Kütüphane Kütüphane
Arama

Kurdipedia Dev Kürtçe bilgi Kaynağıdır


Arama Seçenekleri





Gelişmiş Arama      Klavye


Arama
Gelişmiş Arama
Kütüphane
Kürtçe isimler
Olayların kronolojisi
Kaynaklar
Tarih
Kullanıcı koleksiyon
Etkinlikler
Yardım iste
Kurdipedi yayınları
Video
Sınıflamalar
Olayla ilişkili konu
Öğe kaydı
Yeni başlık kaydı
Resim gönderin
Anket
Yorumlar
İletişim
Ne tür bilgilere ihtiyacımız var!
Standartlar
Kullanım Koşulları
Ürün Kalitesi
Araçlar
Hakkında
Kurdipedi arşivcileri
Bizim hakkımızda makaleler!
Kurdipedia'yı web sitenize ekleyin
E-posta Ekle / Sil
Ziyaretçi istatistikleri
Makale istatistikleri
Font Çevirici
Takvim - Dönüştürücü
Yazım Denetimi
Sayfaların dil ve lehçeleri
Klavye
Kullanışlı bağlantılar
Google Chrome için Kurdipedia uzantısı
Kurabiye
Diller
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Benim Hesabım
Oturum Aç
Destek verme
Şifremi unuttum
Arama Öğe kaydı Araçlar Diller Benim Hesabım
Gelişmiş Arama
Kütüphane
Kürtçe isimler
Olayların kronolojisi
Kaynaklar
Tarih
Kullanıcı koleksiyon
Etkinlikler
Yardım iste
Kurdipedi yayınları
Video
Sınıflamalar
Olayla ilişkili konu
Yeni başlık kaydı
Resim gönderin
Anket
Yorumlar
İletişim
Ne tür bilgilere ihtiyacımız var!
Standartlar
Kullanım Koşulları
Ürün Kalitesi
Hakkında
Kurdipedi arşivcileri
Bizim hakkımızda makaleler!
Kurdipedia'yı web sitenize ekleyin
E-posta Ekle / Sil
Ziyaretçi istatistikleri
Makale istatistikleri
Font Çevirici
Takvim - Dönüştürücü
Yazım Denetimi
Sayfaların dil ve lehçeleri
Klavye
Kullanışlı bağlantılar
Google Chrome için Kurdipedia uzantısı
Kurabiye
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Oturum Aç
Destek verme
Şifremi unuttum
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 Hakkında
 Olayla ilişkili konu
 Kullanım Koşulları
 Kurdipedi arşivcileri
 Yorumlar
 Kullanıcı koleksiyon
 Olayların kronolojisi
 Etkinlikler - Kurdipedia
 Yardım
Yeni başlık
Kütüphane
ATATÜRK VE ALEVİLER
05-09-2024
Sara Kamele
Kütüphane
FOLKLOR ŞiiRE DÜŞMAN
28-08-2024
Sara Kamele
Biyografi
Kemal Bozay
26-08-2024
Sara Kamele
Biyografi
Sefik Tagay
26-08-2024
Sara Kamele
Biyografi
Cahit Sıtkı Tarancı
26-08-2024
Sara Kamele
Biyografi
Erdal Kaya
24-08-2024
Sara Kamele
Mekanlar
Kulp (Diyarbakır)
22-08-2024
Sara Kamele
Mekanlar
Silvan (Diyarbakır)
22-08-2024
Sara Kamele
Mekanlar
Lice (Diyarbakır)
22-08-2024
Sara Kamele
Mekanlar
Kocaköy (Diyarbakır)
22-08-2024
Sara Kamele
Istatistik
Makale
  537,039
Resim
  109,462
Kitap PDF
  20,223
İlgili Dosyalar
  103,714
Video
  1,531
Dil
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
306,433
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
89,760
هەورامی - Kurdish Hawrami 
65,977
عربي - Arabic 
30,360
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
17,924
فارسی - Farsi 
9,609
English - English 
7,552
Türkçe - Turkish 
3,667
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Deutsch - German 
1,647
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Grup
Türkçe
Kısa tanım 
1,908
Kütüphane 
1,206
Biyografi 
376
Mekanlar 
72
Yayınlar 
41
Şehitler 
40
Belgeler 
9
Parti ve Organizasyonlar 
5
Kürt mütfağı 
4
Resim ve tanım 
3
Çeşitli 
2
Tarih ve olaylar 
1
Dosya deposu
MP3 
324
PDF 
31,275
MP4 
2,522
IMG 
200,602
∑   Hepsi bir arada 
234,723
İçerik arama
Biyografi
Esat Şanlı
Mekanlar
Yeşilli
Mekanlar
Kulp (Diyarbakır)
Biyografi
Sefik Tagay
Biyografi
Kemal Bozay
Kürt aydınlanmasının üç emektarı
Kurdipedia bilgiyi o kadar kolaylaştırdı ki! Cep telefonlarınız sayesinde yarım milyondan fazla kayıt cebinizde!
Grup: Kısa tanım | Başlık dili: Türkçe - Turkish
Paylaş
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Değerlendirme
Mükemmel
Çok iyi
Orta
Kötü değil
Kötü
Favorilerime ekle
Bu makale hakkında yorumunuzu yazın!
Öğenin tarihçesi
Metadata
RSS
Seçilen konunun resmini Google'da arayın!
Seçilen konuyu Google'da arayın.
کوردیی ناوەڕاست0
Kurmancî0
English0
کرمانجی0
هەورامی0
لوڕی0
لەکی0
Zazakî0
عربي0
فارسی0
עברית0
Deutsch0
Español0
Français0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Catalana0
Cebuano0
Čeština0
Esperanto0
Fins0
Hrvatski0
Kiswahili سَوَاحِلي0
Lietuvių0
Norsk0
Ozbek0
Polski0
Português0
Pусский0
Srpski0
балгарская0
қазақ0
Тоҷикӣ0
Հայերեն0
ترکمانی0
हिन्दी0
ქართველი0
中国的0
日本人0

