بەرپرسێکی وەزارەتی کاروەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتی لە هەرێمی کوردستان دەڵێت بەهۆی بەردەوامیی قەیرانی داراییقەیرانی دارایی و وەستانی دامەزراندنی دەرچووانی زانکۆ و مانەوەی ئاوارە و پەنابەران لەهەرێمی کوردستان، هەلی کار بە ڕێژەیەکی بەرچاو کەمی کردووە و ڕێژەی بێکاریبێکاری دوو بەرامبەر زیادی کردووە.
بەپێی ڕووپێوێکی دەستەی ئاماری هەرێمی کوردستان لە ساڵی 2012 کە بە هاوکاریی دامەزراوەی ڕەند (RAND)ی ئەمەریکی بۆ دیارکردنی ڕێژەی هێزی کار و بێکاری لە هەرێمی کوردستان کراوە، یەک ملیۆن و 296 هەزار و 701 کەس، ئەوانەی تەمەنیان لەنێوان 15 بۆ 64 ساڵیدایە، بەشدارییان لەهێزی کاردا کردووە و 102.439 کەسیش کە دەکاتە (7.9%)، بێکارن.
بەڵام ساڵی 2013 بەهۆی باشبوونی ڕەوشی ئابووریی کوردستان ڕێژەی بێکاری بۆ 6.5% دابەزی، بەشداربووانی هێزی کاریش لە کەرتی گشتی و تایبەتدا بۆ 1،339،687کەس بەرز بووەوە، لەم ژمارەیەش تەنیا 87.186 کەس بێکار بوون.
بەپێی ڕووپێوی ساڵی 2014 ڕێژەی بەشداربووانی هێزی کار 39.25% بووە، ڕێژەی بێکارییش لەو ساڵەدا بۆ 6.53% زیادبووە، واتە سەرەڕای بڕینی بودجەی هەرێمی کوردستان لەلایەن بەغدا و هێرشی داعش لەمانگی ئاب، بەرزبوونەوەی زۆری بەخۆوە نەبینیوە.
بەڵام بەهۆی بەردەوامیی قەیرانی دارایی و پاشەکشێی کۆمپانیاکانی وەبەرهێنان و وەستانی کار لە زۆربەی سێکتەرەکاندا، ڕێژەی بێکاری لە ساڵی 2015 بۆ 13.53% بەرز بووەتەوە، لەکۆی ملیۆنێک و 382 هەزار و 285 کەس کە لە هێزی کاردا بوون، 187 هەزار و 22 کەس بێکارن. بەپێی ڕووپێوییەکان دەردەکەوێ‌ ڕێژەی بێکاری لە 2015 دا دوو هێندە زیادی کردووە.
سیروان محەممەد، سەرۆکی دەستەی ئاماری هەرێمی کوردستان بە (رووداو)ی گوت: بەهۆی بەردەوامیی قەیرانی دارایی، بێکاری بە ڕێژەیەکی بەرچاو زیادی کردووە، بەراورد بە پێش قەیرانەکە ڕێژەکە دوو بەرامبەر زیاد بووە.
سیروان محەممەد هۆکاری ئەم زیادبوونەی بۆ وەستانی پڕۆژەکانی وەبەرهێنان و بەڵێندەرایەتی، دانەمەزراندنی دەرچووان، کەمبوونەوەی دەرفەتی کار بەهۆی ئاوارە و پەنابەران، زیادبوونی ساڵانەی هێزی کار گەڕاندەوە، نموونەشی بە ڕێژەی بێکاری لەنێو چینی خاوەن بڕوانامەی ئامادەیی هێنایەوە و گوتی: لەساڵی 2014 ڕێژەکە 14% بوو، بەڵام لە ساڵی 2015 بۆ 24% بەرزبووەتەوە، واتە لە ماوەی ساڵێکدا 70% بەرز بووەتەوە، هۆکارەکەشی دانەمەزراندن لە کەرتی گشتی و کەمبوونەوەی کارە لە کەرتی تایبەت.
لە ڕووپێوەکەی ساڵی 2014ی دەستەی ئاماردا دەرکەوتووە 602 هەزار و 266 کەس لە کەرتی تایبەت کاریان کردووە، بەڵام ساڵی دواتر ژمارەکە بۆ 557 هەزار و 22 کەس دابەزیوە، واتە 45 هەزار و 244 کەس بێکار بوون. لە کەرتی گشتیش 5000 کەس لە کاردا نەماون، واتە ژمارەی کەسانی بێکار لەو دوو کەرتە لە ساڵی 2015دا 50 هەزار و 244 کەس بووە.
