خەندان دەقی چاوپێکەوتنی گۆڤاری فۆرین پۆڵیسی ئەمەریکی لەگەڵ بارزانی بڵاودەکاتەوە
مەسعود بارزانیمەسعود بارزانی دەڵێت لە مانگی تشرینی دووەمی ئەمساڵدا لەدوای ئەنجامدانی هەڵبژاردنی ناوخۆیی، دەستبەرداری پۆستەکەی دەبێت و ڕایگەیاند دەمەوێت لە ژێر سێبەری ئاڵای کوردستانێکی سەربەخۆدا بمرم. دەشڵێت ئەگەر دەوڵەتە زلهێزەکان لەدژی ڕیفراندۆم بن ئەوا مانای وایە دژی بەهاکانی خۆیانن
بارزانی ڕۆژی 12ی ئەم مانگە لەمیانی یەکەمین چاوپێکەوتنی تایبەتدا لەگەڵ میدیای بیانی لەدوای دەستنیشانکردنی 25ی ئەیلوولی داهاتوو بۆ ئەنجامدانی ڕێفراندۆم بۆ سەربەخۆیی کوردستان، لەگەڵ گۆڤاری فۆرین پۆڵیسی ئەمەریکی جەختیکردووەتەوە جیابوونەوەی ئاشتییانە لەبەغدا تاکە چارەسەرە بۆ کێشەکانی عێراق و ناسەقامگیرییە فراوانترەکانی ناوچەکە،دەشڵێت لەمانگی تشرینی دووەمی ئەمساڵدا لەدوای هەڵبژاردنی ناوخۆیی دەستبەرداری پۆستەکەم دەبم.
دەقی چاوپێکەوتنەکەی بارزانی لەگەڵ گۆڤاری فۆرین پۆڵیسی ئەمەریکی
لە پیشەیەکدا وەکو خەباتگێڕێک بۆ سەربەخۆیی بە درێژایی ماوەی 55 ساڵ، سەرۆکی کوردستانی عێراق سوورە ئەمساڵ بگاتە ساتێکی مێژوویی خەونی هەمیشەیی خۆی. سەرۆک مەسعود بارزانی بەمدواییانە چەند پلانێکی ڕاگەیاند بۆ ئەنجامدانی ڕیفراندۆمێک بۆ سەربەخۆیی کورد، و کاتی دەنگدانەکەی بۆ 25 ی سێپتەمبەر دەستنیشان کردووە.
لەمیانی چاوپێکەوتنێکی تایبەتدا لە گەڵ گۆڤاری فۆرین پۆلیسی لە 12 ی حوزەیراندا- یەکەمین چاوپێکەوتنی ئەو لە دوای ڕاگەیاندنی ڕیفراندۆمەکە- بارزانی ووتی جیابوونەوەی ئاشتییانە لە بەغدای فیدرالێ تاکە چارەسەرە بۆ کێشەکانی عێراق و ناسەقامگیرییە فراوانترەکانی ناوچەکە.
ماوەیەکی دووورو درێژە من گەیشتومەتە ئەو ئەنجامەی کە پێویست بووە ڕیفراندۆمێک ئەنجامبدەین بۆ ئەوەی بواربدەین گەلەکەمان بڕیاربدات ئەو وای وت.
ووتیشی ماوەیەکی دووورو درێژە من ئەو باوەڕەم هەبووە کە بەغدا هاوبەشیی ڕاستەقینە و مانادار لەگەڵ ئێمەدا پەسەندناکات.
بارزانی دانی بەوەدانا کە ڕیفراندۆم یەکەمین هەنگاوی ئەوە، ڕەنگە دانوستانێکی درێژ و پڕکێشە بێت لەگەڵ حکومەتی ناوەندی عێراق. بەڵام ئەوە تەنها بەغدا نییە کە ڕەنگە دژایەتی بکات، ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا سوورە لەسەر سیاسەتی یەکپارچەیی عێراق، هەروەها تورکیای دراوسێ، کە گەورەترین هاوبەشی بازرگانی کوردستانی عێراقە، ڕیفراندۆمەکەی بە نابەرپرسیار و هەڵەیەکی گەورە وەسفکردووە.
