temsîl dike, ji mafê Kurdan wêdatir pênase kirina hebûna wan jî wek mafek têrker dîtin, xistina bin sexberiyê ya deskeftî û berxwedana leşkerî û bi şiklê ku hêzên leşkerî yên Rojava derveyî rêveberiya Şoreşê û mekanîzmaya wê dest girtin. Wan pêk anînan bi hedef girtina bizavên bingehîn ên civakê ve pêş dixînin.
Ji ber wan hemû sedeman qada Şoreşa Rojava di navenda şerê Cîhanê ya 3’emîn de cîhê xwe digire, ji ber wan sedeman ezmûnên Neteweya Demokratîk a pir nasnameya hevpar a gelan; hem di bin pencê hêzên herêmî de hem jî di bin pencê hêzên navnetewî de û bi êrîşên bin xistin re rû bi rû dimîne. Wek hêza hegemon bingehîn Emerîka; ya dixwaze ji pêvajoya xwe nû kirinê ya pergalê re pêşengtî bike, ji sala 1990’an hetanî niha rola hêza rûxîner a herêmê dileyîze. Her çiqas her tim daxwaza xwe ya ji pêşengtiya pêşketina demokrasiyê bîne ziman jî demokrasiya Emerîkayê ji nûve dagirkirinê wêdatir ne xwediyê wateyekê ye. Bi rastî Şoreşa Rojava ne tenê perçeya Rojava, qada xwe pratîze kirina şerê çil salî ya di pêşengtiya Rêbertiya me de tê rêve birin û temsîliyeta keda gelê Kurd, jin û gelên herêmê dike. Ji ber ku dixwazin ji ber vê sedemê Şoreşa Rojava ji qewet bixînin, paşda bihêlin, lewma ji êrîşên hêzên çeteyên herêmê re vekirî dihêlin. Bêguman ev rewş digel nakokiyên navxweyî yên DYA-Rûsya û hêzên statukoparêz ên herêmî jî, mijareke ku li hev kirine. Li piştî gelê me pergala xwe ya rêveberiya xweser ava kir şûnve destpêkê çeteyên wekî El- Nusra, piştre jî rêxistina çete DAIŞ ya karakterê xwe ji kevneşopiya şer a Tirk dewr girtî xistiye dewrê; li ser Kurdan, Asûriyan, Ermenî û Ereban ajotiye, bi vî awayî xwestiye ku Rojavayê Kurdistanê teslîm bigire, serî bide tewandin û bîne asta ku bikare bikar bîne. Di encamê de li herêmê tu serkeftinên DYA’ê çênebûne; bi dorpêça Kobanê re hemû li hember êrîşên ku li dijî Kurdan hatin pêş xistin bêdeng mane, şopandine, dema di xeta Rêbertî de pêşengtiya milîtan a ruhê Apoyî û berxwedana rastiya gelê azad li Cîhanê eniyek nû ya azadiyê ava kir şûnve, fahm kirin ku wê DAIŞ têk biçe; piştra balafirên Emerîkayê wek rizgarkerekê kozikên DAIŞ’ê bombarduman kiriye. Armanç jî ew bû ku xwe wek xelaskerekî pêşkêş bike, bêyî ku li holê serkeftinek aîdê wî hebe vê serkeftinê ji xwe re bike mal û bi vê minasebetê jî bikeve nava Şoreşê û deskeftiyên wê bidize. Helbet ev pêvajo hemû di çarçoveya şerê taybet de ferasetek in. Şoreş; herî zêde piştî pêngava yekemîn a tê wateya avakirinê şûnve, dikevin xeteriyê.
