پەرتووکخانە پەرتووکخانە
گەڕان

کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!


بژاردەی گەڕان





گەڕانی ورد      کیبۆرد


گەڕان
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆمارکردنی بابەت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
ئامرازەکان
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
زمانەکان
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
هەژماری من
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
گەڕان تۆمارکردنی بابەت ئامرازەکان زمانەکان هەژماری من
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 دەربارە
 بابەت بەهەڵکەوت
 چالاکییەکانی ڕۆژی
 ڕێساکانی بەکارهێنان
 ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
 بیروڕاکانتان
 دڵخوازەکان
 کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
 چالاکییەکان - کوردیپێدیا
 یارمەتی
بابەتی نوێ
شوێنەوار و کۆنینە
کۆشکی موشیر دیوان،
28-03-2024
سارا سەردار
پارت و ڕێکخراوەکان
کارۆ
28-03-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
شوێنەوار و کۆنینە
قەڵای حەسەن ئاباد
28-03-2024
سارا سەردار
ژیاننامە
هیدایەت عەبدوڵڵا حەیران
28-03-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
ژیاننامە
بەرزان بەلەسۆیی
28-03-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
پەرتووکخانە
شارستانیی کۆلاپس، ژیان و خۆشەویستی لە سەردەمی سەرمایەدارییدا
27-03-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
وێنە و پێناس
تیپی وەرزشی گوندی کارێز لە کفری ساڵی 1993
27-03-2024
زریان عەلی
پەرتووکخانە
بە ئەوینت ڕابردووم بسڕەوە
27-03-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
وێنە و پێناس
ئەسحابەسپی-سلێمانی ساڵی 1968
27-03-2024
زریان عەلی
وێنە و پێناس
گەڕەکی عەقاری سلێمانی ساڵی 1960
27-03-2024
زریان عەلی
ئامار
بابەت 514,877
وێنە 104,261
پەرتووک PDF 18,882
فایلی پەیوەندیدار 94,723
ڤیدیۆ 1,232
شەهیدان
موسا عەنتەر
ژیاننامە
کەرەمێ سەیاد
ژیاننامە
سمکۆ عەزیز
شەهیدان
ژینا ئەمینی
وێنە و پێناس
جگەرخوێنی شاعیر لەناو خۆپیش...
کۆماری ئارارات لە مێژووی شۆڕشی ئاگری داغدا
خانمانی کوردیپێدیا، ئازار و سەرکەوتنەکانی ژنانی کورد لە داتابەیسی نەتەوەکەیاندا هاوچەرخانە ئەرشیڤدەکەن..
پۆل: کورتەباس | زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
عربي0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

کۆماری ئارارات لە مێژووی شۆڕشی ئاگری داغدا

کۆماری ئارارات لە مێژووی شۆڕشی ئاگری داغدا
کۆماری ئارارات لە مێژووی شۆڕشی ئاگری داغدا
#کەیوان ئازاد ئەنوەر#

یەکێک لە ڕووداوە سیاسییە هەر گەورەکانی ئەم قۆناغە مێژووییە، گەیشتنی کورد بوو بە سیستەمێکی سیاسیی نوێ کە ڕاگەیاندنی (کۆمار) بوو. ئەوەش پێشکەوتووترین سیستەمی سیاسی بوو لەو قۆناغە مێژووییە و لە سەرتاسەری جیهاندا. یەکەمین سیستەمی کۆمارییش کە کورد پێ ئاشنا بووبێت لەسەر خاکەکەی کوردستان، ئەو کۆمارە بوو کە جەنەراڵ ئیحسان نووری پاشا سەرکردەی (شۆڕشی ئاگری داغ) لە باکوری کوردستان لە (پایزی 1927) لە گوندی (کۆرداڤا)ی دامێنی چیای ئارارات ڕای گەیاند. ئەوەش دوای تێپەڕبوونی دوو ساڵ بەسەر شکستی شۆڕشەکەی شێخ سەعیدی پیران لە ساڵی (1925)دا. ڕاگەیاندنی ئەو کۆمارەش دوای (کۆنگرەی بوحەمدون) هات لە شاری بەیرووت کە لە مانگی تەمووزی ساڵی (1927)دا لەلایەن کۆمەڵێک ئەفسەری کوردی پایەبڵندی پێشووی دەوڵەتی عوسمانی و پۆلێک کەسایەتی و خوێنەواری کوردی باکوور و خۆرئاوای کوردستان بەسترا. لەو کۆنگرەیەشدا چوار دەستە و ڕێکخراوی کوردی بڕیاری یەکگرتنیان دا لە کۆمەڵەیەکی کوردی سەربەخۆی بەناوی (کۆمەڵەی خۆییبوون)دا. ئەو دەستە و ڕێکخراوانەش (کۆمەڵەی خۆییبوون)یان لە شاری بەیرووت ڕاگەیاند، هەریەک لە (تاقمی کوردستان، کوردستان تەشکیلات، کورد و میللییەت، کۆمیتەی ئیستقلال) بوون. بەو ڕووداوەش کۆمەڵەکە بووە ڕێبەر و زمانحاڵی دووەمین شۆڕشی باکووری کوردستان لە دوای ساڵانی جەنگی جیهانیی یەکەم بەناوی (شۆڕشی ئاگری داغ).

