ناوی مەحمودە و کوڕی موفتی حاجی مەلا ئەمینی کوڕی مفتیی گەورە حاجی مەلا ئەحمەدی چاومارە کە ناوبانگی بە (پیرحەسەن) دەرکردووە. ئەمیش کوڕی مەلا مەحمودی دێلێژەیی پیرحەسەنی کوڕی مەلا ئەحمەدی دێلێژەیییە کە لە ساڵی (1206)ی کوچیدا کۆچی دوایی کردووە. ئەمیش کوڕی مەلا محەمەدی دێلێژەیییە کە بەناوبانگ بووە بە (مەلای گەورە) و لە ساڵی (1173)دا لە دێلێژە وەفاتی کردووە. ئەم زاتە خوێندنگایەکی گەورەی هەبووە لە دێلێژە و هاوچەرخی شێخ (رضا)ی دێلێژە بووە.
مەلا (مەحمود) پیر حەسەنیی کوڕەزای مەلا محەمەدی گەورە، لای زانای بەناوبانگ (ابن الحاج)ی جێشانەیی خوێندوویەتی، وە پاش ئیجازە وەرگرتنی خوێندنگایەکی گەورەی کردووەتەوە لە دێلێژە، وە پاش دروست کردنی شاری #سلێمانی# لە 1199 دا، چووەتە ئەوێ، وە لەگەڵ شێخ معروفی نۆدێییدا پێکەوە لە مزگەوتی گەورەی سلێمانی دەرسیان وتووەتەوە. وادیارە پێکەوەش فەقێی لای (ابن الحاج) بوون.
ئەم زاتە سێ کوڕی زانای پایە بڵندی بووە: (مەلا حسن)، (مەلا حسین)، مەلا أحمد). مەلا حسنی ناردووەتە (مەرگە)ی پژدەر، وە مەلا حسینی لە دێلێژە بەجێ هێشتووە وە مەلا ئەحمدی لەگەڵ خۆی بردووەتە سلێمانی. وە بەم جۆرە باڵی زانستی بەسەر ئەو ناوچانەی کوردستاندا کێشاوە. ئەم زاتە لە ساڵی 1239 کۆچی دا کۆچی دوایی کردوە.
مەلا ئەحمەد کوڕی مەلا مەحمودی پیر حەسەنی، کە بەناوبانگ بووە بە (چاومار)، لای باوکی و لای شێخ معروفی نۆدێ و مەلا عەبدوڵڵای ڕەش خوێندوویەتی کە بەناوبانگ بووە بە (مەلا ڕەش) وە (شێخ الاسلام)ی بابانەکان بووە. ئیجازەشی لای شێخ معروفی نۆدێ وەرگرتووە. ئەم زاتە لە مزگەوتی مفتی دا دەرسی وتوەتەوە لە خۆی دروستی کردووە، وە ئەکەوێتە نزیکی بەردەرکی سەرای ئێستای سلێمانی، وە خوێندنگایەکی گەورەشی بووە. ئێستا جێگای ئەو خوێندنگایە و ماڵی مەلا ئەحمەد خۆی، ئوتێل و دووکانەکانی (حاجی برایم ئاغایە)، زانایانی بەناوبانگی وەک مەلایی #پێنجوێن#ی و مفتی زەهاوی و شێخ ئەحمەد فائز لای ئەم زاتە خوێندوویانە. لە ساڵی 1255 کوچی دا بووە بە (رئیس المدرسین)ی سلێمانی، وە لە ساڵی 1279 کوچی دا پایەی مفتییەتیی دراوەتێ، وە لە ڕەجەبی ساڵی 1288 کۆچی دا لە حیجاز کۆچی دوایی کردووە.
