دواڕۆژ، عیسا عەبدولقەهار
پسپۆڕان بواری پەروەردە ڕەخنە لە شێواز و کوالێتی خوێندنی خوێندنگا و پەیمانگا و زانکۆ ئەهلییەکانی هەرێم دەگرن و پێیانوایە بە بەراورد بە زانکۆ و خوێندنگا حکومییەکان لە پاشەکشەی گەورەدان، بەڵام بەرپرسانی وەزارەتی پەروەرده و خوێندنی باڵا ئه و ڕەخنانە ڕەتدەکەنەوە.
تائێستا وەزارەتی خوێندنی باڵاوەزارەتی خوێندنی باڵا مۆڵەتی بە 15 زانکۆ و 11 پەیمانگای ئەهلی داوە، بەڵام وەزارەتی پەروەدە مۆڵەتی بە 300 خوێندنگاو پەیمانگای ئەهلی داوە و زۆربەشیان لەکارکردندان، هاوکات مامەڵەکردن لەگەڵ زانکۆ و پەیمانگاو خوێندنگاکان بە دوو یاساو دوو ڕێنمایی جیاوازە.
شارەزایان و ڕێکخراوەکانی بواری پەروەردە و خوێندنی باڵا ڕەخنە لە سیستم و کوالێتی خوێندنی زانکۆ و پەیمانگا ئەهلییەکان دەگرن و پێیانوایە کەموکوڕییەکانی زانکۆ و پەیمانگا ئەهلییەکان لە زانکۆو پەیمانگا حکومییەکان زۆر زیاترە.
دکتۆر سەروەر عەبدولڕەحمان، سەرۆکی ئینیستیوتی پەی بۆ پەروەرده و فێرکردن بە دواڕۆژی وت: سیستمی خوێندنی ناحکومی کە لەلایەن وەزارەتەکانی پەروەرده و خوێندنی باڵاوە سەرپەشتی دەکرێن لە پاشەکشەیەکی گەورەدان، بەتایبەتی لەرووی ئاستی زانستی و فێربوونەوە ئاستیان زۆر دابەزیوە.
وتیشی: چاودێریکردنی زانکۆ و پەیمانگاو خوێندنگا ئەهلییەکان وەکو پێویست نییه و ڕاهێنانی پێویست بە مامۆستایان ناکرێت، لەهەمانکاتدا توێژینەوەی مامۆستایانیش وەکو پێویست نییە.
دکتۆر سەروەر، ئاماژە بەوەشدەکات: بەهۆی بڕیارە نازانستییەکانی وەزارەتی خوێندنی باڵاوە ساڵانە ژمارەیەکی زۆر خوێندکار ڕوو لە زانکۆ ئەهلییەکان دەکەن، ئەمەش وایکردووە خوێندکاران ئیستغلال بکرێن بۆ زیادکردنی کرێی خوێندنیان، دەڵێت: کردنەوەی زانکۆو پەیمانگاو خوێندنگا ئەهلییەکان بەپێی یاساو ڕێنماییه و ئاساییە وەبەرهێنانی تێدا بکرێت، به و مەرجەی لە زانکۆو پەیمانگا حکومییەکان باشتربن، بەڵام بەداخەوە ئه و زانکۆو پەیمانگاو خوێندنگا ئەهلییەکان لەیاسا لایانداوە و ئاستی زانستیان زۆر نزمە.
لەبارەی ئاستی زانستی خوێندنگاو پەیمانگا ئەهلییەکان، نەجمەددین ئەحمەد پسپۆڕی بواری پەروەردە بە دواڕۆژی ڕاگەیاند: لەگەڵ ئەوەی ژمارەی خوێندنگاو پەیمانگا ئەهلییەکان زۆرن، بەڵام بەشێک لە خوێندنگاو پەیمانگاکان تائێستا هەر مۆڵەتی نییە، کەچی لە هەرسێ پارێزگاکەی هەرێم هەن و خوێندکار وەردەگرن، هەروەها خوێندنگا هەیە ناوی خوێندنگای نێودەوڵەتی لێنراوە، ئەمەش مانای وایە دەبێت دەزگایەکی زانستی نێودەوڵەتی سەرپەرشتیان بکات، بەڵام ئەوەیان نییه و دانیان پێدانەنراوە.
