библиотека библиотека
Поиск

Kurdipedia является крупнейшим источников информации курдским курдам!


Параметры поиска





Расширенный поиск      Клавиатура


Поиск
Расширенный поиск
библиотека
Имена для курдских детей
Хронология событий
Источники
История
Пользователь коллекций
виды деятельности
Помощь в поиске?
Публикация
видео
Классификации
Случайная деталь!
Отправлять
Отправить статью
Отправить изображение
Опрос
Ваше мнение
контакт
Какая информация нам нужна !
Стандарты
Правила использования
Параметр Качество
Инструменты
Нарочно
Архивариусы Курдипедии
Статьи о нас !
Kurdipedia Добавить на ваш сайт
Добавить / удалить e-mail
Статистика посетителей
Статистика статьи
Конвертер шрифтов
Календари Конвертер
Проверка орфографии
Языки и диалекты страницы
Клавиатура
Удобные ссылки
Расширение Kurdipedia для Google Chrome
Cookies
Языки
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Мой счет
Вход
Членство !
Забыли пароль !
Поиск Отправлять Инструменты Языки Мой счет
Расширенный поиск
библиотека
Имена для курдских детей
Хронология событий
Источники
История
Пользователь коллекций
виды деятельности
Помощь в поиске?
Публикация
видео
Классификации
Случайная деталь!
Отправить статью
Отправить изображение
Опрос
Ваше мнение
контакт
Какая информация нам нужна !
Стандарты
Правила использования
Параметр Качество
Нарочно
Архивариусы Курдипедии
Статьи о нас !
Kurdipedia Добавить на ваш сайт
Добавить / удалить e-mail
Статистика посетителей
Статистика статьи
Конвертер шрифтов
Календари Конвертер
Проверка орфографии
Языки и диалекты страницы
Клавиатура
Удобные ссылки
Расширение Kurdipedia для Google Chrome
Cookies
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Вход
Членство !
Забыли пароль !
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 Нарочно
 Случайная деталь!
 Правила использования
 Архивариусы Курдипедии
 Ваше мнение
 Пользователь коллекций
 Хронология событий
 виды деятельности - Курдипедиа
 Помощь
Новый элемент
биография
Гюльгусейна Асановича Мусаева
26-08-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
биография
Халил Чачанович Мурадов
22-08-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
библиотека
Неолитическая керамика Загроса и Северной Месопотамии как исторический источник
06-08-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
биография
ФАЙЗО АГИТОВИЧ ШАМОЯН
20-07-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
библиотека
Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков (1886) г
18-07-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
библиотека
Курды в Ассамблее народа Кыргызстана: укрепление толерантности
18-07-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
библиотека
КУРДСКИЙ ЯЗЫК (Диалект корманджи)
20-04-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
библиотека
ИСТОРИЯ ЭТНОСОВ КАЗАХСТАНА (1991–2016 гг.)
17-04-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
биография
НУРЕ ДЖАВАРИ
13-04-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
биография
Георгий Мгоян
01-02-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
Статистика
Статьи
  537,164
Изображения
  109,480
Книги pdf
  20,226
Связанные файлы
  103,749
видео
  1,531
Язык
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
306,433
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
89,760
هەورامی - Kurdish Hawrami 
65,977
عربي - Arabic 
30,360
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
17,924
فارسی - Farsi 
9,609
English - English 
7,552
Türkçe - Turkish 
3,667
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Deutsch - German 
1,647
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Категория
Pусский
Статьи 
585
библиотека 
355
биография 
166
Изображение и описание 
13
Публикации 
5
Места 
4
Цитаты и фразы 
2
Археологические места 
2
мученики 
2
документы 
2
Стих 
2
видео 
1
Произведения 
1
Репозиторий
MP3 
324
PDF 
31,275
MP4 
2,522
IMG 
200,602
∑   Всего 
234,723
Поиск контента
биография
ВАСИЛЬЕВА ЕВГЕНИЯ ИЛЬИНИЧНА
биография
Махмуд Бакси
биография
Алиев Ага Алигама оглу
биография
ОЛЬГА ИВАНОВНА ЖИГАЛИНА
биография
Приск Мгои
پیرانشار لە ناو تەمی مێژوودا
Наша цель — иметь собственную национальную базу данных, как и любая другая страна.
Категория: Статьи | Язык статьи: کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish
Делиться
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Рейтинговая статья
Отлично
очень хороший
Средний
неплохо
плохой
Добавить в мои коллекции
Ваше мнение о предмете!
предметы истории
Metadata
RSS
Поиск в Google для изображений, связанных с выбранным элементом !
Поиск в Google для выбранного элемента !