لەگەڵ هەڵایسانی ئەو شۆڕشەش لە گوندی (کۆرداڤا)ی دامێنی چیای ئارارات بە ڕێبەرایەتیی جەنەڕاڵی ناوبراو لە هاوینی ساڵی (1927)دا، کار بۆ ڕاگەیاندنی کۆمارەکە کرا لە پاییزی هەمان ساڵ. ئەوەش دوای ئەوەی جەنڕاڵ ئیحسان نووری پاشا وەک سەرکۆمار (حسکی تیلۆ)ی بۆ پێکهێنانی کابینەی حکوومەت ڕاسپارد. دواتر ئاڵای کوردستان لەسەر داودەزگاکانی دەسەڵاتەکە بەرز کرانەوە کە ئاڵای کۆمەڵەکە بوو. ئەمە و دەست کرا بە ڕێکخستن و پێکهاتەکانی حکوومەت و پێکهاتەی سەربازی تا بتوانێت بەرگری لە کۆمارەکە و دەستکەوتەکانی بکات. مانگێگی نەخایاند، هێزی سەربازی کۆمار توانییان لە چەند کردەیەکی سەربازی و ڕزگارکردنی چەند گوند و شارۆچکەیەکی ناوچەکە ڕزگار بکەن و دەست بگرن بەسەر شارەکانی (بەدلیس و وان)دا. ئەمە و توانیشیان دەست بگرن بەسەر 1700 سەربازی تورک و 600 تفەنگ و 24 تۆپدا. هەروەها 12 فڕۆکەی جەنگی سوپای تورکیاش بخەنە خوارەوە. ئەو ڕووداوانە لەکاتێکدا بوون کە ئیسماعیل خانی سمکۆی شکاک لە خۆرهەڵاتی کوردستان ڕابەڕایەتیی شۆڕشێکی لە دژی ڕژێمی پادشایەتیی (ڕەزا شای پەهلەوی) دەکرد. بۆیە هەردوو دەوڵەتی تورکیا و ئێران کەوتبوونە دۆخێکی سیاسی و سەربازی و ئابووریی خراپ کە دەبوو لەپاڵ دروستکردنەوە و ئاوەدانکردنەوەی وڵاتەکەیان، بەرەنگاری ئەو شۆڕشە ئازادیخوازانەیەش بکەن.

ڕاگەیاندنی کۆمار و بەردەوامی بەو شۆڕشە، لەکاتێکدا بوو کە هیچ دەوڵەت و هێزێکی ناوچەیی و هەرێمی و نێودەوڵەتی، ئامادە نەبوو دان بەو دەسەڵات و کۆماردا بنێت جگە لە خودی کورد. کوردیش بەگشتی و کوردی ئەو بەشەی کوردستانیش بەتایبەتی، ناچار بوو پەنا بۆ وەها ڕێگایەک ببات، لەبەر ئەم هۆکارانەی خوارەوە:

1. بەردەوامبوونی سیاسەتی تۆقاندن لەلایەن دەوڵەتی تورکیای کەمالی. بە تایبەت دوای ئەوەی لەنێوان ساڵانی (1925−1927) و شکست پێهێنانی شۆرٍِشەکەی شێخ سەعیدی پیران کەوتە ڕاگواستنی کوردەکان لە ناوچەکانی خۆیان بۆ ناوچە تورکنشینەکان. ئەو ڕووداوەش سەرباری ئەوەی هەزاران خێزانی کوردی لە ناوچەکانی خۆیان دابڕی و خێزانی تورکیان لە شوێن نیشتەجێ کران، سەدان منداڵ و مێرمنداڵ و خێزانی کورد لە ڕێگاکانی گواستنەوەیان لە برسان و سەرما و نەخۆشیدا مردن. ئەوەش کاریگەریی توندی لەسەر کەسایەتییە دیار و خوێنەوارە شۆڕشگێڕ و بەهەڵوێستەکانی کورد دروست کرد.

