ئێکە ژگوندێن دەڤەرا بەرواری ژێری یا و سەر ب ناحیا چەمانکێ و قەزا ئامێدیێ ڤەیە، ب دیراتیا 26کم ژ سەنتەرێ ناحیێ ل لایێ رۆژ ئاڤا یێ ڤە.
ل لایێ رۆژئاڤای هاڤینگەها سیارەتیکا یە، ژلایێ رۆژهەلاتی ڤە سییار و سپیندارا یە، ژلایێ باکوری ڤە گوندێ تاژیکا یە، ژلایێ باشوری ڤە گوندێ بهێرێ یە. ل دویف پێزانینا ناڤێ گوندی ژ بەرێن ئاشی هاتیە و هەر ژ کەڤندا ب ڤی ناڤی بەرنیاس بوویە، دیروکا ڤی گوندی گەلەکا کەفنە و ب سەدان سالە ژیان لێ پەیدا بوویە !!چونکی گەلەک مناسب (مەغبەر) لێ هەنەو ئەڤە وێ چەندێ دیار دکەت کو ئەڤ گوندە گەلەکێ کەڤنە.
ئەڤ گوندە ژپێنچ بنەمالا پێک دهێت :- (1- مالا عەبدی، 2- مالا میروی، 3- مالا سلیمانێ یونس بەرواری، 4 - مالا رەمەزانێ مرادی، 5 - مالا حسین ئاغا ی) و (200) سەروک خێزانا ب خوڤە دگریت و پتر ژ (1100) کەسان بەلێ نهو (44) سەروک خێزان بتنێ ل گوندی دا دژین.
ئاقارێ گوندی :- رۆژهەلاتا گوندی (سەروکانیێ هەتا کەزانا بێریا)، باشورێ گوندی (مرا بان گێڤێ هەتا بهێرێ)، رۆژ ئاڤایا گوندی (بەرگر تەعرا هەتا شێخ هەسن)ێ، باکورێ گوندی (کەلوتکێ هەتا گوزکێ)، ملکێ گوندێ بەرئاشێ ب چاندنێ گەلەکێ بەر فرەهە . هەروەسا(32) کانێن ئاڤێ لڤی گوندی هەنە لەوما رێژەکا باش یا ئاڤێ ل ناڤ ملکێ گوندی هەیە ، و هەر ژ کەفندا ژیارا گوندییا لسەر بیستان و مازیا و کومرێ(چێکرنا رەژی یێ) بوو نهو ئەڤ گوندەیێ ناڤدارە ب رەز و کەزان و مازیا و سێڤ و خوخ و هەمی جورێن دی یێن فێقی،جووت و کێل یێ لێ زۆرە، بەلێ مخابن نوکە خەلکی بەرێ خو یێ دایە موچەی و بوویە ژیدەرێ سەرەکی یێ ژیانێ .
. شینوارێن کەڤن
1- نەه(9) مناسب(موغبەر) یێت کەڤن لڤی گوندی هەنە.
2- طەمبەلە (جهێن کیر) ئەڤ طەمبەلە گەلەکا کیرە دەرێ ڤێ طەمبەلێ نێزیکی میترەکێ یێ فرەهە.
3- چوار ناعوسک ل ڤی گوندی یێن هەین و دوو ژڤان ناعوسکا یان(جووتە شکەفت) دبێژنێ جهێ مەلکی و وەک ژوورەکێ هاتیە چێکرن و سێ چهێن نڤستنێ یێن لێ هەین.
گوندێ بەر ئاشێ ژلایێ هزرا نەتەوەیی ڤە : هەر ژدەسپێکا شوڕەشێ دەهان کەس بووینە پێشمەرگە و چەندێن شەهید د شوڕەشا ئیلونێ و گولانێ و ئەنفالێن رەش دا کرینە قوربانی ڤی وەڵاتی، گەلەک جارا کەفتیە بەر هێرشێن دوژمنی وچەندین جارا هاتیە کاڤل کرن وسۆتن بو نموونە ل سالا(1963) و(1970) ژلایێ رژێما بەعسا ژناڤچووی ڤە و سالا (1988) یێ هاتیە ئەنفال کرن هەر ژ لایێ وێ رژێمێ ڤە و خەلکێ ڤی گوندی بەرەف بەحرکێ برینە و سەرەڕای چەندین جارێن دی یێن نەخوش.
پشتی سەرهلدانا پیرۆزا بهارا(1991)ێ خەلکێ گوندی ڤەگەریایە سەر خاکا باب و باپیران ول (1991 - 1992) گوندێ بەرئاشێ هاتیە ئاڤاکرن ل سەر جادێ ژبەر کو ژین و ژیارا گوندی ل ڤی جهی ب ساناهی ترە ژ جهێ کەڤن.
ل سەر دەمێ حکومەتا هەرێما کوردستانێ چەندین پڕۆژە بوڤی گوندی هاتینە جێ بە جێکرن وەک :- ئاڤاکرنا (44) خانیا ژلایێ رێکخراوا(شێلتر) و دگەل پارێزگەها دهوکێ ، کولانا بیرەکا ئرتیوازی یا ئاڤێ، نیژەنکرنا قوتابخانا بەرئاشێ، چێکرنا مزگەفتا بەر ئاشێ، گەهاندنا هێلا کارەبێ.