Kürt aydınlanmasının üç emektarı

Kürt aydınlanmasının üç emektarı
Kürt aydınlanmasına, Kürtler ile yaşayan Hristiyan inancına sahip halklardan aydınlar ciddi katkılar sunmuştur. Kürdistan’dan özellikle Kürtçenin Kurmancî lehçesi günlük hayatın ve kısmen de pazarın dili olması sebebiyle bazı bölgelerde ortak dil olarak kullanmıştır.

Buna en iyi örnek teşkil edebilecek bölgeler, Tor ve Serhad (Sovyet Kürtleri dahil) bölgeleridir. Örneğin Alman şarkiyatçı Eugen Prym 1869 yılında Tor bölgesinde yaptığı gezide Kürtçe hikayeleri bir Kürdün değil Cano adındaki Süryani rehberinin ağzından derler. Müzikal açıdan ise isimleri artık tüm Kürtler tarafından bilinen sanatçılar var. Bu yazıda da kısaca Sovyetler’de Kürtler ile iç içe yaşamış ve ordaki Kürt aydınlanmasında emekleri olan üç aydından söz edeceğiz.

Apê Lazo

İlk isim, Kürtlerin Apê Lazo (Lazo Amca) diye hitap ettiği Ermeni Hakob Kazaryan’dır (1868 -1926). Sovyetlerin görevlendirmesiyle Lazo, 1921 yılında Ermeni harfleriyle Kürt alfabesini oluşturur. O yıllarda Serhad bölgesinden Sovyetlerin denetiminde olan topraklara göç eden Müslüman ve Êzîdî Kürtler arasında neredeyse okuma yazma bilen hiç kimse yoktu. Bu yüzden Sovyetler, Kürtlerin anadilinde eğitim görmesi için materyaller hazırlamak amacıyla bazı kişileri görevlendirir. Bunlardan biri de Ermeni Lazo’dur. 1921 yılında hazırladığı alfabe kitabına Ezîdî Kürtler için kutsal bir kelime olan 'Şems' ismini verir. Şems kitabı ile Ermenistan’dan yaşayan Kürt çocukları eğitim görür. 1922 yılında Lazo’nun ve başka aydınların girişimleri ile Tiflis’te Kürtçe eğitim veren akşam okulları açılır. O yıllar yetimhanlerde birçok annesiz babasız Êzîdî çocuk vardır. Bu çocuklardan biri olan Heciyê Cindî 'Hewarî' adlı romanında Êzîdî çocukların Şems ile karşılaşmalarını duygulu dolu bir dille anlatır.