سیروان محەممەد گوتی: ساڵی 2015 بەپێی ڕووپێوییەکان بۆمان دەرکەوت 178.022 کەس بێکارن. بەهۆی گەشەی دانیشتووان و کەمبوونەوەی دەرفەتی کار پێشبینی دەکەم ئێستا ژمارەی بێکاران گەیشتبێتە نزیکەی 200 هەزار کەس.
بەڵام بەشێک لە پسپۆڕانی ئابووری و ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی پێیانوایە ئەو داتایانەی دەستەی ئامار و وەزارەتی کار ڕاست نین و دەڵێن ڕێژەی بێکاری گەیشتووەتە 20%.
د.عارف حیتۆ، بەڕێوەبەری گشتیی کار و دەستەبەری کۆمەڵایەتی لە وەزارەتی کاروکاروباری کۆمەڵایەتی، دەڵێت: بەهۆی قەیرانی دارایی لە دوو ساڵی ڕابردوودا ڕێژەی بێکاری زیاد بووە. بەپێی یاسای کار، خاوەنکار بۆی هەیە ئەگەر بارودۆخی دارایی خراپ بێت ژمارەی کرێکارەکانی کەم بکاتەوە، کۆمەڵک لە کارگە و کۆمپانیاکانیش وایانکردووە، بەڵام ڕێژەی بێکاری لە 13% تێپەڕ ناکات.
بەپێی ئاماری وەزارەتی کار، ساڵی ڕابردوو 6000 کەس ناوی خۆیان بۆ دەستکەوتنی کار تۆمار کردووە، بەڵام تەنیا 20 کەس بەو هەلی کارانە ڕازی بوون کە لەلایەن وەزارەتی کارەوە بۆیان دۆزراونەتەوە. د.عارف دەڵێت: خەڵک فێری کاری ئاسان و وەرگرتنی پارەی زۆر بووە، بۆیە ئامادەنین هەموو جۆرە کارێک بکەن.
بەپێی ئاماری وەزارەتی کار، 44 هەزار کرێکاری بیانی لە کوردستان هەن کە 25 هەزار و 878 کەسیان لە دوای سەرهەڵدانی قەیرانی دارایی هاتوونەتە کوردستان.
د.عارف حیتۆ دەڵێت: مۆڵەتی هێنانی کرێکاری بیانیمان زۆر کەمکردووەتەوە، نزیکەی 50%ی ئەو کرێکارانەشی هاتوونەتە کوردستان، بۆ خزمەتکاری نێو ماڵان هاتوون کە خەڵکی ئێمە ئەو کارانە ناکەن.
بەهۆی ئەو گۆڕانکارییە خێرایانەی لەهێزی کار و بێکاری و کارکردنی نێوەچڵی لە هەرێمی کوردستان ڕوودەدەن، دەستەی ئاماری هەرێمی کوردستان بە نیازە لە کۆتایی ئەمساڵ ڕووپێوێک بکات. سیروان محەممەد دەڵێت: ئامانجمان لەو ڕووپێوە دەستکەوتنی داتای نوێیە لەسەر بەشداریی هێزی کار و ڕێژەی بێکاری و دیاریکردنی داهاتی ساڵانەی تاک.
ئیدریس ڕەمەزان، مامۆستا لە بەشی دارایی و بانک لە کۆلێژی بەڕێوەبردن و ئابووریی زانکۆی سەڵاحەددین، پێیوایە ڕێژەی بێکاری لە هەرێمی کوردستان زیاترە لەو ڕێژەیەی دەستەی ئامار بڵاوی کردووەتەوە، دەڵێت بەهۆی قەیرانی دارایی و وەستانی کار لە زۆربەی سێکتەرەکاندا، دەرفەتی کار زۆر کەمبووەتەوە، بۆیە پێشبینی دەکەم ڕێژەی بێکاری لەنێوان 16% بۆ 17% بێت.
بۆ کەمکردنەوەی ڕێژەی بێکاری و دابینکردنی ئاسایشی خۆراک، ئیدریس ڕەمەزان بە پێویستی دەزانێ حکومەتی هەرێم گرنگیی زیاتر بە کەرتی کشتوکاڵ بدات و هانی کۆمپانیاکانی کەرتی تایبەت بدات وەبەرهێنان لەم کەرتە بکەن، چونکە وەک ئەو دەڵێت لەڕٍێگەی ئەو کەرتەوە دەتوانرێت ئاسایشی خۆراک دابین بکرێت و دەرفەتی کاریش بۆ سەدان بێکار بدۆزرێتەوە، پارەش بۆ سەوزە و میوە و دانەوێڵە نەچێتە دەرەوە.[1]
11-10-2017