Bi xeteriya xerab bûnê, di nava pergalê de helandin û bi diziyê rû bi rû dimînin. Şoreşa Rojava jî bi pêvajoyên wiha re rû bi rû ye. Teorîsyenê wan polîtîkayên şerê taybet; DYA’e, Rûsya ye, welatên YE’ê ne, hêzên statukoparêz ên herêmê ne, rêxistin û aliyên paşverû- xayîn in. Tişta li ser şoreşê tê ferz kirin ewe ku bibe alîgir, di nava wan de cihê xwe bigire, her tim bi nîşandayîna mirinê re tayê pê bidin qebûl kirin. Tekoşîna Kurdan a bi DAIŞ’ê re hêzek bi heybet derxistiye holê. Ji çavkaniya wê qut kirina vê hêzê rêbaza şerê taybet a herî bingehîn e. Rêbertiya me wiha dibêje: “Xwedî li serkeftinên YPG’ê derdikevin, lê zîhniyeta ku YPG pêk anî ji nedîtî ve tên, naxwazin vê pêşengtiya ku ev zîhniyet pêk anî bibînin.” Wekî ku Rêbetiya me jî diyar kir, YPG hêza parastina gelan a ku çarçoveya paradîgmaya Rêbertî hat ava kirin e. Çavkaniya wan hemûyan Rêbertî ye. Bi gotina ji Rêbertî re ‘na’, ji YPG’e ye ku bi erka pratîze kirina xeta bîrdoziya Rêbertî rabû re, ‘erê’ rê derketineke, desteser kirina şoreş û amûrên wê ne, hedef xerab kirina şoreşê ye. Polîtîkaya şerê taybet a destpêk û bingehîn ewe ku vê şoreşê ji Rêbertî bidizin, çavkaniya wê xumam bikin û bikin aîdê xwe. Hêzên şerê taybet ên ku tenê hebûna Rêbertî bi PKK’ê re sînor digirin, daliqandina wêneyên Rêbertî jî dikin pirsgirik, dixwazin Şoreşê ji cewher û rengê wê qut bikin û bikin aîdê xwe. Çalakî û karakterê destpêkê yê şaristaniyê, diziye. Keda jin, xweza, mirov desteser kir, tiştên ku desteser kir ji bo xwe bikar anî, bi aliyên ku nirxên wan hatin desteser kirin jî da bawer kirin ku ew nirx aîdê wî ne. Çawa ku derewa çil caran tê gotin dikeve şûna rastiyan, wî jî hem desteser kir hem got; ev ya min e, hem jî li nava çavê mirovan mêze kir û ew derew bi wan da qebûl kirin. Şaristanî dîsa bi heman rol û bi heman armancê tevdigere. Li Kurdistanê piştî şerê KobanîKobanî ava kirina baregehên herêmê, ne di berjewendiya şoreşê de ne. Ne mixatab girtina rêveberiya xweser a demokratîk, kirina mijara nîqaşê ya qebûl kirin û ne qebûl kirina rêveberiya xweser tam polîtîkayek dagirkeriyê ye. Kurdên ku derveyî pêvajoya Cenev û Astanayê hatin hiştin tune tên hesibandin, lê baregehên wan jî di bin kontrola Kurdan de ne, ji aramiya ku çêbûye sûd werdigirin. Dema di vê mijarê de ne rehetî pêş dikevin jî, Tirkan û çeteyan di ser Kurdan de diajon û her tim polîtîkayek şantajê pêk tînin. Kurd ne lanetiyên li ser rûyê erd in, tu gel jî ne lanetiyên li ser rûyê erd in. Kurd wek lanetî û hevdîtina ku bi Kurdan re tê çêkirin jî wek qencî dîtin, polîtîkayek şerê taybet e. Hewldana îqna kirinê ya xala ku wekî ew Kurdan diparêzin, tam berevajî kirineke. Di encamê de komên şerê taybet li ser vê bingehê dixebitin, hewl didin seknek girêdayî ya dişibe rastiya jiyana girêdayî derve ya PDK’ê pêş bixînin.
Kobanî berhemê berxwedana mîlîtanên Apoyî ye. Kobanî di serkeftina xwe de ne deyndarê Emerîkayê ye, berhem û serkeftina Gelhat, Ozgur, Hebûn Derîk, Arîn, Rewan Kobanî, Gulan Batman û gelek mîlîtanên Apoyî ye. Digel vê jî Emerîka dixwaze li herêmê bimîne, çûyîna xwe jî vegerîne şantajekê, bi têgihiştina; ‘eger ez biçim hûnê bên kuştin’ ve jî, gef li gel û hêzên Şoreşa Rojava bixwe. Emerîka dagirker e, mayîna wî ya herêmê ne rewa ye. Aliyê wan a ji bo Kurdan xeteriyê çêdike; şêwazê wan a dest girtina Kurdan e. Rûsya hewl dide hemû deskeftiyên me ji polîtîkaya xwe ya paşverû- kevneperest re bike qurban, ji rê derxîne, bike yedeka rejîmê, eger ew nebe jî li ser Kurdan siyaseta ajotina Tirk û çeteyan bimeşîne. Rûsyaya ku ne xwediyê nirxekêye jî li ser navê teslîm girtina Kurdan Efrîn pêşkêşî Tirkan kir. Bi kuştina Kurdan a bi destê Kurdan ve polîtîkaya; ‘eqil kirinê’ birêve dibe. Di serî de Fransa nêzîk bûyînên welatên Ewropa yên ku hewl didin hebûna xwe ya herêmê nîşan bidin jî li ser vî esasî ne. Hewl didin bi reş kirina îradeyê ve xwemalî bûn û hêza cewherî asteng bikin, hewceyî kirin û bikar anîn, armancên wan ên herî mezin in. Paradîgmayek ew qas pêşketî û pêşxistina şêwazek alternatîf a xwe rêxistin kirinê ya neteweya ku biçûk û paşverû tê dîtin; fahm nakin, bê qîmet dibînin, bi quretiya bê tirs, tevlihev û eciqandinê ji xwe re maf dîbinîn ve tevdigerin. Ji ber vê sedemê polîtîkayên şerê taybet bi xwe spartina hest û feraseta serdest a serweran ve pêş dikeve. Divê berxwedana Şoreşa Rojava li dijî wan hemûyan, her tim çavkaniya xwe zelal pênase bike û hêza tevgerandinê xwe bisperê îradeya cewherî.[1]