مەشخەڵ) ناسناوی شیعری شاعیری ئافرەتی بەهرەدارو شۆرشگێرو زاناو ناوداری هەولێری دکتۆرە(سامیە شاکر سادق) ە.
(مەشخەڵ) لە ناوەڕاستی چلەکانی سەدەی ڕابردوودا لە شاری هەولێر (گەرەکی قەڵات) لە بنەماڵەیەکی ئەدەب پەروەرو هۆشیارو ناودار لەدایک بووە، دایکی (ئامینە شێخە عەبدولڵا) لەدایک بووی گوندی(پیرداود)ی دەشتی دزەییانە، باوکی لە بەر ئازایەتی بە(عەبدوڵلا ڕووت) ناسراوە، (ئامینە خان) ئافرەتێکی دیندار و خواناس وقسە لەڕووبووە.
(شاکرسادق حەمە سەلیم)ی باوکیشی پیاوێکی دنیادار و سەخی تەبیعەت و مێوانپەرست بووە، بەهۆی کاری باوکییەوە (مەشخەڵ) خوێندنی سەرەتایی لە شارۆچکەی شەقڵاوە تەواو کردووە، و قۆناغی ناوەندی لە هەولێر بەسەرکەوتوانە بڕیوە.
لەساڵی 1958دا، خانەی مامۆستایانی لە بەغدا تەواو کردووە , بۆ یەکەم جار لە شارۆچکەی شەقڵاوە وەک مامۆستا دامەزراوە، لە پاشان بۆ هەولێر گواسترایەوە وەک بەڕێوەبەرو، زۆر بەسەرکەوتووانە کاری خۆی بەئەنجام گەیاندووە.
(مەشخەڵ)هەر لە منداڵییەوە هەستی نووسینەوەی هۆنراوەو پەخشانی هەبووە، و بەرەبەرە پەرەی پێداوە، هەتا بەتەواوی لە جیهانی هونەر و هۆنراوەدانان جێگای خۆی کردۆتەوە و قەڵەمێکی دیارو یاخی و بەبرشتی سەردەمی خۆی بووە.
(مەشخەڵ) کاتێک چەپکێک لە بیرەوەرییەکانی بەنێوی (سێ بێ / بەستەپیازە، بەغدا، بەرلین) دەنووسێتەوە تەمەنی حزبی نزیکەی نیو سەدە دەبێت و، هەمووشی بۆ ئایدیاو ئامانجە پیرۆزەکەی تەرخان کردووە، ئەو ئامانجەی تا سەر ئێسقان باوەڕی پێ یان هەبووە و دڵسۆزانە خەباتی بۆ کردووە قوربانی بێ پایانیشی بۆ داوە، ئێستاش بەهەمان نەفەس و دلسۆزی جارانی کاردەکات...
شایەنی ئاماژەپێ دانە، کە هاوڕێیەکی دێرینی دکتۆرە (سامیە) کە ئەویش بەرێز (بەدیعە محەمەد نەجیب ساڵح) ە پێشەکییەکی کورت و پوختی بۆ (سێ بێ) نوسیووە و لە بەشێکیدا دەلێت : (لە میانی ئاشنابوونمان بەیەکتری، خوشکە سامیە هەمیشە کەسێکی خێرخواز و چاکەویست بوو و یارمەتی چەندین خێزانی هەژارو نەداری دەداو بەوپەڕی ڕێزەوە تەعامولی لەگەڵ خەڵک دەکرد. هەروەها بیروبۆچوونەکانی واقیع بینانە و زانستییانە و کۆمەڵایەتی و لەبەرژەوەندی گەلی کورد بوون)....