Sovyetlerdeki ilk Kürtçe eğitim bu alfabe ile tecrübe edilir ve bu alfabenin okutulduğu okullardan Qanadê Kurdo, Qaçaxê Mirda, Hecîyê Cindî gibi Kürt aydınları yetişir. 39 harften oluşan bu alfabenin çok lokal olması ve Kürtçenin tüm seslerini karşılaşmaması nedeniyle 1928 yılında değiştirilmesine karar verilir.

İlk Latin alfabesi

İkinci alfabenin de hazırlanmasında Asuri bir aydın olan İsahak Marogulov görev alır. Ailesi 19. yüzyılın başlarında İran’dan Ermenistan’a göç eden İsahak Marogulov, 1868 yılında Erivan’da doğar. Ailesi her yıl Elegez’de Kürtler ile beraber yaylara çıktığı için küçük yaşlardan itibaren Kürtçeyi öğrenir. Ayrıca Kürt köylerinde Rus dili öğretmenliği de yapar. 1929 yılında Erebê Şemo ile hazırladıkları Latin alfabesi kullanılmaya başlanır. Başta Riya Teze gazetesi ve Kürtçe kitaplar olmak üzere birçok yayın bu alfabe ile basılır. Bazı harfleri günümüzde kullanılan Kürtçe Latin alfabesinden farklı olsa da bu alfabe Kürtlerin kullandığı ilk Latin alfabesidir.

İsahak Marogulov aynı zamanda Kürt Pedagoji Enstitüsü’nde (Kürtçe adı: Texnîkûma Kurdaye Pêdagogîye) Rusça ve Kürtçe öğretmenliği yapar. Ermenistan’da açılan bu okulun amacı Kafkas ülkelerinde yaşayan Kürtlerin köylerinde eğitmenlik yapacak kişileri yetiştirmektir. İsahak Marogulov, alfabe dışında Kürtçe okul kitapları da hazırlar. Ermenice kitapları da Kürtçeye çevirilir. Marogulov, 1933 yılında yaşamını yitirir. 1938 yılına kadar Sovyetlerde bu alfabe kullanılır. Sonrasında Sovyetlerin kararı ile Heciyê Cindî’nin hazırladığı Kiril alfabesi kullanılır.
Serhadlı bir Ermeni: Nûrî Hîzanî
Üçüncü aydın da Kürtçe adıyla Nûrî Hîzanî, Ermenice adıyla Hovakim Margaryan’dır. 1896 yılında Hizan’da doğan Nûrî Hîzanî soykırımdan kurtulmak için Ermenistan’a geçer. Nûrî Hîzanî, Ermenistan’da üniversite okur ve iyi derecede Kürtçe bilmesi sebebiyle Kürt Pedagoji [1]Enstitüsü’nde Ereb Şamîlov, Emînê Evdal ve Hecîyê Cindî gibi isimlerle birlikte Kürtçe eğitmenlik yapar.

Yazın dili olarak Kürtçeyi de kullanan Nûrî Hîzanî’nin yayımlanmış Kürtçe kitapları da vardır. İlk Kürtçe kitabı 'Şewqa sibê' 1934 yılında çıkar. O yıllarda çıkan Riya Teze için de Kürtçe şiir ve makaleler kaleme alır. Kürtçe şiirlerinden oluşan kitabı ‘Hub û Xebat’ 1962 yılında Erivan’da yayımlanır.