Kurmancî0
English0
کرمانجی0
هەورامی0
لوڕی0
لەکی0
Zazakî0
عربي0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Français0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Catalana0
Cebuano0
Čeština0
Esperanto0
Fins0
Hrvatski0
Kiswahili سَوَاحِلي0
Lietuvių0
Norsk0
Ozbek0
Polski0
Português0
Pусский0
Srpski0
балгарская0
қазақ0
Тоҷикӣ0
Հայերեն0
ترکمانی0
हिन्दी0
ქართველი0
中国的0
日本人0

پیرانشار لە ناو تەمی مێژوودا

پیرانشار لە ناو تەمی مێژوودا
له ناوچەی موکریان و به تایبەت دەشتی پڕ پیت و بەرەکەتی لاجان و پیران، لێرەوار و لەوەڕگه و کانگا و سەرچاوەی ئاوی زۆر له ناوچەی مەنگوڕ و هەروەها کەون بوونی ناوچەکه، بۆته هۆی هەڵدان و پەرەئەستاندنی زیاتری ژیانی مادی و مەعنەوی دانیشتوان و بەم جۆرە گەنجینەیەکی پڕ بایەخیان پێشکەش به شارەستانیەتی مرۆڤ کردووە. هەروەها له سەرەتاوە دەوڵەتەکان، خاوەن دەسەڵاتانی ناوچه و دەرودراوسێکان جاویان برێبووە ئەم خاکه ڕەنگینه و به دەیان جار گوندەکانی کاول کران و خوێنی جوتیار و وەرزێران زەوی پێ دێرا.‌ ئەمجار پاش دامرکاندنی ئاوری ڕق و کینی داگیرکەران، چەرخی پێشکەوتن و شارستانیەت وەگەڕ کەوتۆتەوە،برینی بەرەی میراتگر سارێژ بۆتەوە و سەر له نوێ فەرهەنگ و زانست بایەخی ڕاستەقینەی خۆی پەیدا کردۆتەوە.
شوێنەواری بەجێ ماو له ناوچەی پیرانشار، یادگاری سەردەمی شەڕ و گیانبەخت کردن، پاراستنی کولتوور و فەرهەنگ و مەزەب و هەروەها خۆڕاگرتن له بەرانبەر هێرشی داگیرکەران دایه. به داخێکی گرانەوە دەبێ بڵێین تەنانەت لێکۆڵینەوەیەکی ساکاری مێژوویش سەبارەت بەم میراتە گەورەیەی ناوچەکەمان نەکراوە و هەر بۆیەش شاهیدی خامۆشی و بێدەنگی مێژووین سەبار‌ت به ناوچەی پیرانشار. داخی گەورەتر کۆڵینەوەی شەوانەی هەندێک تاقمی دزی میراتی فەرهەنگی‌یه که دوور له جاوی خەڵکی ناوچه و کار بەدەستان به ئەنجام دەگات و زۆرتر مێژوو له نێ دەنگ خۆی‌دا بەردەوام دەکات.
پیرانشار بەشێک له کوردستانی موکریانی ئێستایه. ئەم وڵاته له ڕۆژگارانی مێژوویی‌دا ناوەکانی “مادی‌بچووک” و “مێد” و “مەیدیا” ناو بانگی دەرکردبوو. ئێستاش ئاسەواری قەڵاکانی پەسوێ، جەڵدیان، گردی مەرقەدی لاوێن، قۆڵی ئاسنگەران له قەڵاتەڕەشێ و دەیان شوێنی تر یادگاری ئەو سەردەمەیه، هەروەها گردەکانی گردئاشەوان، قەرەخدر، قەڵاتی شیناوێ یادگاری دەورانی “ئۆرارتوویی”یان پێوە دیارە.
هەندێک له گوندەکانی مێژوویی شارستانی پیرانشار بریتین له:
پەسوێ، جەڵدیان، قوبه، زێوکه، ماشکان، سێڵوێ، گردی کاولان، توان، ئەندێزێ، خورینج،کوندرێ، گردگ سپیان، شنۆزەنگ، لاوێن، گردئاشەوان، لک بن، حوجران، شارستێن، شەختان، باستان بەگ، سەڵۆس، گولەک، کەوپەڕ، سێوی گەدە، ترکەشی بەرەوە، هەنگەوێ، قەڵاتی مەنگوڕان، قەڵاتی موتاوێ، جەڕان، شیناوێ، قەڵاتەرەش، زێوە، کۆنەلاجان و دێڵزێ.
قەڵات و قەڵاتگه نیشاندەری ئاوایی گەورە و گرینگله ڕابردودایه. هەروەک دەزانین قەڵات و قەڵاتگه جێگای بەرز و بڵیندن که بۆ ئەرکی پاسەوانی و پارێزگاری له دانیشتوانی قەڵا یان خەڵکی ئاوایی و شار تەرخان کراون و یادگاری مێژوویی هەر ناوچەیەکن. قەڵاتی جەڵدیان (5000 ساڵ بەر له زایین)، قەڵاتی مووتاوێ (2500 ساڵ بەر له زایین)، قەڵاتی شار (900 ساڵ بەر له زایین) و قەڵای پەسوێ گرینگترینی ئەم شوێنەوارانەی ناوچەی پیرانشارن. قەڵات و قەڵاتگه له دیاردەکانی سروشتی پێک هاتوون یان به دەستی مرۆڤ دروست کراون که به ناوی “تورەکەرێژ” دەناسرێن.
