دوای ساڵانێک وشکەساڵی، جووتیارانی #سووریا# و #عێراق# بەهۆی بارانی زۆری ئەمساڵ چاوەڕێی بەروبوومێکی زۆریان دەکرد. بەڵام ئاگرێک کە پێناچێ کۆتایی بێ، پێش وەرزی دروێنە دەخل و دانی جووتیارانی لەناو برد. ئەو ئاگرە هەڕەشە لە کۆمەڵگای #شنگال# دەکات و خەریکە گۆڕە بە کۆمەڵەکانیش دەگرێتەوە. شنگالێک کە پێشتر زامدار بووە.
لە ناوچە کێشە لەسەرەکانی وەک #کەرکووک# بەدگومانییەکی زۆر لەبارەی ئەو کەسانە دروستبووە کە بەرپرسیارن لە ئاگرتێپەردانی دەخل و دانی خەڵک، هەر ئەوەش پەیوەندیی گرژی خەڵکی ناوچەکەی گرژتر کردووە. خەڵکی ناوچەکانی نزیکی ڕەققە و ناوچە ئازادکراوەکانی دیکەی سووریا لەمەودوا دەبێ مامەڵە لەگەڵ ئەو دۆخەدا بکەن کە بەهۆی سووتانی زەویوزارەکانیان دروستبووە.
زۆر کەس گومانی ئەوە دەکەن پاشماوەکانی دەوڵەتی بەناو ئیسلامی (#داعش#) بەرپرسیار بن لە ئاگرەکان. زۆر لە ڕاپۆرتەکان لە باکووری عێراق و سووریا بانگەشەی ئەوە دەکەن کە داعش ئاگر لە زەویوزاری ئەو جووتیارانە بەردەدات کە ئامادە نین باج بە ڕێکخراوەکە بدەن. بەو مانایە، گڕبەردانە زەویوزاری جووتیاران لە تەکتیکی مافیایی دەچێ لە دژی ئەوانەی “پاراستن”ی ساختەی داعشیان ناوێ. لەوە دەچێ داعش بە تایبەتی زەویی ئەو هۆز و گوندانە بکاتە ئامانج کە دژیان وەستاونەتەوە، یانیش لە چەند ساڵی ڕابردوودا یارمەتی هێزە کوردییەکان و حکومەتی عێراقیان داوە بۆ تێکشکاندنی داعش.
گروپە ئیسلامی و چەکدارەکانیش شت لە یەکدییەوە فێر دەبن. وەک چۆن تەکتیکی هێرشی خۆکوژی و بۆمبی چێنراو لە حزبوڵڵا و بەورەکانی تامیلەوە بۆ زۆر گروپی دیکە گوازراوەتەوە، بە هەمان شێوە سووتاندنی زەویوزاریش خەریکە دەگوازرێتەوە. ماوەیەکی زۆرە حەماس و چەکدارە فەڵەستینییەکان تەکتیکی ئاگرتێبەردان لەدژی زەوییە کشتوکاڵییەکانی ئیسرائیل بەکاردەهێنن بەم دواییە فەڵەستینییەکان کۆلارە و باڵۆنی هەوای هەڵگری ئامێری ئاگرخستنەوەیان بەکارهێناوە و لە سنوورەکانی نێوان غەزە و ئیسرائیلەوە ئاودیویان کردوون، تاوەکو ئاگر لە زەوییە کشتوکاڵییەکانی ئیسرائیل بەربدەن. ڕەنگە ئەو نموونەیە سنوورەکانی بڕیبێ و گەیشتبێتە دەست تیرۆریستانی داعش، کە خەیاڵێکی داهێنەرتر و وێرانکەرتر لە گروپەکانی دیکەیان هەیە.
مادام داعش خۆی بەرپرسیارێتی ئەو ئاگرکەوتنەوانەی هەڵگرتووە و هانی خەڵکی دیکەش دەدات هەمان کار بکەن، ئیدی هیچ هۆکارێک نامێنێتەوە گومانمان هەبێ لەوەی تیرۆریستەکان بەرپرسیارن لە بەشی زۆر، یانیش زۆربەی ئاگرکەوتنەوەکان. هەرچەندە دەشێ هەندێک لەو ئاگرانە بە شێوەیەکی سروشتی یان بەهۆی کارکردنی ئاشەکانەوە ڕوویدابێ، بەڵام پێدەچێ داعش دەستی باڵای لەو تاوانانەدا هەبێ. ئەوە بەتایبەتی کاتێک ڕاست دەردەچێ کە دەبینین هێرشی لەو جۆرە کراوەتە سەر کۆمەڵگەی ئێزدی. هیچ کەسێک نابێ گومانی هەبێ لەوەی چەکدارە توندئاژۆکانی داعش توانا و ئامادەییەکی زۆریان بۆ وێرانکاری هەیە، کە پاڵنەری سەرەکییان تۆڵەسەندنەوە و ڕقێکی ڕووتە.
