پیرەمێرد [1]

لە پەندەکانی پیرەمێرد[1]

ناونیشانی بابەت: پێنج خووی ڕۆژانە سووتانی چەوری لەش کەم دەکاتەوە
ئامادەکردن: د. #کامەران ژاژڵەیی#

زۆری کێش و قەڵەوی پەیوەندیەکی گرنگی بە ڕێژەی سووتانی چەوری و میتابۆلیزمی لەشەوە هەیە بەڵام کۆمەڵێک هەڵسوکەوت و خووی ڕۆژانە هەیە کە لە کاتی ڕێجیم و کاتی ئاسایی دا ‌ ڕێژەی سووتانی چەوری و میتابۆلیزمی ناو لەش کەم دەکەنەوە:
1- خواردنی یەک ژەم لە ڕۆژێکدا: یان پەیڕەوی کردنی ئەو ڕێجیمانەت بڕێکی زۆر کەم کالۆری تێدایە بۆ ماوەت زیاتر لە هەفتەیەک.
2- نەخواردنی بڕی پێویست لە پڕۆتینەکان: خواردنی پڕۆتینەکان جگە لەوەی دەبنە هۆی ئەوەی درەنگتر هەست بە برسیەتی بکەیتەوە، ڕێژەی سووتانی چەوری و میتابۆلیزمی جەستە زیاتر دەکەن چونکە کاریگەری گەرمی خۆراکی (FTE)ی پڕۆتینەکان زۆر زیاترە لە کاربۆهیدرایت و چەوری.
3- کەم خەویی و شەونخوونی، تێکچوونی خەو و درەنگ نووستن و درەنگ هەستان.
4- نەخواردنەوەی بڕی پێویست لە ئاو و نەخواردنی بڕی پێویست لە ماددە ڕیشاڵیەکان. هەروەها خواردنەوەی بڕێکی زۆر لە شەربەتی گیراوە و شەربەتی فرێش.
5- وەرزش نەکردن و کەمی جووڵە و دانیشتن یان پاڵ کوتم زۆربەی کاتەکان کە دەبێتە کەمی ڕێژەی ماسوولکەکان یان پۆکانەوەیان لە جەستەدا. [1]

یەکێ کە سەری لە هێلکە جووقا توێکڵی شڕ دەکا لە ژێر دەندوکا دووەم بێ دەعوای میراتی باوک یەکتر کوێر دەکەن بە شەڕە دەندووک ئێمەیش ئەو خاکەی جێ سروشتمانە ژێر لەقەی ئەدەین، خو و ڕەوشتمانە...لە پەندەکانی پیرەمێرد[1]

ناونیشانی پەڕتووک: چۆن خووی نهێنی دەوەستێنی؟
ناوی نووسەر: ئاندرۆ مێشێل
ناوی وەرگێڕ: جومعە سدیق کاکە
شوێنی چاپ: #هەولێر#
دەزگای پەخش: تەفسیر[1]

ئاکاری باش، ئەخلاقی خۆش، خووی باش، آرون [1]

1- ئاسەوار(ئاسەوارت بڕێ، دارێ بەن لە ئاسەواری)، بن، بنەچەک، بنەچەکە، بنەڕه‏ت، بنیچە، پێز، پێزە، تۆرەمە، جسن، حەسڵ، حەسڵ ونەسه‏بە، خشتە، ڕە‏تەڤە، ڕە‏تەوە، ڕەچەڵەک، ڕەسەن، ڕەگ، ڕەگەز، ڕیشە، زوڤر، سۆلان، سوومارە، سووە، سەرەتا، عەسڵ، کۆک، لانەزێ، لانەما، ناوپشتە، نەسل، نەسەوە، 2- بناتی، بناخە، بناغە، بنانی، بنچینە، بنک، بنکۆشک، بنوار، بنواشە، بنو بناوان، بنەتار، بنەڕه‏ت، بنەستر، بنەقار، بنەما، بنەوا، بنیا، بنیات، بنیاد، بنیان، بنیاو، بونیە، بەردی بناغە، بەناغ، پڕۆژە، تەمەڵ، تەمەڵە، تەمەڵیت، تەنبەڵە، تین، چەلم، چێرخان، خەندەکی بناخەیخانوو، خم، خیم، دەهکەر، ڕستی، ژێربەنا، ژێرخان، سفنک، سۆکین، شەنگست، شەنگستە، شیشک، قانگە، کوڕوک، کۆک، گەوەڕ، هیم، هێم، 3- دامەزراوەیەک کەبەبارەچەی خۆی یان بەیارمەتیی خەڵکەوەبەڕێوەدەچێ، 4- ساختمان: بنیا، بینا، بیناکاری، خانووبەرە، ساختمان، ساختومان، عەمارە‏ت، عیمارە‏ت، 5- شکڵ، شێوە، 6- ئاکار، تە‏بیات، خوو، خوووخدە، خووی سروشتیی مرۆڤ، دڵ دەرون، دڵودەروون، دەروون، نەریت، نیهاد، بنیت (بنیت - ع)[1]