بەڵام بارزانی ناترسێت. کاتێ پرسیاری لێکرا ئایا کاردانەوەی نێگەتیڤی دراوسێکانی هەرێم سەبارەت بە ئەنجامدانی ڕیفراندۆم دەبێتە هۆی گەمارۆدانی هەرێمی کوردستان، بارزانی لە وەڵامدا ڕایگەیاندووە ئەگەر ئەم بڕیارە بەهۆی ڕیفراندۆمەوە بدرێت و کاردانەوەکە بریتی بێت لە گەمارۆدانی ئێمە، با گەلەکەمان بمرێت، ئەوە دەبێتە شانازییەک بۆ جیهان کە گەلەکەمانیان بە برسێتی کوشتووە تەنها لەبەرئەوەی ئەو گەلە ویستویانە چارەنووسی خۆیان بەشێوازی دیمۆکراتیانە دەستنیشان بکەن.
بریارەکەی بارزانی بۆ ئەنجامدانی ڕیفراندۆم ڕەنگە دوابڕیاری گەورەی ئەو بێت وەکو سەرۆک. ئەو پێشتر دوو ساڵ لەپۆستەکەیدا ماوەتەوە دوای تەواوبوونی ماوەی سەرۆکایەتییەکەی، ئەویش بە ئاماژەدان بە شەڕی دژی دەوڵەتی ئیسلامی وەکو هۆکارێک بۆ مانەوە لە دەسەڵاتدا، هەروەها دەڵێت کاتێ هەڵبژاردنە ناوخۆییەکان لەمانگی تشرینی دووەمدا ئەنجامدەدرێن ئەو چیتر خۆی بۆ ئەو پۆستە کاندیدناکاتەوە.
لە دوا مانگەکانی فەرمانڕەوایی ئەودا، ئەو سەرکردە تەمەن 70 ساڵە بیرلەوەدەکاتەوە چۆن ژیانی ئەو بەشێوەیەکی دانەبڕاو لەگەڵ سەربەخۆیی کوردستاندا ئاوێتەبووە. بارزانی لە کۆشکی سەرۆکایەتی خۆی لە گردەکانی سەرووی هەولێری پایتەختی هەرێمی کوردستانەوە ووتی وێنای ئەوە بکە ئەمە چی دەگەیەنێت بۆ میراتی سیاسی من. هەموو ژیانم بۆ سەربەخۆیی کوردستان بووە.
باوکی ئەو، مستەفا بارزانی،سەرکردەی کوردی بەناوبانگ، ڕابەرایەتی کۆماری مهابادی کورتخایەنی لە ئێران کرد. مەسعود بارزانی لەوێ لەدایکبووە، ڕێک لەو کات و شوێنەدا کە کوردەکان فەرمانڕەوایەتی دەوڵەتێکی سەربەخۆیان کردووە. بارزانی ووتیکاتێ ئاڵای کوردستانیان بەرزکردەوە، من لەسایەی ئەو ئاڵایەدا لەدایکبووم.
بە هەنگاوهەڵنان بە شوێنپێی باوکیدا، ئەو لەتەمەنی 16 ساڵیدا بووەبە پێشمەرگە و ساڵی 1979 سەرکردایەتی پارتی دیموکراتی کوردستانی وەرگرتووە. زۆربەی ئەزموونی ئەو لەمامەڵەکردن لەگەڵ عێراقی فیدراڵدا هەر لەوکاتەوە بە کێشە و توندوتیژی پێناسەکراوە. لەسەردەمی ڕژێمی سەدام حوسێندا، کوردەکان بەدەست چەندین شەڕ و جینۆساید و سەرکوتکردنەوە ناڵاندوویانە. بارزانی ووتی کامپینی ئەنفال، بۆمبارانی کیمیاوی، تێکدانی گوندەکانی ئێمە، گۆڕە بەکۆمەڵەکان، جینۆساید- ئەوە بەشی کورد بووە لەو سەردەمەدا لەپەیوەندییان لەگەڵ بەغدا.