ئەوەی بیرەوەرییەکانی (مەشخەڵ) بخوێنێتەوە دەزانێت، کە ئەم زاتە چەندە ناخۆشی و ئەزیەت و دەربەدەری و چەوسانەوەی بینیوەو هەروەها قوربانی زۆریشی بۆ چارەسەری کێشەی ڕەوای گەلەکەی داوە، تەواوی وەزو توانای خۆی خستۆتە حزمەتی گەلەکەی و لەپێناویشیدا باجێکی زۆری داوە، ئێستاش بەهەمان گڕوتینی جارانییەوە سوورە لەسەر خەبات و داکۆکیکردن لەمافی چەوساوەکانی گەلە ستەمدیدەکەی و بەدلێکی گەرمەوە بەرژەوەندی گشتی خستۆتە سەرووی بەرژەوەندی تایبەت، هەربۆیە بەشانازییەوە لە گەنجینەی(سێ بێ) دا دەڵێت :
(پاش نزیکەی نیو سەدە لە خەباتی بێ پسانەوە، لەم دنیایەدا جگە لە شەرەف و شان و شکۆی خۆم وەک ئافرەتێکی نێو بواری سیاسەت و ئەدەب، هیچ شتێکی دیکە شک نابەم، کەئەمەش مایەی سەربەرزیمەوبەهەمووسەروەت وسامانی دنیا نایگۆڕمەوە)..
لە (سێ بێ) دا، دکتۆرە (سامیە) چەندین بەڵگە نامەی گرنگی بڵاوکردۆتەوە کە ژیانی خۆی و خانەوادەکەی بەرەو ئایندەیەکی نادیار برد، بەتایبەت دوای هەڵوەشاندنەوەی (بەرەی نێوان حزبی شیوعی و حزبی بەعس)کە (مەشخەڵ) کادیرێکی دیارو چاڵاکی حزبەکەی بووە، هەروەها چەندین وێنە دانسقەی خۆی و خانەوادەو هاورێیانی بڵاوکردۆتەوە لە تەک چەندین دیکۆمێنت ونامەی گرنگ.
دکتۆرە سامییە لە (سێ بێ) دا دەلێت : (لە بنەماڵەکەمان چەندین کەسایەتی دیارو شوڕشگێر هەڵکەوتوون کە بەگیانی خۆیان بەرگرییان لە نیشتمان کردووە و خزمەتێکی بەرچاوی شارەکەشیان کردووە هەتا لەبواری یاسادانانیش، لەوانە :
1 / کاک موسا سەمەد، کە یەکێک بووە لە ئەندامانی ڕێکخراوی (دارکەر) (الحگاب) کە کۆمەڵەیەکی سیاسی بووە و، بۆ سەربەخۆیی کورد تێدەکۆشا و لە دواییدا ناوی ئەو کۆمەڵەیە لە ساڵی 1939 دا بووە (حزبی هیوا) و مامۆستا ڕەفیق حلمی بووە سەرۆکی، هەروەها لەناوەراستی هەفتاکانی سەدەی ڕابردووش بووە وەزیری پەروەردە لە کوردستان.
2 / کاک (عادل سەلیم)، ئەندامی سەرکردایەتی حزبی شیوعی عیراق بوو، هەروەها بۆ ماوەی 3 ساڵ وەزیری گواستنەوەوگەیاندن بووەو، حزمەتێکی زۆری بەگەل و نیشتمانەکەی کردووە.
3 / دکتۆر (کەمال عەزیز توتنچی)، ئەندامی ئەنجوومەنی یاسادانان و دکتۆرێکی لێزان و بەناوبانگ بوو و، لەهەردوو بواردا حزمەتی بەرچاوی هەبووە.
دکتۆرە (سامیە)لەگەڵ دەستپێکردنی ژیانی ڕامیاری، دەستی بەنووسین و هۆنراوە دانانیش کردووە، هەتا لە ساڵی 1969دا، وەک ئەندام لە (یەکێتی نووسەرانی کورد) دەست بەچالاکی دەکات، پەرە بەکاری وێژەی هۆنراوە نووسینیش دەدا وبەرهەمەکانی لە گۆڤار و ڕۆژنامەکانیش بڵاو دەکرانەوە, هەندێ لە هۆنراوەکانی وەک سروود لە قوتابخانەکان دەوترانەوە، کە دانانی ئاوازەکەی لەلایەن مامۆستا (فوئاد ئەحمەد نانەکەلی) بووە وەک هۆنراوەی (ئاشتی خوازین)...