خووی ئەوی گرتووە و بۆنی ئەو ئەدا.
خوو: ڕەوشت و ئاکار (فەرهەنگی هەنبانە بۆرینە) مرۆڤ بوونەوەرێکی کۆمەڵایەتییە و بە کۆمەڵ پێکەوە دەژین، پێکەوە ژیانیش وادەکات کە مرۆڤەکان لاسایی ئاکاری یەکتر بکەنەوە، پەندەکە بە کەسێک ئەوترێ کە چاو لە کەسێکی تری هاوژیانی بکات و بیەوێت بچێتە سەرخووی ئەو. [1]

خووی چاک، دۆستی زۆر.
خوو: ڕەوشت و ئاکار (فەرهەنگی هەنبانە بۆرینە) کۆمەڵگە لە خێزان و بنەماڵە پێکدێت کە پەیڕەوی نەریتی لەمێژینەی باوباپیرانیان دەکەن، پەروەردەی ڕەوشتیی لە خێزاندا بڕیار لەسەر ئاکاری تاک دەدات، پەندەکە مەبەستی لەوەیە کە کار و کردەوەی مرۆڤ چاک بێت، دۆست و هاوڕێی زۆر دەبێت.[1]

1- ئاوی زاروکەپۆ، 2- جراحت: ئا- ڕیم: ئاداب، برانگوک، پەنام، تەشەنەک، جەڕاحە‏ت، چرکی‏برین، چڵکی برین، زامت، زامە‏ت، زڕزڕە، زڵزڵە، زڵفنچک، زنچک، زنچکاو، زووخ، زووخاو، زیچک، زیچکاو، زیق، زینچک، زینچکاو، شژ، شژی، شەلق، عەداب، عەزاب، غەور، قنچکاو، کێخ، کێم، کێماو، لیم، نێم، کێم، کێم‏وهەوای برین، گڤرت، نێم، هەو، هەوا، ب - زخم: برین، پز، چوی، ڕیش، زام، زەخم، زەخمەل، قەشفووس، ‏‏نژد، ج - زخم کەن: ناسۆر، برینی‏ کۆن، کۆنە‏برین، 3- خو: ئاکار، ئانەو، ئایین، ئەخلاق، ئەدا، ئەڵس‏بنیش، ئەڵس‏وبنیش، بانەک، پڕەنگ، پیشە، تۆرە، تووز، تووزم، تووک، تە‏بیات، تەحر، تەرزە، جر، جوانوێری، جۆر، جوور، خدوو، خدە، خۆ، خوڵق، خوو، خەیم، خێ، داب، دابوعادە‏ت، دامو دەستوور، دەستلڤۆک، دەستوور، دەسوور، ڕاوێژ‏وڕوو، ڕست، ڕستک، ڕسک، ڕەفتار، ڕەڤشت، ڕەوتار، ڕەوش، ڕەوشت، ڕەوول، ڕەویەت، ڕێ، ڕێباز، ڕێکڵاش، ڕێگا، ڕێو شوێن، شوو، شووف، شێواز، شێوە، عاتەت، عادە‏ت، عایە‏ت، عەمەل، ڤەوینی، قام، قەوات، کردار، کردەوە، کرشە، کێرسم، گەد، لۆر، مۆنە، مە‏جاز، مەشرەف، میجاز، نول، نۆل، نوول، نەریت، هروو، هوو، هووک، هەرمێز، هەستان ودانیشتن، هەڵس وبنیش، هەڵسوکەوت، هێم، یاسا، 4- خوی بد: ئاکاری خراپ، ئایینی خراپ، ئەخلاقی خراپ، ئەدای خراپ، ئەڵسوبنیشی خراپ، بانەکی خراپ، پڕەنگی خراپ، پیشەیخراپ، تۆرەیخراپ، تووزی خراپ، تووزمی خراپ، تووکی خراپ، تە‏بیاتی خراپ، تەحری خراپ، تەرزەیخراپ، جری خراپ، جۆری خراپ، جووری خراپ، خدووی خراپ، خدەیخراپ، خۆی خراپ، خوڵقی خراپ، خووی خراپ، خەیمی خراپ، دابی خراپ، دابوعادە‏تی خراپ، دامو دەستووری خراپ، دەستلڤۆکی خراپ، دەستووری خراپ، دەسووری خراپ، ڕاوێژ‏وڕووی خراپ، ڕستی خراپ، ڕستکی خراپ، ڕسکی خراپ، ڕەفتاری خراپ، ڕەڤشتی خراپ، ڕەوتاری خراپ، ڕەوشی خراپ، ڕەوشتی خراپ، ڕەویەتی خراپ، ڕێی خراپ، ڕێبازی خراپ، ڕێگای خراپ، ڕێو شوێنی خراپ، شووی خراپ، شووفی