دواڕۆژ، #سامان قوبادی#
کەمبوونەوەی خەرجییەکانی کەرتی گشتی و وەستانی پرۆژەکان و کەمکردنەوەی مووچە و و زیادبوونی بێکاری، داهاتی هاووڵاتیانیان لەهەرێمی کوردستاندا بەڕێژەیەکی بەرچاو کەمکردووەتەوە، بەپێچەوانەشەوە داهاتی تاک لە شارەکانی عێراق بەرزبووەتەوە وەک ئەوەی شارەزایانی بوارەکە باسیدکەن.
پێش دروستبوونی قەیرانی دارایی، بەپێچەوانەی ناوچەکانی خوارووی عێراقەوە، بەهۆی سەقامگیریی ئاسایش و ناردنی بودجە لە بەغداوە و خەرجیی بەگەڕخستن و وەبەرهێنان، داهاتی تاک لە هەرێم لە ئاستێکی بەرزدا بوو، لەئێستادا هاوکێشەکە پێچەوانە بووەتەوە.
مەحمود عوسمان، بەڕێوەبەری گشتی ئاماری سلێمانی بە دواڕۆژی ڕاگەیاند لە 2013دا داهاتی خێزان یەک ملیۆن و 900 هەزار دینار بووە، داهاتی تاکیش لە هەمان ساڵدا 380 هەزار دینار بووە. لە 2016 داهاتی خێزان دابەزییوە بۆ 700 هەزار دینار، داهاتی تاکیش لە هەمان ساڵدا بۆ 140 هەزار دینار دابەزیوە.
وتیشی، لە 2013 خەرجی هەر خێزانێک دوو ملیۆن و 250 هەزار دینار بووە، بەڵام لە 2016 خەرجی خێزان دابەزیوە بۆ 800 تا 825 هەزار دینار، لە 2017 دا ڕێژەکە زیاتر دابەزیوە.
ئەوەشی وت ئەمساڵ ئامادەکاریمان کردووە بۆ ئەوەی لە مانگی کانونی یەکەمدا بەهاوکاری بانکی نێودەوڵەتی لە سەرجەم عێراقدا ڕووپێوی تایبەت بە باری ئابوریی خێزانەکان ئەنجام بدەین.
بەپێی ئامارێکی وەزارەتی پلاندانانی عێراق 2016 دەستهاتی ساڵانەی خێزانەکان 13 هەزار و 600 دۆلار بووە، واتە بڕی زیاتر لە 17 ملیۆن دینار.
لە ئەنجامی بەراوردی داهاتی دوو هاوڵاتیانی هەرێمی کوردستان و عێراق، دەردەکەوێت داهاتی هاووڵاتییەک لە ناوچەکانی خواروو، بڕی 15 ملیۆن و 175 هەزار دیناری لە داهاتی خێزان لە هەرێم زیاترە.
ساڵی 2014 دەستپێکی قەیرانە داراییەکەی هەرێم بوو، بەڵام لەدوای 16ی ئۆکتۆبەر و لەدەستدانی بیرە نەوتەکانی کەرکووک و کەمبوونەوەی فرۆشی نەوت، قەیرانەکە قووڵتربووەوە.
ئێستا پاش نەمانی کارتە ئابوری و سیاسییەکانی هەرێم چەند ڕێگایەک بۆ چارەسەر دەخرێنەڕوو.
کامەران ئەحمەد، پسپۆڕی ئابووری بۆ دواڕۆژ دەڵێت هەرێم کەوتووەتە دۆخێکی گەورەی بێبازارییەوە، گەشەی ئابووری سفرە، بێکاری لە زیادبووندایە و چالاکیی بازرگانی سست بووە، هاوکات خەرجیی تاک بەهۆی کەمیی داهاتەوە بەڕێژەی بەرچاو کەمبووەتەوە، کاریگەریی ئەم دۆخە ئابورییە لەسەر چینی ناوەند و خوارەوەیە، ئەوانەی داهاتیان دیاریکراوە زەرەرمەندی گەورەن.
وتیشی هۆکاری سەرەکی ئەو قەیرانە دەگەڕێتەوە بۆ کەمبوونەوەی خەرجییەکانی حکومەت، بەوپێیەی بە بڕینی بەشە بودجە لەلایەن بەغداوە زیاتر لە 50%ی خەرجییەکانی حکومەتی هەرێم کەمیکرد، ئەمەش وایکرد پارەی بەگەڕخراو تووشی شۆکێکی گەورە بێت.
ئەو پسپۆڕەی بواری ئابوری، بۆ چارەسەری ئەم دۆخە دەڵێت چارەسەری ماوەکورت و ماوەدرێژ هەیە، یەکەم، پێویستە لەسەر حکومەت بەهەر شێوەیەک بێت لەگەڵ بەغدا ڕێبکەوێت، چونکە بەرامبەر بە ناوەند دۆڕاوە. چارەسەری ماوەدرێژیش دوای ڕێککەوتن دێت لەگەڵ بەغدا بەتایبەت لەسەر پرسە داراییەکان.
هەروەها وتی پێویستە چاکسازیی لە پەیکەربەندی ئابوریدا بکرێت، ئەو لاسەنگییەی لە پەیکەربەندییەکەدا هەیە چاک بکرێت، پشتمان تەنها بە نەوت بەستووە، بەپێچەوانەوە دەبێت تەواوی سێکتەرەکانی ئابوری بخرێنەگەڕ و ببنە سەرچاوەی داهات و کارپێدان.
بەپێی داتایەکی ڕەسمی بەڕێوەبەرایەتی ئاماری سلێمانی، ژمارەی دانیشتوانی هەرێمی کوردستان پێنج ملیۆن و 750 هەزار کەسە، لەم ڕێژەیەش 15%ی هاووڵاتیان لەژێر هێڵی هەژارییەوەن و 14%یان بێکارن.[1]
#26-12-2017#