وتیشی: خوێندنگا هەیە لە یاساکە لایداوه و ئەوەی پێویستە لە پڕۆگرامەکان بخوێنن، نایخوێنن، بۆ نموونە پێویستە هەموو خوێندنگا ئەهلییەکان وانەکانی کۆمەڵایەتی و کوردی و عەرەبی بخوێنن، بەڵام ناخوێندرێن، هەروەها خوێندنکا هەیە کتێبی نییە.
لەبارەی وەرگرتنی ژمارەی خوێندکاران لەزانکۆ و پەیمانگا ئەهلییەکان، سەروەر عەبدولڕەحمان، دەڵێت: لەرووی زانستییەوە نابێت هیچ پۆلێک لە 25 خوێندکار زیاتری هەبێت، بەڵام ئێمە چووینە هەندێک پۆل لە خوێندنگا ئەهلییەکان نزیکەی 40 خوێندکار لەیەک پۆلدا بوون، هەروەها لە خوێندنگاکان مامۆستایان وەکو پێویست نییه و کرێی خوێندن زیاد دەکەن و هۆکارەکانی فێربوونیش وەکو تاقیگه و کتێبخانه و تاقیگەی کۆمپیوتەرو باخچەیان نییە، هەندێک خوێندنگا لە کابینەدایە.
لەبارەی ئاستی زانستی زانکۆ ئەهلییەکان، دکتۆر سەروەر وتی: بۆ زانکۆکانیش بەهەمان شێوەیە، زانکۆکان ئەوەندەی شوێنی کڕینی بڕوانامەن، ئەوەندە شوێنی پێگەیاندنی کادیری زانستی نین، خوێندکار هەیە دەوامی نەکردووه و دەرچووە، بەڵام وەزارەتی خوێندنی باڵا ئەوەندەی چاوی لەوەیە پارەی دەستبکەوێت، ئەوەندە بەدوای ئەوەوە نییە ئاستی زانستی بە چ شێوەیەکە؟.
سەرپەشتیارانی زانکۆو پەیمانگاو خوێندنگا ئەهلییەکان لە وەزارەتەکانی پەروەرده و خوێندنی باڵا، بەشێک له و ڕەخنانە ڕەتدەکەنەوە کە زانکۆو پەیمانگاکان دەگیرێت.
عیسام عیسمەت، بەڕێوەبەری خوێندنگەی ناحکومی لە وەزارەتی پەروەردەوەزارەتی پەروەردە بۆ دواڕۆژ دەڵێت: ئێمە بۆ هەر قسەیەک کە لەسەر پەیمانگاو خوێندنگایەکی ئەهلی دەکرێت، پێویستە بەڵگەمان بۆ بێنێت تاوەکو سزایان بدەین، نەک لە ڕاگەیاندنەوەکانەوە قسە لەسەر مۆڵەت و کاری پەیمانگاو خوێندنگە ئەهلییەکان بکات، چونکە بایی ئەوەندە کێشه و گرفت هەیە، بەڵام بەهیچ شێوەیەک هیچ پەیمانگاو خوێندنگایەک نییە مۆڵەتی نەبێت و کاربکات، بۆیە هەر پەیمانگاو خوێندنگایەک سەرپێچی بکات سزای ماددی و مەعنەوی دراون، هەرچەندە ڕەنگە هەندێک ڕەخنەیان ڕاستبێت.