ئاگربەردان لە زەویوزاری جووتیاران خزمەت بە ئامانجێکی لەمێژینەی تیرۆریستانیش دەکات کە بریتییە لە دروستکردنی ناسەقامگیری و ڕێگەخۆشکردن بۆ سەرهەڵدانی ناڕەزایەتی جەماوەری بەرامبەر بە حکومەتێک کە ناتوانێ خەڵک و سەروماڵیان بپارێزێ. چاودێریی زەوییە کشتوکاڵییەکان تەنانەت بۆ بە تواناترین هێزە ئەمنییەکانیش کارێکی مەحاڵە، هەر بۆیە ئەو زەوییانە بوون بە ئامانجێکی ئاسان بۆ پاشماوەکانی داعش لە سووریا و عێراق. ئەگەر هێزە ئەمنییەکانی حکومەت ئاسایشیان بۆ دابین نەکەن، ئەوە خەڵکی گوندنشین نە هیچ مەیلێکیان دەمێنێ بۆ ئەوەی باج بە حکومەت بدەن و نە دەستیشیان دەڕوات پارەی باجەکە پەیدا بکەن. لە هەلومەرجێکی ئاوهادا، ڕەنگە هەندێک بە نابەدڵییەوە گوێڕایەڵی داعش بن و پارەی پاراستنی زەوییەکانیان بەو گروپە بدەن.
هەموو کەسێک دەیزانی لە قۆناغی دوای شەڕی دژی داعش چ جۆرە کێشەیەک سەرهەڵدەدات. زەویوزارەکان لە عێراق و سووریا ئاگریان تێبەردەبێ و ژمارەی تەقینەوەکان لە بەشە کوردییەکەی سووریا ڕووی لە زیادبوونە، لە هەمانکاتدا شەڕە پچڕپچڕەکانی داعش شوێنی شەڕە باوەکانی ئەو ڕێکخراوەی گرتووەتەوە.
ئەگەرچی دەزانرا ئەم جۆرە نوێیەی شەڕی داعش بەڕێوەیە، لەوە دەچێ دەسەڵاتدارانی ئەمنیی عێراق و بەشە کوردییەکەی سووریا ئامادەگی پێویست بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەو تەحەدا نوێیەیان نەبێ. کۆمەڵگاکانی ئەو ناوچانە دەبێ بە تەواوەتی داواکانی داعش ڕەت بکەنەوە و لە بری ئەوە سەبارەت بە چەکدارانی داعش لە ناوچەکانی خۆیان زانیاری بە دژەتیرۆر بدەن، بۆ ئەوەی دەزگای دژەتیرۆر بتوانێ کاریگەر بێ. ڕوون و ئاشکرایە کە ئەمە لە زۆر بەشی عێراق و سووریا ڕووینەداوە و دەبێ بپرسین بۆچی؟
ئاخۆ هێزە ئەمنییەکانی سەر بە دامەزراوە جیاجیاکان لە هەردوو وڵات ئامادەگییان پیشاننەداوە تاوەکو لە درێژماوەدا و بە ڕۆژ و بەشەو ناوچە گوندییەکان بپارێزن؟ ئاخۆ شکستی چارەسەرێکی سیاسی کە لای هەموو کۆمەڵگاکانی سووریا و عێراق جێی قەبووڵ بێ ڕێگەی خۆشکردووە بۆ ئەوەی دانیشتووانی ناوچەکە خۆیان بە بێگانە ببینن؟ یانیش ڕەنگە تەنیا ژمارەیەکی کەم لە پاشماوەکانی داعش بەس بێ بۆ ئەوە هەڵمەتی ئاگربەردان لە زەوییە کشتوکاڵییەکان و بۆمبە چێنراوەکان جێبەجێ بکەن.[1]
دەیڤید ڕۆمانۆ لە ساڵی 2010 وە بۆ (رووداو) دەنووسێ. لە زانکۆی ویلایەتی مزوری لە ئەمریکا مامۆستای سیاسەتی ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاستە و چەندین نووسینی لەبارەی کورد و ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاست بڵاوکردووەتەوە.