2. شکستی شۆڕشەکەی شێخ سەعیدی پیران و لەسێدارەدانی خۆی و 52 هاوڕێی و سەرکردەی شۆڕشەکە لەلایەن دەوڵەتی تورکیاوە، شوێنەواری خراپی لەسەر زۆرینەی تاک و خێزان و کۆمەڵگای کوردی بەگشتی و کوردی باکووری کوردستان بەتایبەت دروست کرد. بەتایبەت دوای ئەوەی شێخ سەعیدی پیران، زانا و مامۆستا و ڕێبەرێکی گەورەی ڕێبازی نەقشبەندی بوو. واتە کەسایەتییەکی ئایینی و نەتەوەیی و نیشتمانیی گەورە بوو.

3. سیاسەتی حکوومەتی پادشایەتیی ئێران و خودی ڕەزا شا لەو قۆناغەدا بۆ بەگژاچوونەوەی کوردەکانی باکووری کوردستان، بە دژی سیاسەتی دەوڵەتی تورکیا، تا ئەو دەوڵەتە لەسەر پێی خۆی نەوەستێ و نەبێتە کێشە بۆ دەسەڵات و دەوڵەتەکەی. ئەوەش وەک پەرچەکردارێکی حکوومەتی پادشایەتیی ئێران بوو بۆ دەوڵەتی تورکیا کە هۆکاری پشتیوانی و یارمەتیدەری شۆڕشەکەی ئیسماعیل خانی سمکۆی شکاک بوون لەنێوان ساڵانی (1925−1930)دا.

لێرەوە شۆڕشەکە و ئەو کۆمارە کوردییە بۆ ماوەی پێنج ساڵ، واتە لەنێوان ساڵانی (1927−1923)دا درێژەی کێشا. لەو ماوەیەشدا سەرباری هاوکاری و پشتیوانیی کوردەکانی باکوور، بارزانییەکان بە ڕێبەرایەتیی شێخ ئەحمەدی بارزان لە باشووری کوردستان و کوردەکانی خۆرئاوای کوردستان، پشتیوانێکی بەهێزی شۆڕشەکە و ئەو دەسەڵاتە بوون لە باکوور. لەم بوارەدا بارزانییەکان سەرباری گەیاندنی ئازووقە و پشتیوانی لە گواستنەوەی چەک بۆیان، بە هێزی چەکدارییش هاوکاریی شۆڕش و دەسەڵاتەکەیان کرد. هەروەها نزیکەی 500 ئەسپیان گەیاندە شۆڕشەکە کە بۆ ئەو قۆناغەی شۆڕش و کۆمارەکە بایەخی خۆی هەبوو. کوردەکانی خۆرئاوای کوردستانیش لە سووریا لە بەری باشوور پشتیوانییان لە شۆڕشەکە کرد.

کۆتایی ئەم شۆڕش و دەسەڵاتەش وەک هەر شۆڕش و دەسەڵاتێکی تر، دوای ئەوە هات کە لەلایەک دەوڵەتی تورکیا بە گەیاندنی نزیکەی 60 هەزار سەرباز کەوتە بەرەنگاربوونەوەی و سنووردارکردنی شۆڕشەکە. دواتر دەستی هاوکاریی داگیرکارە فەڕەنسییەکانی لە خاکی سووریا گەیشتێ، کاتێک بواریان بە دەوڵەتی تورکیا دا بە ڕێگای شەمەندەفەر لە بەری باشوورەوە هێزێکی سەربازی بگەیەننە بەری باشووری شۆڕشەکە. هەروەها لەو ڕێگایەشەوە ئازووقە و چەک و تەقەمەنی بگەیەنێتە سوپای تورکیا تا ئاستی گەمارۆکان لەسەر دەسەڵاتەکەی ئارارات توند بکاتەوە. بەدوایدا لەگەڵ دەوڵەتی پادشایەتیی ئێران کەوتە دانوستان کە دواجار ڕێککەوتنی ساڵی (1932)ی لێ کەوتەوە. بەپێی ئەو ڕێککەوتنەش دەوڵەتی تورکیا بەڵێنی دا دەستبەرداری پشتیوانیی شۆڕشەکەی ئیسماعیل خانی سمکۆی شکاک بێت لە بەرامبەر دەستبەداربوونی دەوڵەتی پادشایەتی ئێران لە پشتیوانیی شۆڕشەکەش ئاگری داغ. بەو ڕووداوەش سنوورەکانی خۆرهەڵاتی کوردستان لەسەر شۆڕشەکە داخرا و بواری گەیاندنی کۆمەک و هاوکاری کەمی کرد. لە بەرامبەردا دەوڵەتی تورکیا گەمارۆکانی سەر شۆڕشەکەی توند کردەوە کە دواجار لە پایزی ساڵی (1932)دا کۆتایی بە دەسەڵات و شۆڕشەکە هێنا.[1]