دوای داگیرکاری ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا بۆ عێراق لە ساڵی 2003 دا، کوردەکانی عێراق دەیەیەکی دەگمەنیان لە سەقامگیری بەخۆوە بینی. کوردەکانی عێراق لە پاشماوەی شەڕەوە،بەرەو نموونەیەک بۆ سەقامگیری گۆڕان و بەلێشاو وەبەرهێنەران هاتن بۆ یەدەگە نەوتییە فراوانەکەی هەرێم. فڕۆکەخانەیەکی نێودەوڵەتی، مۆڵی بازرگانی گرانبەها، پارکی گشتی، و فراوانکردنی خێرا بووە سیمای هەولێر.
هەموو ئەمانە لەساڵی 2014 دا ڕووبەڕووی هەڕەشەبوونەوە بەهۆی شۆکی پێشڕەوی چەکدارانی دەوڵەتی ئیسلامی و دابەزینی نرخی نەوت و هاتنی بەلێشاوی عێراقییەکان کە لەناوچە نزیکەکانەوە هەڵدەهاتن. لەکاتێکدا بارزانی و کوردەکان لەلایەن هێزە نێودەوڵەتییەکانەوە ڕەزامەندییان وەرگرت بۆ بوونی ڕۆڵێک لەشەڕی دژی دەوڵەتی ئیسلامیدا، پەیوەندییەکان لەگەڵ حکومەتی ناوەندی بەغدا بەرەو خراپی ڕۆیشت. ناکۆکییەک لەبارەی هەناردەکردنی نەوت بەغدای والێکرد کە سەرجەم بودجەی هەرێم ببڕێت. بارزانی پرسی لەدوای 2003 ەوە پشکی هەرێمی کوردستان چی بووە؟ ئەوان بودجەی هەرێمی کوردستانیان بڕی، و ئەوان بە دەستووری عێراقەوە پابەندنەبوون.
بارزانی هێشتا ڕووبەڕووی چەند بەربەستێکی سەرەکی دەبێتەوە لە هەوڵەکانی بۆ گۆڕینی کوردستانی عێراق بۆ دەوڵەتێکی سەربەخۆ. ئابووری ئەو هەرێمە کە پشت بە نەوت دەبەستێت بەهۆی دابەزینی نرخی نەوتەوە لاوازبووەو زۆرینەی هێزی کار کە لەکەرتی گشتیدا دامەزرێنراون، ئێستا بەشێکی مووچەکەیان لەو حکومەتە پڕلە قەیرانە وەردەگرن. بارزانی ڕایگەیاند ئەگەر ئێمە چاوەڕوان بکەین بۆ ڕەوشی نموونەیی بۆ ئەوەی چارەسەرێک بۆ هەموو کێشەیەک بدۆزینەوە، ئەوە ڕوونادات.
مەسەلەی ناوچە جێناکۆکەکان- ئەو خاکانەی لەلایەن هەردوو بەغدا و هەولێرەوە بانگەشەی خاوەندارێتیان دەکرێت و شوێنی ژمارەیەکی زۆر لە کەمینەکانی عێراقە- هێشتا بە چارەسەرنەکراوی ماوەتەوە.
