بڕیارێکی حکومەتی هەرێم و یاسای چاکسازی کە لە پەرلەمانی کوردستان دەرچوو 150 کۆمپانیا و 2700 وەبەرهێنەری هەرێم ناچار بە پێدانەوەی قەرز دەکات لەماوەی شەش مانگدا.
ئه و کۆمپانیا وەبەرهێنەرانەی کە قەرزاری حکومەتی هەرێمی کوردستانن، پێویست بوو تاوەکو 20ی ئابی 2019، قەرزەکانیان بگەڕێننەوە بۆ حکومەت، بەڵام دوای تەواوبوونی ئه و وادەیە کۆمپانیاکان پابەندنەبوون بە دانەوەی قەرزەکانیان، هەر بۆیەش لە کۆتایی ساڵی پار ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم لەبارەی قەرزەکانی لای کۆمپانیا و وەبەرهێنەران دوای وەرگرتنی داتا و زانیاری لە وەزارەتی داراییوەزارەتی دارایی وادەی کۆتایی بۆ وەرگرتنەوەی قەرزەکان دیاریکردووە کە سەرەتای شەش مانگی یەکەمی ئەمساڵە.
بەپێی مادەی 13 و بڕگەی سێهەمی یاسایی چاکسازی پێویستە لەسەر وەزارەتی دارایی و ئابووری ڕێککاری یاسایی پێویست بگرێتەبەر بۆ وەرگرتنەوەی قەرزە بازرگانییەکان و پێداچوونەوە به و موڵک و ماڵانە بکرێت وەک گەرەنتی بۆ دانەوەی ئه و قەرزانەی دانراوە.
بەپێی بڕیاری ژمارە (105)ی ساڵی 2017 کە لە 11ی ئایار دەرچووە نێچیرڤان بارزانینێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان بە پشتبەستن بە (یاسایی ژمارە 7ی ساڵی 2017 تایبەت بە ڕاکێشانی مایە لە ڕێگای قەرزکردن لە هەرێمی کوردستان) بەڕێوەبەرایەتیی بەڕێوەبردنی قەرزی گشتی و پابەندە داراییەکانی هەرێم دامەزراند.
بەپێی دواین داتا و ئامارەکان، حکومەتی هەرێمی کوردستان بڕی (741) ملیار دینار قەرزی داوەتە بازرگان و وەبەرهێنەران و بەڵێندەران بەشێوەی قەرزی مەکشوف و خصم (کۆمپیالە) و قەرزی نەقدی، ئەوانەشی سوودمەندبوون (2.774) دوو هەزار و حەوت سەد و حەفتا و چوار کەس و 150 کۆمپانیان.
قەرزەکانیش لەسەر ئاستی پارێزگاکان بەمشێوەیە دابەشبووە: 447 ملیار دینار لە هەولێرهەولێر وەرگیراوە بە فائیدەی 11%. 267 ملیار لە سلێمانیسلێمانی وەگیراوە بە فائیدەی 3% بۆ 8% بە شێوەی قەرزی نەقدی. حەوت ملیار دیناریش لە دهۆکدهۆک وەرگیراوە بە فائیدەی 11%.
بەپێی داتاکانی وەزارەتی دارایی نزیکەی (150) کۆمپانیا لە وەرگرتنی ئەو قەرزەی حکومەت کە لەبنەڕەتەوە بۆ مەبەستی پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری بووە بە هاووڵاتیان، زۆرترین بڕی قەرزەکە سەرمایەدارێکی هەولێرە کە بڕەکەی (240 ملیار) دینار بووە.
بەپێی نوسراوێکی وەزیری دارایی، لە دوی تەوابوونی ئه و ماوەیە ڕێککاری یاسایی دەگێرێتەبەر بەپێی یاسایی ژمارە (56ی ساڵی 1997) و یاسای ژمارە (45ی ساڵی 1980)، بەمەبەستی فرۆشتنی ئه و موڵکانەی کە ڕەهن کراون بەرامبەر قەرزەکان، ئەمەش پاش پێکهێنانی لیژنەیەکی باڵا بە ئەندامێتی نوێنەری ڕاوێژکاری یاسایی لە وەزارەتی دارایی و و نوێنەری بەڕێوبەرایەتی گشتیی بانکە بازرگانییەکان و نوێنەری بەڕێوبەرایەتی گشتیی کاروباری یاسایی و نوێنەری بەڕێوبەرایەتی گشتیی کاروباری باج و خانوبەرەی میری.
بەپێی نوسراوەکە، پێویستە بەشێوازی چەکی بانکی بگێڕدرێتەوە بەپێی ڕێنمایی پەیڕەوکراو لە بانکە بازرگانییەکان و لە حاڵەتی نەگەڕانەوەی قەرزەکانیش پێویستە لایەنە پەیوەندیدارەکان هەماهەنگ بن بۆ جێبەجێکردنی فرۆشتنی موڵکەکان بە تایبەت وەزارەتی داد.
بەپێی زانیارییەکان ئێستا زۆرێک لەوانەی کە قەرزەکانیان لە حکومەت وەرگرتووە، ئەو موڵکانەیان بە خەڵکانی تر فرۆشتوەتەوە کە وەکو بارمتە لای حکومەت دایانناوە، هەندێک لەوانە یەکەی نیشتەجێبوونی خەڵکیان وەکو بارمتە داناوە، سەرباری ئەمە، هەندێک لەوانەی کە قەرزەکەیان وەرگرتووە، بەهای ئەو موڵکانەی کە وەکو بارمتە لای حکومەت دایانناوە کەمترە لە بڕی ئەو قەرزەی کە وەریانگرتووە.[1]
25-01-202025-01-2020