بەرزایی قەڵاتگه به مام‌ناوەندی دەگاتە 30 تا 40 میتر و لێکۆڵینەوەکانی کۆنینەناسی پێشانی داوە که ئەم.شوێنەوارانه پتر له جارێک کەڵکیان لێ وەرگیراوە و چەندین سەردەمی ژیانی مرۆڤیان به خۆوە بینیوە
ئەوەی که ئێستا له تەنیشت هەر گوندێک و ئاوایەک قەڵات و قەڵاتگه دەبیندرێ، بەڵگەی زیندووی کۆن بوونی ناوچەی پیرانشارە.
با ئەمجارە باسێکمان هەبێ له مەڕ تەپک و گردەکانی ناوچه، لەم جێگایانەی ئاسەواری خۆڵەمێش، شت و مەک و ئامرازی شەڕ یان خواردنیان تێدا دۆزراوەتەوە. هەندێک لەم تەپک و گردە کۆنینانەی ناوجەی بە ناو “گوڵ تەپە” ناسراون. وشەێ “کوڵ” یان “گوڵ” له شێوەی پەهلەوی و ئازەری دا هەرکام مانایەکیان هەیه له فارسی‌دا به مانای ئاور و گڕی ئاگرە و له زمانی ئازەریش‌دا به مانای خۆڵەمێش و دە زمانی کوردی‌کۆنیش‌دا مانای”ئاگر” ئەدات
هەر بەم شێوەیه “کولحان” سۆبە و “موغاری”یه وشەی “گوڵ” پاشان ئاڵ‌وگۆڕی به سەردا هات و وەک “کوڵ” به کاریان هێنا.
“کوڵ‌تەپه” نیشانێک له ئاوری دە خۆیێدا نیهان کردووە و ئاورگەی سەردەمی کۆنی ئەم ئاو و خاکەیه. یادگاری سەردەمێکه که ئاتەشگایەکی زۆر لەم ناوچەیەدا سەریان بەرەو ئاسمان بەرز کردبۆوە و ئاگر له لایەن ئاگر پەرەستانی زەرتوشتی جێگای ڕێز و قەدر بووە.
بێ هۆ نیه ناوچەکانی لێواری گۆلی ورمێ به مەڵبەندی ژیان و له دایک بوونی زەرتوشت پێغەمبەری کوردی ئێرانی دەزانن و به یەک واته ” سەردەشت”ی ئەمڕۆ بەم شوێنه دائەنێن.
کول‌تەپه ئاورگەیەکی بچووک له سەردەمی خۆی‌دا بووە و ئاوربانان(ئاتۆربان) ئەرکی پارێزگاری له ئاگریان وەک هێزی خاوەن تین و گەرما به ئەستۆوە بووە. خۆڵەمێشی جێماو له کول‌تەپه به درێژایی زەمان له سەر یەک کۆ بۆتەوە و یەپکێکی دێوست کردووە که ئێستا به شێوەی “کوڵ‌تەپه” دەیبینین.کول‌تەپه له تەواری ناوچەکانی دراوسێش‌ دەبیندرێ و مەڵبەندی ئێمەش یەکێک لەم شوێنەوارانەیه.
بەر لەوەی که زەرتوشت بێته دونیا، گەلانی ئێران و به تایبەتی دانیشتوانی دەور وپشتی گۆلی ورمێ ئایینی “مەزداپەرەستی”یان له نێودا باو بووە و وەک ئامۆزایانی هیندی، مردوویان له جێگایەکی تایبەتی دەسووتاند، که وابوو خۆڵەمێشی نێو کول‌تەپه بەرهەمی سووتانی دار و دەوەن و تەرمی مردۆکانه.
کول‌تەپەی گوندی “سەروکانێ” له ناوچەی لاجانی پیرانشار، یەکێک لەم شوێنه باس‌کراوانەیه که بیری پیرانی به ساڵاچوودا دێت که زەمانێک جێگایەکی یەکجار ئاستەم بۆ هات‌وچۆ بووە و قامیشەڵێنیکی زۆری له دەوروپشت‌دا بووە لەم شوێنەدا ئاسەواری کۆنینەی زۆر به نرخ دۆزراوەتەوە.
