دەرهێنەری کورد ئەیاد جەبار، وەرگری ئۆسکاری کورتەفیلم: دەبێ وانەی سینەما لە مەنهەجی پەروەردەدا هەبێت
”لە کامێرای ڤیدیۆی باوکمەوە دەستم پێ کرد“
ئەیاد جەبار، لەنێو دنیای سینەمادا بە (دەرهێنەر ئەیاد جەبار) ناسراوە، بە ڕەسەن کوردێکی خانەقینییە و لەدایکبووی 1977ی شاری بەغدایە، دەرچووی پەیمانگای کارگێڕی و ئابوورییە لە بەغدا. لە ساڵی 1996 دەستی بە ئیشی فۆتۆگرافەری و دەرهێنەری کردووە و ئێستا یەکێکە لە بەناوبانگترین دەرهێنەرە کوردەکان، کە چەندین فیلمی بە هەردوو زمانی کوردی و عەرەبی دەرهێناوە، کە چیرۆکی جۆراوجۆرن و هەر یەکە و گوزارشت لە بابەتێکی دیاریکراو دەکات.
لەم ڕێگەیەشەوە چەندین خەڵاتی نێودەوڵەتی و
ئۆسکارئۆسکاریشی بەدەست هێناوە، لە ساڵی 2006 ئەیاد لەگەڵ خێزانەکەی گەڕاوەتەوە بۆ شاری خانەقین و زۆربەی بابەت و شوێنە دێرین و ئاسەوارەکانی شارەکەی دیکۆمێنت کردووە. ئێستا بەڕێوەبەری چەند فێستیڤاڵێکی سینەماییە لە
هەولێرهەولێر، هەروەها ئەندامی لێژنەی دادوەرییە لە فێستیڤاڵەکانی کوردستان و عێراق.
ئەیاد جەبار، لە دیمانەیەکی تایبەتدا لەگەڵ (باسنیوز) چەند خاڵێکی گرنگ لەسەر دۆخی ئێستای سینەمای کوردی ڕوون دەکاتەوە و ئێستا پیێ وایە، دۆخی هونەری سینەما ڕووی لە کزبوون کردووە و هۆڵی سینەماکان بۆ فیلمی کوردی تا ڕادەیەک چۆڵن و پێویستە ڕەوتی دەرهێنان و پێشوازیکردن لە فیلمی کوردی بەگەڕ بخرێتەوە. لە هەمان کاتدا ئاواتەخوازە بتوانێت ناوی کورد لە ڕێگەی نماییشکردنی فیلمەکانی، باشتر بە جیهان بناسێنێت.
(باسنیوز) چۆن هاتیتە نێو دنیای سینەماوە و سەرەتاکەت چۆن بوو؟
ئەیاد جەبار: ئەم بابەتە دەگەڕێتەوە بۆ قۆناغی منداڵییم لە ساڵانی 1983- 1982، ئەوکات باوکم کامێرای ڤیدیۆی کڕیبوو، هەرچەندە خۆی وێنەگر نەبوو، بەڵام حەزی دەکرد سەرجەم ساتە خۆشەکانی ژیانمان بۆ ئایندە دیکۆمێنت بکات، لەم ڕێگەیەدا باوکم هەستی جوانی وێنەگریی لە ناخ و دڵی مندا چەسپاند، بۆیە منیش خولیای لاساییکردنەوەی ئەم ئیشە جوانەی باوکم لا دروست بوو.
دواتر باوکم کە لە حەزی من ئاگادار بووەوە، کامێرایەکی تایبەتی بۆ هێنام، منیش خۆم فێری وێنەگری و دروستکردنی ڤیدیۆ بۆ خێزانم کرد، هەتاکوو ساڵی 1996، دوای تەواوبوونی قۆناغی خوێندنم، لە کەناڵێکی عەرەبی لە بەشی وێنەگری دەستبەکار بووم. دوای پەرەپێدانی زیاتر بە پیشەکەم، لەگەڵ چەندین کەناڵی جیاواز لە ناوخۆ و دەرەوەی وڵات ئیشم لە بەشەکانی وێنەگریی ڕاگەیاندن و درامی و سینەمایی کرد و لە کۆتاییدا بوومە دەرهێنەر.