1966 yılında Erivan’da Hecîyê Cindî, Mîroyê Esed, Tîtal Mûradov, Fêrîkê Ûsiv gibi Kürt aydınlarının katılımıyla Nûrî Hîzanî’nin 70 yaşında girmesi vesilesiyle ve emeğine olan şükranlarını dile getirmek için bir etkinlik düzenlenir. Etkinliğin haberini Riya Teze için gazeteci ve yazar Emerîkê Serdar yapar. Nûrî Hîzanî belki de Kürt olmamasına rağmen Kürtçe şiirler yazıp kitap halinde yayımlayan ilk şairdir.

Nûrî Hîzanî şiirlerinde dikkat çeken yanlar vardır: Sovyetleri öven şiirlerinin yanı sıra Kürdistan’a olan sevgi ve bağlılığı oldukça güçlüdür. O kadar ki mesela 'Kerîk ji poêma Dêrsim’ (Dersim destanından bir kesit) şiirinde, Türk devletinin Dersim üzerindeki zulmünü anlatırken şiirinde ’doxtirê veterînar’ (Veteriner doktor) adıyla Nurî Dersimî’den ve ‘şaîrê Mircan-Dag’ (Mercan Dağ’ın şairi) adıyla da Alişer’den bahseder. Kanımca edebi yönünün ötesinde tarihi açıdan Nûrî Hîzanî’nin şiirleri oldukça önemlidir. [1]

Bu başlık 724 defa görüntülendi
Bu makale hakkında yorumunuzu yazın!
HashTag
Kaynaklar
[1] İnternet sitesi | کوردیی ناوەڕاست | Yeni Özgür Politikasi
Bağlantılı yazılar: 2
1. Tarih ve olaylar 19-08-2020
Başlık dili: Türkçe
Yayın tarihi: 18-04-2020 (4 Yıl)
Belge Türü: Çeviri
İçerik Kategorisi: Kültür
Lehçe : Türkçe
Teknik Meta Veriler
Ürün Kalitesi: 97%
97%
Bu başlık Sara Kamele tarafından 29-05-2022 kaydedildi
Bu makale ( Aras Elincaği ) tarafından gözden geçirilmiş ve yayımlanmıştır
Bu başlık en son Aras Elincaği tarafından 29-05-2022 tarihinde Düzenlendi
Başlık Adresi
Bu başlık Kurdipedia Standartlar göre eksiktir , düzenlemeye ihtiyaç vardır
Bu başlık 724 defa görüntülendi
Bağlantılı dosya - Sürüm
Tür Sürüm Editör Adı
Fotoğraf dosyası 1.0.142 KB 29-05-2022 Sara KameleS.K.
Kurdipedia Dev Kürtçe bilgi Kaynağıdır
Biyografi
Vanlı Memduh Selim
Kütüphane
FOLKLOR ŞiiRE DÜŞMAN
Kütüphane
İFADE ÖZGÜRLÜGÜNÜN ON YILI
Kısa tanım
Kürt Olmak Zor!
Kısa tanım
Feyli Kürtler 2 bedel ödüyor: Yasalarda hak sahibiyiz, pratikte yokuz
Resim ve tanım
Mardin 1950 hasan ammar çarşisi
Kısa tanım
Başkan Barzani: Feyli Kürtler Kürdistan halkının ayrılmaz bir parçasıdır
Biyografi
Cemal Süreya
Biyografi
Metin Hakkı Uca
Biyografi
Nesrin Uçarlar
Biyografi
Eren Keskin
Biyografi
JAKLİN ÇELİK
Kütüphane
99 Günlük Muhalefet Serbest Cumhuriyet Fırkası
Biyografi
Dilan Yeşilgöz-Zegerius
Kısa tanım
Kürt Tarihi’nin 53’üncü sayısı çıktı: Zazalar
Biyografi
Abdulbaki Erdoğmuş
Kısa tanım
Faili meçhul siyasal cinayetler
Resim ve tanım
1905 Mardin
Resim ve tanım
Erbildeki Patlama 19 kasım 2014
Biyografi
Sermiyan Midyat
Biyografi
Reşan Çeliker
Kütüphane
ATATÜRK VE ALEVİLER
Kütüphane
BALDAKİ TUZ