بەڕێوەبەری خوێندنگەی ناحکومی لە وەزارەتی پەروەردە وتیشی: لەسەر بنەمای باڵەخانەکان قوتابی بە خوێندنگاو پەیمانگاکان دەدرێت، ئێستا کێشەی هەرە گەورەمان لەگەڵ پەیمانگاکان ئەوەیە، کە هیچ پەیمانگایەک ڕازی نییە به و بەشە بۆی دیاریکراوە، چونکە گەورەترین پەیمانگا کە بەشێوەیەکی مۆدێرن دروستکراوە تەنیا ڕێگە دراوە 150 خوێندکار وەربگرێت و هەندێک پەیمانگاش تەنیا 35 خوێندکار وەردەگرێت، ئەمەش لەسەر بنەمای ئه و ڕاپۆرتانەیە کە ساڵانە لەلایەن لێژنەی هەڵسەنگاندنەوە دیاریدەکرێت.
لەبارەی نەبوونی تاقگه و کتێبخانه و سەوزایی خوێندنگاو پەیمانگاکان، عیسام عیسمەت دەڵێت: ئەگەر تەماشای مەرج و ڕێنماییەکانی خوێندنی ئەهلی بکرێت، ئه و مەرجە هەیە کە دەبێت هەموویان کتێبخانه و تاقیگه و شوێنی سەوزایی هەبێت، زۆربەشیان له و ڕووەوە کێشەیان نییە، ئەوانەشی پاڵپشتی زانستیان نییە داخراون کە چەند دانەیەک بوون لەهەموو هەرێم.
هاوکات دکتۆر کەمال جەمال، بەڕێوەبەری خوێندنی ناحکومی لە وەزارەتی خوێندنی باڵا بۆ دواڕۆژ دەڵێت: ئێمە لە 2011ەوە دەستمان بە پڕۆسەی چاکسازی لە زانکۆو پەیمانگا ئەهلییەکان کردووە، ئه و ڕەخنانەی کە باسدەکرێت ئەگەر هەشبێت ئەوا ڕێژەییە، لەبەرئەوەی ڕێگەمان نەداوە هیچ مامۆستایەک بەبێ پسپۆڕی وانە بڵێتەوە، لەرووی ستافیشەوە ناڵێم کێشەمان نییە، بەڵام بە بەراورد بە زانکۆ حکومییەکان باشترن، لەوانەیە ئه و تاقیگە پێشکەوتووانەی لە هەندێک زانکۆی ئەهلی هەیە لە زانکۆی حکومی نەبێت.
ئاماژەی بەوەشکرد: بەراورد بە زانکۆ حکومییەکان بڵاوکردنەوەی توێژینەوەکان 100% زیادیکردووە، چونکە قەیرانی دارایی کاریگەری زۆری لەسەر زانکۆو پەیمانگا تایبەتەکان نەکردووە.
لەبارەی ژینگەی زانکۆکان و زیادکردنی کرێی خوێندنی ساڵانە، دکتۆر کەمال وتی: ژینگەی یەک دوو زانکۆ و پەیمانگا وەکو پێویست نییە، بەڵام ئەوانی تر کێشەیان نییە، هەروەها بەپێی یاسا زانکۆو پەیمانگاگان بۆیان نییە دەستکاری کرێی خوێندن بکەن، بۆیە لە دوای 2011ەوە تائێستا بە سێ قۆناغ کرێی خوێندنمان دابەزاندووە، تەنانەت کرێی هەندێک لە زانکۆکان کەمترە لە خوێندنگا ئەهلییەکان.
وتیشی: بەگشتی ئاستی زانستی زانکۆ و پەیمانگا ئەهلییەکانی سەر بە وەزارەتی خوێندنی باڵا باشن، تەنانەت هیچ مامۆستایەکمان نییە بڕوانامەکەی ساختە بێت، بەڵام بۆ توانستی ئینگلیزی چەند مامۆستایەک توانستەکەی ساختە بووە، ئەوانیش دەرکراون و ڕێگە نەدراوە وانە بڵێنەوە لە هەموو کوردستاندا.
پێداچوونەوە: ئیحسانی مەلا فوئاد[1]
12-11-201812-11-2018