خراپ، شێوازی خراپ، شێوەیخراپ، عاتەتی خراپ، عادە‏تی خراپ، عایە‏تی خراپ، عەمەلی خراپ، ڤەوینیی خراپ، قامی خراپ، قەواتی خراپ، کرداری خراپ، کردەوەیخراپ، کرشەیخراپ، کێرسمی خراپ، گەدی خراپ، لۆری خراپ، مۆنەیخراپ، مە‏جازی خراپ، مەشرەفی خراپ، میجازی خراپ، نولی خراپ، نۆلی خراپ، نوولی خراپ، نەریتی خراپ، ەووی خراپ، هووک ی خراپ، هەرمێزی خراپ، هەستانودانیشتنی خراپ، هەڵسوکەوتی خراپ، هێمی خراپ، یاسای خراپ، 5- دیوانە: ئاپتەر، ئاسیندار، ئێست، بێئاوەز، پەتەڕی، پەتەری، پە‏تیارە، پەتێارە، حێچ، جنخوودار، جندار، خول، خوودار، دواێ سەر گۆمبوو، دەستوەشێن، دەسشان، دەلوو، دێڤانە، دێڤوونە، دیلان، دین، دێوانگر، دێوانە، ڕەوانی، زڕئاپ، سادار، سەرسام، سەرسەم، سەرشێت، سەرمەند، سەوداسەر، شڕ، شلوپە‏تیار، شەلوشێت، شەواک، شێت، شێتکە، شێتوشەواک، شێتوشڕ، شێتوشوور، شێتۆکە، شێتووکە، شێتووێت، شێتەپەتەڕی، کلکانی، کەللەیی، گەللایی، لیڤە، لێڤە، لیوە، لێوە، مانیاق، مانیاک، مێخولی، نیمەلێوە، هەردە، هێڕ، 6- ڕیمە: پیخ، پێخ، جیق، جیقنە، چڵکی‎چاو، چیرتۆق، ڕیپۆق، ڕیپۆقی‎چاو، ڕیخنە، ژەفک، ژەک، شلۆپ، شەلق، شیلماق، قلموویچ، قلیچ، قە‏تا، کلمش، کڵمیش، کنێشتێ چاڤی، کەنیشت، کیلک، لچ، 7- قی: ئاریان، ئاوهڵاوردن، ئاوهەڵاوردن، ئڵاوردن، ئەڕشانەوە، ئەڵاوەردن، ئەڵشێویان، ئیستیفراق، ئیستیفراقکردن، ئێقکردن، ئێقهاتنەوە، بڕک کردن، بۆغکردن، حوقکردن، حەیزەکردن، خێسانەوە، خێورانەوە، دڵ بەیەکاهاتن، دڵ پێکاهاتن، دڵ تێکەڵهاتن، دڵ تێکهەڵاتن، دڵ دراتن، دڵ دەخێڵەکەوەهاتن، دڵ دەخێڵەوەهاتن، دڵ دەروون دراتن، دڵڕابوون، دڵڕابین، دڵ شێوان، دڵ شێویان، دلغەلینەک، دلغەلینەک کردن، دڵ قەڵەوبوون، دڵ کەفکردن، دڵ لەخێڵەوەهاتن، دڵ لەژێڵڵاهاتن، دڵ وەیەکەوهاتن، دڵ هۆروەئەماێ، دڵهەڵاتن، دڵهەڵچوون، دڵهەڵشێوان، دڵهەڵشێوانن، دڵهەڵشێوانەوە، دڵهەڵشێویان، دڵ یۆرەلواێ، ڕتک کردن، ڕشانەوە، ڕشیایۆ، ڕەشەڕشاوە، زێڵۆشێویای، ژاوخواردن، سەپروونگ، فرتکان، فرتک کردن، ڤەڕشین، ڤەڕەشان، ڤەڕەشیان، قرتکان، قەسیان، قەسین، قەێ، قەێپ قورپ، قەیکردن، قەیووکردن، نشراندن، نشرین، وەڕشان، وەڕشیان، وەڕشین، هژهڵاوردن، هڵاوردن، هۆرئاوەردەێ، هۆرشێویان، هۆرشێویاێ، هۆروەئاوەردەێ، هۆق کردن، هۆڵنجدان، هۆڵونجدان، هەراژ، هەراژین، هەراش، هەراشین، هەڵاوردن، هەڵشێوان، هەڵشێویان، هەڵنجدان، هەڵۆهاوردن، هەڵهاوردن، هەڵهاوردنەوە، هەڵەوهاوردن، هەڵێنجدان، هێق کردن، هێڵنجدان، هێڵنجداێ، هێنانەوە، یەق کردن، یەقکردنەوە، یێقکردنەوە، 8- جەواڵی تەنراولەلۆکەو بەن، 9- ئەوەی لەورگ و ڕیخۆڵەدەیکڕێنن (بۆخاوێنکردنەوە)، خیم [1]