Gerçek
Biyografi
Esat Şanlı
15-08-2024
Sara Kamele
Esat Şanlı
Mekanlar
Yeşilli
19-08-2024
Sara Kamele
Yeşilli
Mekanlar
Kulp (Diyarbakır)
22-08-2024
Sara Kamele
Kulp (Diyarbakır)
Biyografi
Sefik Tagay
26-08-2024
Sara Kamele
Sefik Tagay
Biyografi
Kemal Bozay
26-08-2024
Sara Kamele
Kemal Bozay
Yeni başlık
Kütüphane
ATATÜRK VE ALEVİLER
05-09-2024
Sara Kamele
Kütüphane
FOLKLOR ŞiiRE DÜŞMAN
28-08-2024
Sara Kamele
Biyografi
Kemal Bozay
26-08-2024
Sara Kamele
Biyografi
Sefik Tagay
26-08-2024
Sara Kamele
Biyografi
Cahit Sıtkı Tarancı
26-08-2024
Sara Kamele
Biyografi
Erdal Kaya
24-08-2024
Sara Kamele
Mekanlar
Kulp (Diyarbakır)
22-08-2024
Sara Kamele
Mekanlar
Silvan (Diyarbakır)
22-08-2024
Sara Kamele
Mekanlar
Lice (Diyarbakır)
22-08-2024
Sara Kamele
Mekanlar
Kocaköy (Diyarbakır)
22-08-2024
Sara Kamele
Istatistik
Makale
  537,039
Resim
  109,462
Kitap PDF
  20,223
İlgili Dosyalar
  103,714
Video
  1,531
Dil
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
306,433
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
89,760
هەورامی - Kurdish Hawrami 
65,977
عربي - Arabic 
30,360
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
17,924
فارسی - Farsi 
9,609
English - English 
7,552
Türkçe - Turkish 
3,667
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Deutsch - German 
1,647
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Grup
Türkçe
Kısa tanım 
1,908
Kütüphane 
1,206
Biyografi 
376
Mekanlar 
72
Yayınlar 
41
Şehitler 
40
Belgeler 
9
Parti ve Organizasyonlar 
5
Kürt mütfağı 
4
Resim ve tanım 
3
Çeşitli 
2
Tarih ve olaylar 
1
Dosya deposu
MP3 
324
PDF 
31,275
MP4 
2,522
IMG 
200,602
∑   Hepsi bir arada 
234,723
İçerik arama
Kurdipedia Dev Kürtçe bilgi Kaynağıdır
Biyografi
Vanlı Memduh Selim
Kütüphane
FOLKLOR ŞiiRE DÜŞMAN
Kütüphane
İFADE ÖZGÜRLÜGÜNÜN ON YILI
Kısa tanım
Kürt Olmak Zor!
Kısa tanım
Feyli Kürtler 2 bedel ödüyor: Yasalarda hak sahibiyiz, pratikte yokuz
Resim ve tanım
Mardin 1950 hasan ammar çarşisi
Kısa tanım
Başkan Barzani: Feyli Kürtler Kürdistan halkının ayrılmaz bir parçasıdır
Biyografi
Cemal Süreya
Biyografi
Metin Hakkı Uca
Biyografi
Nesrin Uçarlar
Biyografi
Eren Keskin
Biyografi
JAKLİN ÇELİK
Kütüphane
99 Günlük Muhalefet Serbest Cumhuriyet Fırkası
Biyografi
Dilan Yeşilgöz-Zegerius
Kısa tanım
Kürt Tarihi’nin 53’üncü sayısı çıktı: Zazalar
Biyografi
Abdulbaki Erdoğmuş
Kısa tanım
Faili meçhul siyasal cinayetler
Resim ve tanım
1905 Mardin
Resim ve tanım
Erbildeki Patlama 19 kasım 2014
Biyografi
Sermiyan Midyat
Biyografi
Reşan Çeliker
Kütüphane
ATATÜRK VE ALEVİLER
Kütüphane
BALDAKİ TUZ

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.83
| İletişim | CSS3 | HTML5

| Sayfa oluşturma süresi: 0.187 saniye!