$سەرچاوەکان$
کریس کۆچێرا: کورد لە سەدەی نۆزدە و بیست.
د. کەیوان ئازاد ئەنوەر: چەردەیەک لە مێژووی کورد.
ئەم بابەتە 640 جار بینراوە
هاشتاگ
سەرچاوەکان
[1] ماڵپەڕ | کوردیی ناوەڕاست | ماڵپەڕی باسکورد - 28-02-2022
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 10
زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
ڕۆژی دەرچوون: 28-02-2022 (2 ساڵ)
پۆلێنی ناوەڕۆک: مێژوو
جۆری دۆکومێنت: زمانی یەکەم
جۆری وەشان: دیجیتاڵ
زمان - شێوەزار: کرمانجیی ناوەڕاست
فۆڵدەرەکان: مێژووی کۆن
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
کوالیتیی بابەت: 94%
94%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( زریان عەلی )ەوە لە: 23-08-2022 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە لەلایەن: ( ئاراس ئیلنجاغی )ەوە لە: 23-08-2022 پێداچوونەوەی بۆکراوە و ئازادکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!
ئەم بابەتە 640 جار بینراوە
پەرتووکخانە
بە ئەوینت ڕابردووم بسڕەوە
پەرتووکخانە
کۆڵبەرنامە - وەشانی 1
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا)
29-01-2024
پەرتووکخانە
فلاشباک؛ لە دەفتەری بیرەوەر...
پەرتووکخانە
دووبارە پێناسەکردنەوەی کورد...
پەرتووکخانە
لۆزاننامە - وەشانی 2
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا)
14-03-2024
ژیاننامە
ڕێناس ڕزگار
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا)
19-03-2024
پەرتووکخانە
بە تیشکی ئیشقت ئەدرەوشێمەوە
ژیاننامە
کەمال محەمەد ڕەمزی
پەرتووکخانە
سیاسەت و پلانی زمان بۆ هەرێ...
پەرتووکخانە
سایکس-پیکۆنامە - وەشانی 1
ژیاننامە
درەخشان فەرەج سەعدون
پەرتووکخانە
شارستانیی کۆلاپس، ژیان و خۆ...
ژیاننامە
مژدە جەمال کەمالەدین
ژیاننامە
سەید ئەحمەد حەسەنی فەرد
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا)
27-01-2024
ژیاننامە
ژیان عەلادین
ژیاننامە
مەیان خاتوون
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 1
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا)
04-03-2024
ژیاننامە
هیدایەت عەبدوڵڵا حەیران
ژیاننامە
مەلا عەبدوڵڵای وەڕازی
ژیاننامە
بەرزان بەلەسۆیی

ڕۆژەڤ
شەهیدان
موسا عەنتەر
10-11-2008
هاوڕێ باخەوان
موسا عەنتەر
ژیاننامە
کەرەمێ سەیاد
08-03-2015
هاوڕێ باخەوان
کەرەمێ سەیاد
ژیاننامە
سمکۆ عەزیز
17-11-2012
هاوڕێ باخەوان
سمکۆ عەزیز
شەهیدان
ژینا ئەمینی
17-09-2022
شەنە ئەحمەد
ژینا ئەمینی
وێنە و پێناس
جگەرخوێنی شاعیر لەناو خۆپیشاندەران
26-03-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
جگەرخوێنی شاعیر لەناو خۆپیشاندەران
 چالاکییەکانی ڕۆژی
بابەتی نوێ
شوێنەوار و کۆنینە
کۆشکی موشیر دیوان،
28-03-2024
سارا سەردار
پارت و ڕێکخراوەکان
کارۆ
28-03-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
شوێنەوار و کۆنینە
قەڵای حەسەن ئاباد
28-03-2024
سارا سەردار
ژیاننامە
هیدایەت عەبدوڵڵا حەیران
28-03-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
ژیاننامە
بەرزان بەلەسۆیی
28-03-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
پەرتووکخانە
شارستانیی کۆلاپس، ژیان و خۆشەویستی لە سەردەمی سەرمایەدارییدا
27-03-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
وێنە و پێناس
تیپی وەرزشی گوندی کارێز لە کفری ساڵی 1993
27-03-2024
زریان عەلی
پەرتووکخانە
بە ئەوینت ڕابردووم بسڕەوە
27-03-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
وێنە و پێناس
ئەسحابەسپی-سلێمانی ساڵی 1968
27-03-2024
زریان عەلی
وێنە و پێناس
گەڕەکی عەقاری سلێمانی ساڵی 1960
27-03-2024
زریان عەلی
ئامار
بابەت 514,877
وێنە 104,261
پەرتووک PDF 18,882
فایلی پەیوەندیدار 94,723
ڤیدیۆ 1,232

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.33
| پەیوەندی | CSS3 | HTML5

| کاتی ئافراندنی لاپەڕە: 0.218 چرکە!