دوکتۆر بەهمەن کەریمی ساڵی 13311ی هەتاوی هاتۆتە لاجان و باسی کول‌تەپەی سەروکانێ دەکات و به “گولی.تەپە”ی سەروکانێ ناوی دەبا
بەڵام سەبارەت به ئاورگەکانی ناوچه وا باشه باسی ئاتەشکەدەی “سەری کوورە”ی ناوچەی مەنگورایەتی پیرانشار بکەین که بەرانبەر به گوندەکانی “سەڵۆس” و “وەرمیشان” و لەم لاوە گوندی “گولەک” هەڵکەوتووە. بەرزایی دوندی کێوی ئاورگەی سەری کورە دەگاته 3600 میتر له ڕێکی دەریاوه و سەرنجی هەر ڕێبوار و بینەرێک بۆ لای خۆی ڕادەکێشێ. به داخەوە فۆڕمی سەرەکی و ڕاستەقینەی ئاتەشکەدەکه نەماوە و کاتی خۆی وەک تەندوور و کوورەی ڕەژی ساز کردن چووە. ئێستاش له بەزایی ئەم جێگایه بەردی سووتاو هەر ماوە. به گوێرەی وتەی تێکەڵاو به ئەفسانه له لایەن خ‌ڵکەوە، هاوکات دەگەڵ له دایک بوونی حەزرەتی موحەمم‌د (دخ) و شکانی تاقی کەسرا، ئاوری ئەم ئاتەشکەدەیەش خامۆش بۆتەوە. سەری کوورب جێگای عیبادەت و ڕاز و نیازی گەورەکانی زەرتوشتی بووەکه کات و ساتی تایبەتی له ساڵ بۆ به جێ هێنانی ئایینی مەزهەبی و قوربانی کردن کۆ دەبونەوە. یەکێک له کەسایەتی‌یه مەزنەکانی دەورانی ساسانی به ناوی”کریتر ” له سەر تاشه بەردێک باسی تەواوی ئاورگەکانی ناوچه دەکات و دەڵێت: من له سەرانسەری موڵکی ساسانی‌دا ئاوری ئاتەشکەدەکانی ” ئاتۆرپاتکان”، ” میشان” و..م گەشاوە ڕاگرت. ئایا ئەم ئاورگەیەی که کریتر به ناوی ” میشان” باسی دەکات هەمان سەری کوورەی خۆمان نیه که.له نیزیک گوندی ” وەرمیشان” هەڵکەوتووە
با ئەو جار باسێکمان هەبێ له مەر گۆڕستانەکانی کەونی ناوچه
سەبارەت به شێوەی ناشتنی مردوو له ڕۆژگارانی مێژوویی‌دا، دەبێ بڵێین له هەر سەر دەمێک‌دا ڕێ و ڕەسمی تایبەتی خۆی هەبوە.سەردەمێک که زەرتوشتی، بیر و باوەڕی مەزهەبی خەڵک بووە، گۆڕێکمان وەبەر چاو ناکەوێ، هۆی ئەوەیه که زەرتوشتی‌یەکان مردوویان به خاک نەدەسپارد بەڵکوو دەیانسووتاند. که وابوو گۆڕێکی زەرتوشتیمان نیه. دەستەیەک له گۆڕەکانی ناوچه وەک سەردەمی ئێستا دەچن و کێلی قەبر بۆ نیشانه کردنی قەبر دیاری کراون.
له نێو هەندێک لەم گۆڕانە که به هۆی باو باران یان کێشانی ڕیگا و بان له ناخی گڵ‌دا هاتونەتە دبر، ئامرازی شەڕ و نەرەکان یان کەرەسەی خواردن دۆزراوەتەوە. ئەم دەسته گۆڕستانە کۆنینانەی ناوچه هی سەدەی یەکەمی زایینین. له نیوەی هەوەڵی سەدەی یەکەمی زایینی‌دا ڕێ و شوێنی ناشتنی مردوو له نێو کووپەڵه گڵ‌دا بۆته باو، سەری کووپه پاشان به تاشه بەرد داپۆشراون و پیورێز کراون.هەندێک لەو کووپه گۆڕانه هی سەردەمی دووەمی زایینیه و جاری وایه له نێویان‌دا قاپ و قاچاخ و …..بیندراوەتەوە.
دەستەیەک له گۆڕستانەکانی ناو چەی پیرانشار له کۆنەوە به ناوێکی تایبەتی ناسراون و فۆڕمی قەبرەکان نیشاندەری ئەم ڕاستیەن که سەردەمێک گەلانی تر وەک غەیری کورد و موسوڵمان لەم شوێنەدا نیشتەجێ بوونه، وەک “کێله کونتی” و “قەبرە قۆچ”‌‌ له گوندی زێوکەی لاجان، ” قەبرە قەلە” له گوندی سێڵوێ، ” کێله سپی ” له گوندی دەڵاوان، ” گردی قەبران” له کوندرێ، گۆڕستانی “نوزەڵێ” له گوندی پەسوێ و گوندی قوبه…..
ئینجا با باڵی بەر‌زەفڕی خۆمان بەرەو سەردەمێک لێک بدەین که لەم ناوچەیه به ناوی “پارسوا” ناسرا بوو. مێژوو لەم بارەیەوە دەڵێ: قەومی پارس له ڕەوتی هاتنیان بۆ ئاسیای نێو ڕاست و میروپوتما (بین‌النهرین) و کوێستانەکانی زاگرۆس له ناوچەی پارسوادا نیشتەجێ بوون. مینورسکی ڕۆژهەلات ناسی به ناوبانگ دەنووسێ: به بیر و ڕای من پارسوا دەبێ هەر ئەو جێگایه بێت که ئێستا پێی دەڵێن ” پەسوە” یان “پەسوێ”.
پەسوێ ناوی گوندێکی گەورەی ناوچەی لاجانەو وێدەچێ ئەم گوندەش له “پارسوا” ڕا هاتبێ،به تایبەت که شوێنی پەسوێ و وڵاتی پارسوا یەک دەگرنەوە.