(باسنیوز) کێ نووسەری سیناریۆی فیلمەکانتە؟ تا ئێستا بەسەرهاتی ژیانی خۆت، یان کەسانی دەوروبەرت لە سیناریۆی فیلمەکاندا بەکار هێناوه؟
ئەیاد جەبار: سەرجەم سیناریۆی فیلمەکانم خۆم دەیاننووسم، هەندێک جاریش بەسەرهاتی ژیانی خۆم و دەوروبەرم وەکوو بەشێک لە نووسینی سیناریۆی فیلمەکانم بەکار دێنم، چونکە سینەما کورتکراوەی ژیان و بەسەرهاتی ڕۆژانەی خەڵکە، مەبەست لەمەش گەیاندنی دەنگ و ڕەنگی خەڵک و کۆمەڵگەیە بۆ هەموو جیهان، لە ڕێگەی نماییشکردنی فیلمەکانم. تا ئێستا بە 18 فیلم بەشدارییم لە فێستیڤاڵ و سینەماکانی دەرەوەی وڵات کردووە و 32 کورتەفیلم و فیلمی دیکۆمێنتاریم هەیە، بە هەردوو زمانی کوردی و عەرەبی بە ناوەکانی (باخچەی ئاواز)، (چیرۆکی شوێنێک)، (تیشکی سینەما)، (هاوارێکی بێدەنگ)، (ڕەگەکان نامرن)، (گەشتی خۆر)، (نامەی ڕۆح)، (هاواری ئەڵوەن)، (هەڵپەڕکێ بێدەنگ) و (مەڵحەمی ڕەنگەکان) و...تد، جگە لە دەرهێنانی چەندین فیلمی جۆراوجۆر بۆ کەناڵەکانی ناوخۆ و دەرەوەی وڵات.
(باسنیوز) لەگەڵ موزیکدا چۆنی؟
ئەیاد جەبار: موزیک بەشێکی دانەبڕاوە لە هونەر، هونەریش بەشێکی سەرەکییە لە ژیانی من، هەروەها خاوەن بڕوانامەی موزیکم لە پەیمانگای موزیک لە بەغدا، هەر بۆیە لە فیلمەکانمدا زۆر گرنگی بە موزیک دەدەم، جگە لەمەش، خاوەن کۆمپانیای پرۆدەکشنم، کە جگە لە دەرهێنانی فیلم و ئیشی ڕێکلام، پرۆدەکشنی گۆرانییم بۆ چەند گۆرانیبێژێک کردووە.
(باسنیوز) لەنێو ئەو خەڵاتانەی وەرتگرتووە، چۆن ئۆسکارت بەدەست هێنا؟
ئەیاد جەبار: من هەموو فیلمەکانم بە ڕۆح و دڵەوە دروست کردوون و هەمیشە هەوڵم داوە لە پیشەکەمدا باشترین بم، هەر بۆیە براوەی زۆرترین خەڵاتی نێودەوڵەتیم، لە ڕێگەی نماییشکردنی فیلمەکانم لە زۆربەی وڵاتانی دەرەوە، هەروەها لە فێستیڤاڵی وڵاتی میسڕ، له ڕێگەی نماییشکردنی کورتە فیلمێکی دیکۆمێنتاری، کە بە یەکەم دەرچوو، خەڵاتی ئۆسکارم بەدەست هێنا، ماوەی فیلمەکە (3 خولەک) و لەژێر ناونیشانی (هاواری ئەڵوەن)دا بوو.