لە پاش وەفاتی (چاومار) حاجی مەلا ئەمینی کوڕی جێگای ئەگرێتەوە، وە لە 1303 دا بووە بە حاکمی سلێمانی، وە لە ساڵی 1307 کۆچی دا بوە بە مفتی و مەدالیەی مەجیدیی دراوەتێ و، کراوە بە وەکیلی دائیرەی مەشیخەتی ئیسلامی لە سلێمانیدا. ئەم زاتە لە 1315 کۆچی دا کۆچی دوایی کردووە. گەلێک نووسراوی بەنرخی هەیە.
پاش حاجی مەلا ئەمین، مەلا عبدالعزیزی کوڕە گەورەی ئەبێ بە مفتی سلێمانی، کە لەوکاتە دا ئەمەنی 21 ساڵ بوو، بەڵام پایەیەکی زانستیی بەرزی هەبووە. وە هەر بەهۆی ئەو پایەی زانستییەوە کراوە بە ئەندامی کۆڕی زانیاری(المجمع العلمی)ی دەوڵەتی عوسمانی، و مەدالیەی مەجیدی پێدراوە، وە گەلێ ئەرکی گەورەی تری پێ سپێراوە وەک سەرۆکایەتیی ئەنجومەنی مەعاریفی سلێمانی و، حاکمیەتی و وەکالەتی دائیرەی مەشێخەتی ئیسلامی لە دەوڵەتی عوسمانیدا کە مەرکەزەکەی لە ئەستەمبووڵ بووە، هەروەها بەهۆی پایەی زانستییەوە کاربەدەستانی دائیرەی مەشێخەتی ئیسلامی ویستوویانە لە خۆیانی نزیک خەنەوە، وە لە ساڵی 1318 کۆچی کردوویانە بە مفتی (بۆرسە)، بەڵام نەچووە. وە لە ساڵی 1320 کۆچیش دا کردوویانە بە مفتی (ئەدڕنە)، بەڵام ئەوەشی نەویستوە.
کە ئینگلیزەکانیش سلێمانی یان داگیرکرد، مفتی بەربەرەکانێیەکی توندی کردن. لەبەر ئەوە بەتوندی لەگەڵی جووڵانەتەوەو هەموو ئەو فرمانانەیان لێسەندووەتەوە کە پێی سپێرابوو.
پاش دامەزرانی حوکوومەتی خۆماڵیش، مفتی هەر بەردوام بوو لە بەجێهێنانی ئەرکە ئاینییەکانی سەرشانیدا بۆ خزمەتی ئیسلام و موسوڵمانان، وە سەردەمێک سەرۆکی لقی کۆمەڵی (الهدایة الاسلامیة) بوو لە سلێمانی.
ئەم زاتە لە(5 ی شوال)ی 1366 کۆچی، ڕێکەوتی 20-08-1947 دا ئەم جیهانەی بەجێهێشت.
(بێخود) یش لە ساڵی 1296 کۆچی دا هاتوەتە دونیاوە(2)، وە لای زانایانی ناوداری ئەو سەردەمەی سلێمانی خوێندنی تەواو کردووە. وە لە ساڵی 1900 زاینی دا کراوە بە حاکمی #هەڵەبجە#، وە لەگەڵ مامۆستایان (رفیق حلیمی) و (زێوەر) دا خوا لێیان خۆش بێ دا مامۆستایەتیی کردووە، بێ ئەوەی بەرابەر بەوە هیچ مانگانەیەک وەربگرێ.
پێش کۆچی دوایی مفتیی کاکی، چەند ساڵێکی لە هەڵەبجە بەسەربردووە. ئەوجا گەڕاوەتەوە بۆ سلێمانی، وە تا مردنی لە جێگاکەی ئەودا مفتی بووە.
کاتژمێر سێ و چارەکی پاش نیوەڕۆی 25-08-1955 بەرامبەر بە (1376ی کۆچی) بۆ یەکجاری ماڵئاوایی کرد. بە کۆچی دوای ئەم زاتە سەرچاوەیەکی تری شعیری کلاسیکی کوردی وشک بوو..