کاک مەحموود پێدڕام سەبارەت به ناوی ئەم گوندە بیر و ڕایەکی جیاوازی هەیه و دەڵێ دە زمانی کوردی‌دا دەتوانین (س) به جێگای (ش) به کار بهێنین و بڵێین پەسوێ یان پاشوێ به مانای پاش لەوێ “قەڵاتی شا”یه و دەگەڵ مانای پارسوا که تەنیشت و کەنار دە مێشک‌دا زیندو ئەکاتەوە، یەک دەگرنەوە. ئەڵبەته ئەوە بیر و بۆ چوونی کاک مەحموود پێدڕامه و بەڵگەی مێژوویی له دەست‌دا نیه، ئەگینا گوندی پەسوێ و قەڵاتی سا ئێستاش لێک دوورن و به تایبەت ئەودەم وەسیلەی هات و چۆ وەک ماشێن نەبووە…..
بەڵگەکانی مێژوویی له بوونی وڵاتەکانی “مێهری” و “کاراڵا” له سەر چاوەی چۆمی “زێ”دا ئاگادارمان دەکا که دەکەوێته لاجانی ئێستا و به تایبەتی ناوچەی “بەربنه”ی لاجان. ئەم دوو وڵاته بچووکه له گەڵ “پارسوا” هاو سنوور بوونه.
” ئاشور بانیپال” له پێنجەمین هێرشی خۆی‌دا بۆ ولاتانی پارسوا باسی داگیر کردنی چەندین قەڵا و شار له ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی دەوڵەتی مانایی دەکا و دەڵێت: من بەردەوام هەشت شار و ناوچه له وانه “قەڵای بوشتۆ”م داگیر کرد پاشان شاری “شوردیرا”م سەر له ‌نوێ له چەنگ نەیاران دەرهێنایەوە.
کاک مەحموود پێدڕام قەڵای “بوشتۆ” به “قەڵاتی شا” له ناوچەی سەرشاخانی لاجان دەزانێ و شاری شوردیرا به گوتەی ئەو شارێک بووە له سەرچاوەی چومی زێی بچووک دا.
بەڵگەکانی مێژوویی باسی پەلاماری “سارگۆنی دووهەم” سای دەوڵەتی ئاشوری بۆ ئەم ناوچەیه دەکات. سارگۆن له نێوان ساڵەکانی 722 تا 450ی بەر له زایین‌دا حکومەتی به دەستەوە بووە. مێژوو لەم بارەیەوە دەڵێ سارگۆن له موسڵ‌ ڕا بەرەو ئێران هات و لەشکری کێشایه ئەم خاکه. له ڕەوتی ئەم لەشکر کێشانەدا خەڵکی وڵاتی مانایی ئارد و شەڕاب و کەل و پەلی تری پێداویستی ئەوانیان دابین دەکرد. سارگۆن له سولەیمانی کوردستانی ئێراق تێپەڕی و گەیشته چۆمی زێ‌یه، لەم چۆمه پەریەوە و ئەمجار له شوێنێکی که ئێستا به ناوی پەسوێ و لک‌بن و مەیدان ناسراوە، چل و دوو کەس له سەرکردەکانی عێل و وڵاتەکانی بچووکی ناوچەی به خزمەت گەیشت و سەرجەم سارگۆنی دوهەمیان به مەزن و سەرکردەی خۆیان قەبوڵ کرد و هەروەها خەڵات و زێر و ئەسپ و کەرەسەیەکی زۆریان پێشکەش کرد. سارگۆن فەرمانی دا له سەر دیواری قەڵا و قەڵاتگەکان ئاڵی سەر کەووتن بچەقێنن و ههروەها له کەنار شاری “لاتاش” که دەکەوێته نێوان پەسوێ و مەهابادی ئێستا و له تەنیشت “قەڵای سپی ” واته.قەڵاتی پەسوێ ” ئۆللۆسونۆ” سای دەوڵەتی مانایی بەخشی
” ئۆللۆسونۆ” له لایەن سارگۆنی دووهەمەوە کرابوو به شای مانایی، بەڵام پاشان له ئەمر و فەرمانی ئەو دەرچوو تا ئەوەی که لەم هێرشەدا سەرلەنوێ هاتەوە ژێر فەرمانی سارگۆن.
بەڵام له سەردەمی هاتنی سپای ئیسلام، ناوچەی ئێستای پیرانشار به ناوی ” سەڵڵەق” دەناسرا و لەم شوێنەدا کوردەکانی ” هەربانی” نیشتەجێ بوون که پاشان به ناوی “راوەندی” و “رەوادی” هاتنه ئارا.پاش ئەوەی که وڵاتی کوردستان و ئازربایجان له دەست خەلیفەکانی عەباسی هاتنەدەر و هاروونەڕەشید هاته سەرکار، ئیبراهیم ناوێکی کردە وەزیر، ئیبراهیم له پاشان هاتە لاجانی ئێستا و دە گەڵ کچی حاکمی ئەودەمی گوندی قەڵاتی مووتاوێ زەماوەندی کرد و کورێکیان بوو به ناوی “دەیسیم”.
دەیسیم تەواوی ئازەربایجان و کوردستانی خسته ژێر چاوەدێری و پاشان دەگەڵ دەیلەمی و لاهیجانی‌یەکانەوە ئێستای باشووری ئێران،تێکەوت بەڵام به هۆی خەیانەتی سەرکردەکان، نەیتوانی سەرکەوێ و ناوچەی ئێستای لاجان کەوته دەستی ئەوان.