(باسنیوز) هونەری سینەما و دۆخی بەرهەمهێنانی فیلم ئێستا لە کوردستان چۆن دەبینیت؟ ئایا پێشوازیکردنی خەڵک لە فیلمە کوردییەکان بە چ شێوەیەکە و هۆڵی سینەما بۆ نمایشکردنی فیلمی کوردی چۆنە؟
ئەیاد جەبار: پێش دەستبەکاربوونبوونی ئێمە وەکوو دەرهێنەرێک لە شەست و هەفتاکانی سەدەی ڕابردوو، کورد خاوەن چەندین دەرهێنەری باش بوو، هەرچەندە ڕێژەی دەرهێنانی فیلم کەم بوو، بەڵام هەوڵی ناساندنی کوردیان بە وڵاتان دا، دوای ئەوە ڕەوتی هونەری سینەما بە جارێک گڕی گرت، سەرەڕای ئەوەی کە کەرەستەکان زۆر بە ئاستەم دابین دەکران و مۆنتاژ بە سەختی دەکرا، هەرچەندە دەرهێنانی فیلم لە هەر سەردەمێکدا سەختیەکی تایبەت بە خۆی هەیە و بودجە بابەتی سەرەکییە لە بەرهەمهێنانی فیلم، بەڵام ئێستا کە سەردەمی تەکنەلۆجیایە، دەتوانم بڵێم تا ڕادەیەک دەرهێنانی فیلم لەچاو جاران ئاسانتر بووە، ئەویش لە ڕووی دابینکردنی کەرەستەکان و تەکنولۆجیا و کوالێتێی کامێرا و ئەو ئەپلیکەیشنانەی کە بۆ ڕەنگ و دەنگ و مۆنتاژ و... بەکار دەهێنرێن، بەڵام بەداخەوە ڕەوتی دەرهێنان و پێشوازیکردنی خەڵک لە فیلمەکان زۆر کزە، سەرەتا بەهۆی نەبوونی بودجەی پێویست بۆ دەرهێنانی فیلم و لەپاڵییەوە پێشوازینەکردنی خەڵک لە فیلمی کوردی.
بۆ نموونە خەڵک ڕوو دەکاتە سینەما، بەڵام لەجیاتی ئەوەی بلیت بۆ فیلمێکی کوردی ببڕێت، بۆ فیلمێکی بیانی دەیبڕێت، ئەمەش وا دەکات هۆڵەکانی سینەما لە کاتی نماییشکردنی فیلمی کوردی زۆر قەرەباڵەخ نەبن و لە هەمان کاتدا دەرهێنەر لە پیشەکەیدا سارد بێتەوە، چونکە دەرهێنەر سەرەڕای نەبوونی بودجەی پێویست، کاتێک فیلمێک بە زەحمەت بەرهەم دێنێت، پارەیەکی زۆری بۆ خەرج دەکات، ڕەنگە بڕینی ئەم بلیتە نەتوانێت لە ڕووی ئابوورییەوە قەرەبووی پارە خەرجکراوەکانی بکات، بەڵام لانی کەم هەر باشە و دەبێتە هێزێکی پاڵنەر بۆ ئەوەی دەرهێنەر ئیش بکات و بەرهەمێکی نوێ و جوانتر پێشکەش بە خەڵک و سینەمای کوردی بکات.
(باسنیوز) پیت وایە دەرهێنەر دەبێ چۆن بێت؟
ئەیاد جەبار: دەرهێنەر دەبێ کەسێکی سادە و پشوودرێژ بێت و بە بەردەوام تێکەڵی خەڵک بێت، چونکە سادەبوون مرۆڤ گەورە دەکات، هەروەها تێکەڵبوون دەبێتە هۆی بیستنی چیرۆکی جۆراوجۆر و بینینی چەندین بابەت و ڕووداوی جیاواز، لە خۆشی و ناخۆشی، دەوڵەمەندی و هەژاری، کە بە شێوازی ڕاستەوخۆ سوودیان لێ دەبینین و دەتوانین فیلمیان لەسەر دروست کەین.