بارزانی سەبارەت بە بۆچوونی پێکهاتەکانی ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم لەسەر ڕیفراندۆم وتویەتی بۆ ئەو کەمینانەی لە ناوچە جێناکۆکەکاندا دەژین،دەنگی نەخێر بۆ ئەوان ئەوە دەگەیەنێت ئەوان بەباشتری دەزانن لەژێر دەسەڵاتی حکومەتی فیدراڵی عێراقدا بمێننەوە، ئەوان بژاردەی ئەوەیان هەیە دەنگ نەدەن، ئەگەر ئەوان پێویستیان بە ڕیفراندۆمێکی دیکە بێت ڕەنگە دوای ئەوە ئەنجامبدرێت.
هەروەها ڕیفراندۆمەکە میکانیزمی یاسایی نییە بۆ جێبەجێکردنی ئەنجامەکانی- ڕیفراندۆمەکە زیاتر وا لێی دەڕوانرێت کە هێز بە دەسەڵاتداران ببەخشێت بۆ ئەوەی بەردەوامبن لە دانوستانەکانی جیابوونەوە. بارزانی ووتی ئێمە بەنیازین دانوستان و دیالۆگی جدی و ئاشتییانە لەگەڵ بەغدا ئەنجامبدەین.ئێمە نامانەوێت ئەوە قبوڵ بکەین کە ببینە پاشکۆی ئەوان. ئەمە بۆ ئەوەیە ڕوودانی کێشەیەکی گەورە دووربخەینەوە، شەڕێکی خوێناوی و خراپتربوونی ئاسایشی هەموو ناوچەکە دووربخەینەوە.
لەوکاتەی ڕیفراندۆمەکەی ڕاگەیاندووە، بارزانی لەگەڵ حەیدەر عەبادی، سەرۆک وەزیرانی عێراقدا قسەی کردووە، وتوێژێک کە بارزانی بە پۆزەتیڤ وەسفی کردووە.
بارزانی ووتی ئێمە بەومان ووت کە ئێمە دەمانەوێت ئەو کێشەیە لەگەڵ بەغدا بە شێوەی ئاشتییەوە چارەسەربکەین نەک توندوتیژی، ئەو کراوە بوو و درکی بەوە دەکرد.
بارزانی بەپەرۆش بوو کە جەختبکاتەوە دابەشکردنی عێراق ناسەقامگیری لێناکەوێتەوە. ئەو ووتی ئێمە هەر شتێک پێویست بێت دەیکەین بۆ پشتگیریکردنی عەبادی بۆ ئەوەی وەکو سەرۆک وەزیران سەرکەوتوو بێت. ئێمە بەردەوامدەبین لە هاوکاری سەبارەت بە شەڕی دژی تیرۆریزم. ئێمە هەماهەنگی نێوان هێزەکانی پێشمەرگە و سوپای عێراق زیاتردەکەین.
دواجاریش، بارزانی هیوای وایە، کۆمەڵگای نێودەوڵەتی پشتگیری بۆچوونەکەی بکەن. ئەو ووتی ئەوان دەڵێن ڕەنگە ئەمە ئەمجارە باش نەبێت، یان ڕەنگە کێشە دروست بکات، و من جیاوازی خۆمم هەیە لەگەڵیاندا لەسەر ئەم دوو خاڵە. ئەگەر دەوڵەتە زلهێزەکان لەدژی ڕیفراندۆمی کوردستان بن ئەوا مانای وایە ئەوان دژی بەهاکانی خۆیانن- لە مافی ئاشتییانەی خەڵک بۆ بریاردان لە چارەنووسی خۆیان. ئەگەر ئەوان لەدژی ڕیفراندۆم بوەستنەوە، ئەوا مانای وایە ئەوان دژی دیموکراسین.
هەرچییەکی دیکە کە ڕەنگە سەربەخۆیی کوردستان لەگەڵ خۆیا بیهێنێت، بەلای بارزانییەوە ئەوە مۆر دەدات لە میراتی سیاسی ئەو. ئەو ووتی دەمەوێت لە ژێر سێبەری ئاڵای کوردستانێکی سەربەخۆدا بمرم.