وێدەچێ ناوی “لاجان” یان “لاهجان” له لایەن ڵ دەیلەمی و لاهیجانی‌یەکانەوە داندرابێ ئەویش به هۆی زەنوێر و سەرسەوز بوونی ناوچه، ئەگینا لاجان و لاهجان به مانای شوێن و جێگای پەروەردە کردنی کرمی ئاوریشمه و دەگەڵ تایبەتمەندێکانی ئەمڕۆ و ئەودەمی لاجان یەک ناگرێتەوە.
حوسێن حوزنی موکریانی دەنووسێ: ساڵی 429ی کۆچی ئۆغۆرەکانی پێشڕەوی سەلجووقی‌یەکان هێرشیان هێنایه سەر عەشایری هەزیانی بەڵام سەرنەکەوتن. ئۆغۆزەکان دەیان دەست‌درێژی تریشیان بۆ هەزیانی‌یەکان هێنا و ئێستاش ناوی گوندەکانی “گردی مرادبەگی”،”قوبادبەگیان”، “بەستام‌بەگ” و “ئوغەن” و…. یادگاری ئەو سەردەمه هەر ماون.
ئۆغۆز له لایەن خەلکی ناوچەوە به “تورکه ڕەشه” ناسراون و هەروەک دەزانین سلجووقی‌یەکانیش تورک زمان بوون.
لاپەرەکانی مێژووی پیرانشار یادگاری سەردەمی ئیسلام و سوپای عەڕەبەکانیشی پێوە دیارە. پتر له 300 چاک و پیر وشەخس و نەزەرگەی ناوچه شاهیدی زیندووی ئەم ئیدیعایەی ئێمەن. بەڵگەی مێژوویی سەبارەت به هێرشی سپای ئیسلام به سەر کردایەتی “خالیدی کوری وەلید” بۆ ناوچەی پیرانشار و گوندی شارستێن له ناوچەی مەنگورایەتی ئاگادارمان ئەکا و هەرو‌ەها له بوونی قەڵای پتەوی ئەم گوندە و شای وڵاتی مەنگورایەتی:مەنجوڕات” دەدوێت. به یەک وته گوندەکانی “گردڕەحمەت” و “گردشەیتان” شاهیدی شەڕی نێوان سپای ئیسلام و کوردەکانی هەزبانی له لایەکی ترەوە بووە
ئەمجار با ڕوچنێک بکەینەوە له دەریای فۆلکلۆر و پەنا بەرینه بەر بەیتەکانی کوردی. ئەگەر سەیر بکاینە بەیتی “برایم و مەحمەڵی دەشتیان”، ناوی “چەڵیان” وەبەر چاو دەکەوێت. به پێی دەقی ئەو بەیته میر زۆرابخان حاکمی شاری چەڵیان بووە که به هۆی پیری بێ‌دەسەڵاتی حوکماتی داوەته پەریخانی کچی.
پەریخان زۆر به زیبک و زاکوون بووە له هەمان حاڵیش‌دا زۆر کەیفی له پیاوان هاتووە تا ئەو ڕادەیەی که ڕێبواران و کەسانێکی خۆشی لێیان دەهات، بانگی دەکردنه دیوەخان داوای دەست تێکەڵ کردنی لێ دەکردن، ئەگەر کابرا ڕازی بایه ئەوە هیچ، ئەگەر بەرهەڵستی کردبوایه، فەرمانی دەدا له نێو چیغ دا بیسووتێنن. سەرئەنجام پەریخان دەگاته مەحمەڵ ناوێک که بۆ فرۆشتنی مەڕ و مالات دێته شار پەریخان خۆشی لێ دێت و له دوایی‌دا ڕەگەڵی دەکەوێ…..
ئێمه لێرەدا مەبەستمان لێکدانەوەی فۆلکلۆری نیه. هەر بۆیه سرنجی خوێنەرانی تامەزرۆ بۆ شریتەکانی تۆمار کراو یان کتێبی “توحفەی موزەففەرییه” نوسراوی ئۆسکارمان ڕادەکێشین.
خوا لێ‌خۆش بوو ماموستای پایە بەرزی کورد، هێمن شوێنی ڕووداوەکه دەباته ناوچەی سەردەشت و گوندی بێژوێ، بەڵام به پێی سەفەر و لێکۆڵینەوە و چاو خشاندن به سەر نێوەڕۆکی بەیتی برایم و مەحمەڵی دەشتبان و هەروەها بەراوەرد کردنی له گەڵ ڕاستەقینه، بۆمان ڕوون بۆوە که شوێنی ڕوودانی ئەم بەیته، نیزیک گوندی سێڵوێ و گردی کاولان و به گشتی ناوچەی بەربنەی لاجانی پیرانشارە. وا ئاماژە دەکرێ که حاکمی شاری چەلیان میر زۆرابخان بووە و مەحمەڵ پاش هەڵگرتنی پەریخان پەنا دەباته ئاشکەوتی بێشوێ.
