ئێکە ژ گوندێن دەڤەرا بەرواری ژێریا دکەڤیتە رۆژهەلاتا ناحیا چەمانکێ بدویراتیا (22) کم0 سەر ب قەزا ئامێدیێ ڤەیه، ژزار دەڤێ باب و باپیران ناڤێ ڤی گوندی ژ چەمان هاتیە، و ئێکە ژگوندێن(مەسیحیان) سە ر ب عەشیرەتا بەرواری ژێریاڤە،خەلکێ ڤی گوندی وەکوهاتیە زانین ئەڤە(12) بابکن ل سەر ژیاینە، وپێک هاتیە ژ سێ بنەمالان (بنەمالا بێبادور، بنەمالا ئەنوەر، بنەمالا مستەفا). ئاڤا ڤی گوندی ژ گوندێ(میروکێ) دهێت و وەکو یادیار کانی ل ڤی گوندی نینن. پتریا ژیارا خەلکێ ڤی گوندی ل سەر خودان کرنا تەرشی و تەوالی و فێقی و جوت و کێلا و موچەیانە... هتد. ئەڤ گوندە چەندێن جاران هاتی یە وێران کرن و سوتن ژلایێ رژێما بەعسا دکتاتوریا عیراقێ ڤە، ل سالا(1961 و 1962) یێ هاتیە کاڤل کرن سۆتن. و سەرەڕایی چەندین جارێن دی ل سالێن شێستان و حەفتێ یاندا، هەروەسا سالا(1988) وەکی هەمی گوندێن دی یێن کوردستانێ ئەف گوندە کەفتییە بەر هێرشێن دوژمنی و هاتینە ئەنفال کرن. و پشتی سەر هەلدانا پیرۆزا سالا(1991) و (1992) خەلکێ ڤی گوندی ڤەگەڕیانە سەر ئاخا پیرۆزا باب وباپیرا.
ئەڤ گوندێن دیارکری هەڤ توخیبین دگەل گوندێ(چەم رەبەتکێ) :- - باکورێ گوندی گوندێ(میروکێ) یه، باشورێ چیایێ(خیرێ) یە، رۆژهەلات گوندەکێ دییە دبێژنێ(بیلمەندێ)، رۆژ ئاڤا گوندێ(بەرکەڤرێ) یە.
چیایێن گوندی :- 1- چیایێ(خیرێ) دکەڤیتە باشورێ گوندی. 2- چیایێ(کیرارەبەتێ) دکەڤیتە باکورێ گوندی. 3- چیایێ(بێکەسەر) دکەڤیتە روژهەلاتا گوندی، 4- گەلی(رەبەتێ)دکەڤیتە رۆژ ئاڤایا گوندی.
شینوارین کەڤن لڤی گوندی(ناعوسکەکا) هەی سێ جهێن نڤستنێ یێن مەزنان و دوو جهێن دیێن نڤستنێ یێن زاروکان دناڤدا ددیارن.
ژلایێ حکومەتا هەرێما کوردستانێ ڤە گەلەک پڕۆژێن خزمەتگوزاری بو ڤی گوندی هاتینە ب جهئینان :-
1- دانانا موەلیدکا کارەبێ.
2- ئاڤاکرنا قوتابخانەکا سەرەتایی.
3-ئاڤاکرنا (23) خانیا بشیوەکی هەڤ چەرخ.
4- تێکەلکرنا (25کم) جادێ بو وان گوندێن مەسیحیا ل سنورێ ناحیا چەمانکێ.
5- گرێدانا تورا ئاڤا گوندی.
نوکەژی ژیانا خە لکێ ڤی گوندی یا بەردە وامە و ل گوندێ خو ئاکنجی نه.