دکتۆرە (سامیە)، لەسەرەتای ژیانییەوە شیعر و وشە دەکاتە ئامرازی خەبات و تێکۆشان، بۆیە لە هەر بۆنەیەکی نیشتمانی و نەتەوەیی کورددا حزوری هەبووە و شیعری داناوەو لە کۆڕوکۆبوونەوەی جەماوەریدا پێشکەشی کردووە، بەهێزترین هۆنراوەی (مەشخەڵ)، هۆنراوەی (بیری چەسپاوە)، کە چاوەڕوانی ڕۆژی ڕاستەقینەی ژینی ئازادی نەتەوەکەیەتی، تاکو بەسەربەرزی لەبەر ڕوناکی ڕۆژی بیری چەسپاودا بژی کە هەتا هەتایە ئاوا نابێ و دەڵێ :
(ڕاستە هاوڕێ من کچێکم... خاوەن بیروباوەڕێکم
لەت لەتم کەن گەر بمکوژن... قەت ناگۆڕێم هەر یەکم
گەر بمخەنە ژووری زیندان.... هەر چەند ئازاریشم بدەن
هەرگیز ناوەستم نابەزم..... چونکە دڵسۆزم بۆ وەتەن
من هاوار ئەکەم لە مەیدان.... ئازادی بۆ گشت میللەتان
لەبن دێت هەر بەتێکۆشان... ڕەگ و ڕیشەی گشت خوێنمژان.)
بەرێزان، ئەوەی لەسەرەوە باسم کردووە گوڵبژێرێکە لەڕەوتی ژیان و خەبات و تێکۆشانی خاتوو سامیە شاکر سادق (مەشخەڵ)، چونکە باسکردن و گێرانەوەی تەواوی بەسەرهات و تێکۆشان و ماندووبوونی ئەوزاتە بە چەندین کتاب تەواو نابێت، بۆیە لێرەدا هەربەوەندە کۆتایی بەم چەند وشەیە دەهێنم و هیوادارم لەداهاتوودا بتوانیین زیاتر لاپەرەکانی ژیان و تێکۆشانی دکتۆرە (سامیە)هەڵبدەینەوەو بە نەوەکانی نوێ ئاشنای بکەین....
لەکۆتای دا هەرئەوەندە ماوە بڵێم : هیچ بەرهەمیک بێ کەم و کوڕی نابێ، بۆیە لێرەدا داو لە پسپۆران و ڕەخنەگران دەکەم، کە بەشێوەیەکی زانستیانە لێکۆڵینەوە لەسەر ژیان و تێکۆشان و خەبات و بەرهەمەکانی (مەشخەڵ) وەک ئافرەتێکی زانست پەرست و ماندوونەناسی بواری خەبات و تێکۆشان بنووسن و زیاتر بەنەوەی نوێ ئاشنای بکەن، چونکە (مەشخەڵ)ی زانست و خەبات، بەر لەوەی ملکی خانەوادەکەی بێت، ملکی نیشتیمانێکی لەخاچ دراوی بێ ناسنامەیە کە هەموو جوانی تەمەنی لە پێناو زانست و ئازادیی ژیان و سەربەستی و یەکسانیدا کردە قوربانی...... !!
تەمەن درێژببێت (مەشخەڵ) ی بڵیمەت ومامۆستای بەهەردارو شۆرشگێرو شاعیرو زانست پەرست و زاناو ناودارو مرۆڤ پەروەری خاوەن بیری چەسپاو وهەلوێستی نەگۆڕ...!
بەرهەمە چاپکراوەکانی دکتۆرە سامیە (مەشخەڵ) :
1/ دیوانی بیری چەسپاو / هەولێر 1973
2 / دیوانی بەهرەی دوور / سوید 1984
3 / بیوگرافییای ناساندنی نووسەرانی کورد / بەزمانی ئەڵمانی / 1991
4 / ئەلف و بێ ی کوردی بەناونیشانی (هەولێر / بۆ خوێندکارانی ئەڵمانی) / 1986
5 / نامەی (بکالۆرێۆس و ماجستێرو دکتۆرا / (لایبزیگ).
6 / سێ بێ / بەستەپیازە، بەغدا، بەرلین / بەشێک لە بیرەوەرییە سەختەکانی ژیانم / هەولێر، 2019
7 / وەرگێرانی کتێبی (ئەلکسەندرا کۆلۆنتای) لە عەرەبییەوە بۆسەرزمانی شیرینی کوردی، بەناونیشانی (ڕزگارکردنی ئافرەتە کرێکارەکان)، هەولێر، 2019 [1]