ئێستاش له بەربنه ئاسەواری شاری “قەرە چەلیان”‌ و “قەڵای میر زۆرابخان” و ئاشکەوتی بێژ و بەرانان (بێشوێ) هەرماوە.که وابوو وا باشه هەڵەی خوا لێ خۆش بوو کاک “عەلی حەسەنیانی”ش ڕاست بکەینەوە که شوێنی ڕوودانی ئەم بەیته به بێ بەڵگەیەک و تەنیا به بیر و بۆچوونی خۆی به ناوچەی شاروێران و گوندی دەریاز دادەنێ.
سەرەڕای ئەوانه زۆر بەیتی تری کوردیمان هەیه که ناوچەی پیرانشار دەگرنەوە وەک:
کانەبی، خەج و سیامەند، هەمزەئاغای مەنگوڕ، کاک باپیری مەنگوڕ، شێخ ڕەش و شێخ مەند،سوارۆ، پایزە، ئازیزە و چەندت تر.
مێژووی ناوچەی پیرانشار له گەڵ ناوی بڵباسیش تێکەڵاوە. بڵباس مەبەست ناوی پێشووی عەشایری پیران، مەنگوڕ و مامەش له ئەم دیو و ئەم دیوی کوردستان له ناوچەی پیرانشاردا بووە.شەڕەفنامه سەبارەت به بڵباس دەنووسێ: عەشیرەی ڕۆژەکی بریتین له 24 تایفه له ناوچەی خۆیت کۆبوونەوە و دوازدەیان ” بڵباس ” و دوازدەی تریان به ناوی “قوالیس” جیا بوونەوە. ئەم سەرچاوەیه ئیتر باسی ئەوە ناکات که ناوی بڵباس له کوێ ڕا هاتووە و به چ مانایەکه.
یەکەم سەرچاوە که ناوی بڵباسی تێدا هاتووە قوڕئانێکی دەس نووسه که ئاماژەی به ناوی “مەنسوور کوڕی سادقی.بڵباسی” کردووە
بڵباسەکان هەردوو دیوی سنوور پەیمانی هاوکاری ناوچەیان به یەکەوە بەستبوو، ئەم هاوکاری‌یه ساڵی 1209ی هەتاوی له لایەن میر محەممەد، میری گەورەی سۆران له ڕەواندز هەڵوەشایەوە. بڵباسەکان به دەیان جار له لایەن دەوڵەتەکانی ناوەندی ئێران و عوسمانی و میرانی بابان و ئەردەڵان و سۆران و موکری پەلامار دراون، بەڵام هەرکات.وەک هێزێکی بەرگری، خۆیان نواندووە
ناوچەی پیرانشار ڕووداوگەلی زۆری به خۆوە بینیوە لێرەدا تەنیا چەند ڕووداوی گرینگمان هەڵبژارد که دڵۆپێک له دەریا بوو. ئەگینا تەنانەت بڵباسەکان مێژوویەکی تایبەت به خۆیان هەیە.
نووسینی: محمەد ڕەسووڵ میهریار

Этот пункт был написан в (کوردیی ناوەڕاست) языке, нажмите на значок , чтобы открыть элемент на языке оригинала!
ئەم بابەتە بەزمانی (کوردیی ناوەڕاست) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
Эта статья была прочитана раз 8,827
Ваше мнение о предмете!
Хэштег
Источники
Связанные файлы: 1
Связанные предметы: 1
Категория: Статьи
Язык статьи: کوردیی ناوەڕاست
Города: Peeranshahar
Классификация контента: История
Страна - Регион: Восточного Курдистана
Тип документа: Исходный язык
Технические метаданные
Параметр Качество: 90%
90%
Эта запись была введена ( سەریاس ئەحمەد ) в 25-09-2015
Эта статья была недавно обновлена ​​( سەریاس ئەحمەد ) на: 25-09-2015
URL-адрес
Этот пункт в соответствии со стандартами Курдипедии pêdiya еще не завершен!
Эта статья была прочитана раз 8,827
Прикрепленные файлы - Версия
Тип Версия Редактирование имени
Фото файл 1.0.142 KB 25-09-2015 سەریاس ئەحمەدس.ئـ.
Kurdipedia является крупнейшим источников информации курдским курдам!
биография
Гюльгусейна Асановича Мусаева
биография
Омархали Ханна Рзаевна
биография
Аристова Татьяна Фёдоровна
Изображение и описание
Шейх Aбдель- салям Барзани с вице-консулом России в Урмии Н.М. Кирсановым 1914
биография
Джангир ага Хатифов
Изображение и описание
Кочевники огня из Месопотамии (1908)
биография
ФАЙЗО АГИТОВИЧ ШАМОЯН
библиотека
Курды в Ассамблее народа Кыргызстана: укрепление толерантности
Археологические места
Замок Срочик
биография
Мусаелян Жаклина Суреновна
библиотека
Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков (1886) г
библиотека
Неолитическая керамика Загроса и Северной Месопотамии как исторический источник
Статьи
Курды в Великой отечественной войне: краткий очерк
биография
Пашаева Ламара Борисовна
Статьи
Битва езида Хасана-аги и Слепца Равандузи
библиотека
ИСТОРИЯ ЭТНОСОВ КАЗАХСТАНА (1991–2016 гг.)
