زانا و ڕووناکبیری کورد عەرەبی شەمۆ ساڵی 1897 لە گوندی (سوسز) ی ناوچەی قارسی ژێر دەسەڵاتی دەوڵەتی عوسمانلی لە بنەماڵەیەکی سەر بەشێخانی (ئێزید-داستی) لەدایک بووە، سەرەتا ژیانی بە شوانکاری بەسەر بردووە و دواتر بۆ خوێندن چووەتە گوندی (ئەلکسەندەرۆڤ) و پێش سەر هەڵدانی شۆڕشی ئۆکتۆبەری ساڵی 1917 لەلایەن دەسەڵاتدارانی ئەو سەردەمەی ڕووسیاوە خراوەتە زیندانەوە.
دوای بەرپابوونی شۆڕش ڕووی کردە شاری (ستاڤ ڕۆپڵ) ی باکووری قەوقاز و چووە ڕیزی پارتی بەلشەفیکەوە، لە ساڵانی 1920-1924 پەیمانگای خۆرهەڵاتی لە مۆسکۆ تەواوکردووە، دواتر بووە بەنوێنەری کۆمیتەی ناوەندی حیزبی کۆمۆنیستی ئەرمەنستان لە یەریڤان.=KTML_Photo_Begin=https://www.kurdipedia.org/files/relatedfiles/2008/728/0004.JPG=KTML_Photo_Alt=عەرەب شەمۆ=KTML_Style=width:25%;height:20%;float:right;=KTML_Photo_Target_Link=https://www.kurdipedia.org/files/relatedfiles/2008/728/0004.JPG=KTML_Photo_End=
ساڵی 1930 بووە بە سەرنووسەری ڕۆژنامەی (#ڕێیا تازە#) تا ساڵی 1938 ئەو ڕۆژنامەیەی بەپیتی لاتینی بڵاوکردەوەو دواتر گۆڕرا بە پیتی سلاڤی ڕووسی، ساڵی 1932 لە شاری لینینگراد دەستی کردووە بە خوێندنی باڵا و وا بڕیار بوو تێزی دکتۆراکەی سەبارەت بە کورد و ڕووناکبیری کورد بێت، بەڵام لەلایەن دەسەڵاتدارانی سۆڤیەت و حوکمی ستالینەوە دەست گیر کراو بۆ ماوەی بیست ساڵ بەرەو سیبیریا دوور خرایەوە.
ساڵی 1946 هەر لە سیبریا کیژێکی ڕووسی بە هاوسەری ژیانی هەڵئەبژێرێ، دوای مردنی ستالین گەڕایەوەیەریڤان و خۆی بۆ کاری ئەدەبیات و نووسین تەرخان کرد، وێڕای یەکەم هەوڵی لە بیستەکاندا بۆ دانانی (ئەلفبێ) یەکی کوردی بەپشتبەستن بە پیتی لاتینی زوربەی نووسینەکانی لە گۆڤار و ڕۆژنامەکانی ئەو دەمەی سۆڤیەتدا بڵاوکردووەتەوە، لە بواری نووسینی ڕۆماندا دەچێتە ئاستی نووسەرەناودارەکانی جیهانەوە.
لە بەرهەمەکانی: ڕۆمانی (شڤانی کورد -1930) ، ڕۆمانی (بەربانگ-1957) ، (ژیانی بەختەوەر -1959) ، (کوردانی ئەرمەنستان-1961) . ئەم نووسەرە گەورەیەی کورد ساڵی 1978 بۆ دوا جار ماڵاوایی لە ژیان کرد.