(باسنیوز) فیلمی باش چ فیلمێکە و چۆن بەرهەم دەهێنرێت؟
ئەیاد جەبار: فیلمی باش ئەو فیلمەیە، کە پەیامەکەی بتوانێت بچێتە نێو مێشک و دڵی خەڵکەوە و کاریگەریی خۆی لەسەریان بەجێ بهێڵێت و خەڵک دوای تەواوبوونی، دووبارە و چەندبارە هەوڵی بینینی بدات و بە کەسانی دیکەی بناسێنێت، هەروەها سینەما ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەکان هەوڵ بۆ نماییشکردنی بدەن، ئەمەش دەگەڕێتەوە سەر دەرهێنەر، بۆیە لەپشت هەر فیلمێکی باش. دەرهێنەرێکی باش هەیە، بۆ نموونە، دەرهێنەر لە کاتی دروستکردنی فیلمێک دەبێ گرنگی بە چەند خاڵێک بدات، سەرەتا دەرهێنەر دەبێ بوێر بێت، بابەتێکی جوان و پڕمانا هەڵبژێرێت، گرنگی بە هەڵبژاردنی کەرەستەکانی فیلم بدات، گرنگی بە هەڵبژاردنی ستافێکی خاوەن ئەزموون بدات، وەک (ئەکتەرەکان، بەشی وێنەگرتن، بەشی دەنگ، بەشی ڕووناکی، بەشی مۆنتاژ، ڕاوێژکاری هونەری، .....تد)، هەروەها دەرهێنەر دەبێ هەنگاو بە هەنگاو سەرپەرشتیی هەموو ئیشەکان بکات، جگە لەوەش، بودجە سەرەکیترین بنەمای دەرهێنانە و دەبێ دابینی بکات.
(باسنیوز) ئێستا نوێترین بەرهەمتان چییە؟
ئەیاد جەبار: ئێستا بەرهەمی دەرهێنانی فیلمم نییە، بەڵام بەڕێوەبەری سێ گەورەترین فێستیڤاڵی سینەماییم لە هەولێر، هەروەها وەکوو ئەندامی لێژنەی دادوەر لە فێستیڤاڵەکانی کوردستان و عێراق بەشدارم.
(باسنیوز) وەکوو دەرهێنەرێک پەیامت چییە؟
دەرهێنەر ئەیاد جەبار: داواکارم بودجەیەکی باش بۆ بواری سینەما تەرخان بکرێت، هەروەها لە قوتابخانەکاندا، هەر لە قۆناغی بنەڕەتییەوە گرنگی بە بابەتی هونەر و موزیک بدرێت و ناوبەناو پیشانگای هونەری بۆ نەوەکانی داهاتوومان ساز بکرێت و لە هوڵەکانی قوتابخانە فیلمە کوردییەکان نماییش بکرێن، کە ئەمە دەبێتە هەڵگرتنی یەکەم هەنگاو بۆ ئەوەی نەوەکانی داهاتوومان هونەردۆست بن و لەئایندەدا زیاتر دەرهێنەری کوردمان هەبێت.
ئێستاش ئیش لەسەر بەگەڕخستنی ڕەوتی هونەری سینەما و دووبارە دروستکردنی هاوڕێیەتیی نێوان خەڵک و هونەر بەگشتی و سینەما بەتایبەتی بکرێت، تاکوو خەڵک زیاتر پشتیوانی و پێشوازی لە فیلمی کوردی بکات. داواکاریشم سەرجەم ئەو کەسانەی کە بەشی ئەکتەری و شانۆ و دەرهێنانی فیلم هەڵدەبژێرن، دەبێ ماندوونەناسانە هەوڵ بۆ پێشبردنی سینەمای کوردی بدەن و دەنگ و ڕەنگی کورد بگەیەنن بە جیهان و زیاتر کورد بە دنیا بناسێنن.
[1]