биография
Георгий Мгоян
биография
Чатоев Халит Мурадович
Изображение и описание
Курдянки В Национальных Костюмах 1928
Изображение и описание
Сыканье (1907 г.)
библиотека
КУРДСКИЙ ЯЗЫК (Диалект корманджи)
Статьи
Саратовский Курдистан
Изображение и описание
Тбилиси (1903 г.)
биография
ОЛЬГА ИВАНОВНА ЖИГАЛИНА
Статьи
V. МЕЖДУНАРОДНЫЙ КУРДСКИЙ СИМПОЗИУМ Мела Махмуд Баязиди & Август Жаба и их наследие
Статьи
Свободный Курдистан): трудный путь к самоопределению (1970-е годы — XXI век))

Текущий
биография
ВАСИЛЬЕВА ЕВГЕНИЯ ИЛЬИНИЧНА
23-11-2013
Хавре Баххаван
ВАСИЛЬЕВА ЕВГЕНИЯ ИЛЬИНИЧНА
биография
Махмуд Бакси
14-12-2021
ڕاپەر عوسمان عوزێری
Махмуд Бакси
биография
Алиев Ага Алигама оглу
17-12-2021
ڕاپەر عوسمان عوزێری
Алиев Ага Алигама оглу
биография
ОЛЬГА ИВАНОВНА ЖИГАЛИНА
08-01-2022
ڕاپەر عوسمان عوزێری
ОЛЬГА ИВАНОВНА ЖИГАЛИНА
биография
Приск Мгои
26-04-2022
ڕاپەر عوسمان عوزێری
Приск Мгои
Новый элемент
биография
Гюльгусейна Асановича Мусаева
26-08-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
биография
Халил Чачанович Мурадов
22-08-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
библиотека
Неолитическая керамика Загроса и Северной Месопотамии как исторический источник
06-08-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
биография
ФАЙЗО АГИТОВИЧ ШАМОЯН
20-07-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
библиотека
Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков (1886) г
18-07-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
библиотека
Курды в Ассамблее народа Кыргызстана: укрепление толерантности
18-07-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
библиотека
КУРДСКИЙ ЯЗЫК (Диалект корманджи)
20-04-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
библиотека
ИСТОРИЯ ЭТНОСОВ КАЗАХСТАНА (1991–2016 гг.)
17-04-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
биография
НУРЕ ДЖАВАРИ
13-04-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
биография
Георгий Мгоян
01-02-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
Статистика
Статьи
  537,164
Изображения
  109,480
Книги pdf
  20,226
Связанные файлы
  103,749
видео
  1,531
Язык
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
306,433
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
89,760
هەورامی - Kurdish Hawrami 
65,977
عربي - Arabic 
30,360
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
17,924
فارسی - Farsi 
9,609
English - English 
7,552
Türkçe - Turkish 
3,667
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Deutsch - German 
1,647
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Категория
Pусский
Статьи 
585
библиотека 
355
биография 
166
Изображение и описание 
13
Публикации 
5
Места 
4
Цитаты и фразы 
2
Археологические места 
2
мученики 
2
документы 
2
Стих 
2
видео 
1
Произведения 
1
Репозиторий
MP3 
324
PDF 
31,275
MP4 
2,522
IMG 
200,602
∑   Всего 
234,723
Поиск контента
Kurdipedia является крупнейшим источников информации курдским курдам!
биография
Гюльгусейна Асановича Мусаева
биография
Омархали Ханна Рзаевна
биография
Аристова Татьяна Фёдоровна
Изображение и описание
Шейх Aбдель- салям Барзани с вице-консулом России в Урмии Н.М. Кирсановым 1914
биография
Джангир ага Хатифов
Изображение и описание
Кочевники огня из Месопотамии (1908)
биография
ФАЙЗО АГИТОВИЧ ШАМОЯН
библиотека
Курды в Ассамблее народа Кыргызстана: укрепление толерантности
Археологические места
Замок Срочик
биография
Мусаелян Жаклина Суреновна
библиотека
Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков (1886) г
библиотека
Неолитическая керамика Загроса и Северной Месопотамии как исторический источник
Статьи
Курды в Великой отечественной войне: краткий очерк
биография
Пашаева Ламара Борисовна
Статьи
Битва езида Хасана-аги и Слепца Равандузи
библиотека
ИСТОРИЯ ЭТНОСОВ КАЗАХСТАНА (1991–2016 гг.)
биография
Георгий Мгоян
биография
Чатоев Халит Мурадович
Изображение и описание
Курдянки В Национальных Костюмах 1928
Изображение и описание
Сыканье (1907 г.)
библиотека
КУРДСКИЙ ЯЗЫК (Диалект корманджи)
Статьи
Саратовский Курдистан
Изображение и описание
Тбилиси (1903 г.)
биография
ОЛЬГА ИВАНОВНА ЖИГАЛИНА
Статьи
V. МЕЖДУНАРОДНЫЙ КУРДСКИЙ СИМПОЗИУМ Мела Махмуд Баязиди & Август Жаба и их наследие
Статьи
Свободный Курдистан): трудный путь к самоопределению (1970-е годы — XXI век))

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.83
| контакт | CSS3 | HTML5

| Время создания страницы: 0.297 секунд!