نامۍ: ئەفراسیاو
نازنام: هەورامی
نامۊ تاتەی: حەمەشەریف
ڕۊ پېڎابېیەی: #21-05-1957#
ڕۊ مەرڎەی: #15-12-2010#
یاگۊ پېڎابېیەی: #نۊدشە_هۆرامان#
یاگۊ مەرڎەی: #مۆسکۆ_ڕووسیا#

$ژیۋاینامە$
دکتۆر ئەفراسیاو هەورامی، ساڵەو (1957ز) جە دەگاو نودشەی، هۆرامانو وەرکۆتی جە ئەڎێ بېیەن، وەنەی سەرەتاییش جە نودشەو پاوەنە تەمام کەردەن، شۊنەو ئانەیرە جە دانشگاو ماموسایا بەڼەر عەباسی وەرگېریۊ، دماتەر پېسە مامۊسای جە نۊدشەنە دەسبەکار بۊن، پیېوە کورد پەروەر و دڵسوزو گەلەکەیش بېیەن، کۊششێ مەدەنیانەش کەردەن پەی داواکەردەی مافە نەتەوەییەکا کوردی، بە هۊکارو ئانەی سەردەمو حەمەڕەزا شاینە وزیۊنە زیڼان، چاگە توشو ئازار و ئەشکەنجەی مەبۊن. جە شوڕشەکا گەلا ئێرانی ڕۊڵێ فرە خاس گېڵنۊ جە گلېرۆکەردەی و هاندای خەڵکینە، چەنی تاتەیش و برێوەش بەشداری چا شوڕشەینە کەران کە جە وەرکۆتو کوردەسانینە دەسش پەنەکەردەن. دماتەر بە ناچاری ڕاو ئاوارەیی مەگېرۊن، ملۊ پەی وەڵاتو سۆڤیەتی، ئەچاگە ئەرەنیشتە بۊن، هەرچاگە ملۊنە دلۍ وانای زانکۆی، بەڵگەنامەو دکتورای جە یاسانە گېرۊن.
دمای وەرگېرتەی دکتورای و فېربېیەی زوانی ڕووسی، هەلێ زەڕینەش پەی هۊرگنۊ جە موسکۆ، ئەرشیفو بەڵگەنامە کۊنەکا سوڤیەتی هۊرمڎۊوەو چڼین بابەتۍ بە قیمەتی جە بارەو تاریخو کوردیۆ مەوزۊنە دەس پېسەو سەرچەمەی پەی نویستەی، دماتەر چن کتېبێ بە زوانی ڕووسی هۊرۋېڵنۊ پەی زوانی کوردی. دکتور ئەفراسیاو فرە خاڵۍ پەنهانیېش جە تاریخو کوردی ئاشکەرێ کەردۍ. دکتور ئەفراسیاو خاوەنو پروژێوە بەڵگەنامەیی گۆرەین، زیاتەر جە (21) کتېباش چا بوارەنە نویستېنۍ، کە دیارتەرینېشان ئینېنۍ:
شوڕشو شېخ سەعیدی پیرانی.
کورد دلۍ ئەرشیڤو ڕووسیاو سوڤیەتینە.
پېوەڼیەکۍ کوردەسانی و ئازەربایجانی و هەرەسەو هەردوېشا ساڵەو (1946ز).
کورد و کوردەسان دلۍ بەڵگەنامەکا بەریتانیاینە.
ئی کەسایەتیە ئەکادیمیەو کوردەسانی (15-12-2010) جە شارو مۆسکۆی کۊچی دمایین کەرۊن. (23-دێسەمبەر)ی جە زیارەتتەڵانو مەریوانېیەنە ئەسپەردە کریان.
ئەسعەد ڕەشید.[1]

د. ئەفراسیاو هەورامی کەسایەتییەکی گەورەی ڕووناکبیری و ئەرشیفی کوردستان بوو، ئەو ماوەیەی لە یەکێتیی سۆڤیەت بوو، دەرفەتێکی زێرینی بۆ ڕەخسا بۆ ئەوەی بەڵگەنامە و ئەرشیفی ئەو وڵاتە هەڵ بداتەوە و ئەو بابەتە گرنگانەی کە پەیوەندی بە مێژووی کوردەوە هەبوو وەک نووسین یاخود وەرگێڕان ئامادەیان بکات و وەک پەرتووک چاپ و بڵاویان بکاتەوە.
خاوەنی 21 پەرتووکە کە هەندێکیان چاپکراون و ئەوانی دیکەیان وەک دەستنووس ماونەتەوە.
ئەفراسیاو کوڕی حەمە شەریف کوڕی خواجە حسێنە و بەئەفراسیاو هەورامی ناسراوە.
ڕۆژی 21 ئاداری 1957 لە شاروچکەی #نۆدشە#ی سەر بەناوچەی هەورامانی لهۆنی خۆرهەڵاتی کوردستان لەدایک بووە.
لە نۆدشە و بەندەر عەباس قۆناغەکانی خوێندنی تەواوکردووە و بووە بە مامۆستا.
لەخانێ و نۆدشە وەک مامۆستا خزمەتی کردووە و بەگیانی شۆڕشگێڕی خوێندکارانی کوردی گۆش کردووە.
د. ئەفراسیاو هەورامی کەسێکی کوردپەوەر و خاوەن هەڵوێست بووە و بەهۆی ئەوەوە تووشی زیندان و ئازاردان بووەتەوە.
لە شۆڕشی گەلانی ئیراندا ڕۆڵی دیاری دەبێت و لەگەڵ باوکی و برایەکی وەک پێشمەرگە بەشداری ئەو شۆڕشە لە کوردستانی خۆرهەڵات دەکەن.
دواتر بەناچاری دێنە باشووری کوردستان و لە باشوور و لە ڕێی حزبی شیوعی ئێراقەوە دەچێتە یەکێتیی سۆڤیەت و لە شاری دووشەمپەی کۆماری تاجیکستان دەگیرسێتەوە و لەوێ دەست بەخوێندنی یاسا دەکات و دواتر دەچێتە ڕووسیا و لە زانکۆی ئیڤانۆڤ درێژە بەخوێندن دەدات و زانکۆ تەواو دەکات و بڕوانامەی دکتۆرا بەدەست ئەهێنێ.
پاش ئەوەی خوێندن تەواو دەکات و زمانی ڕووسی بەتەواوی فێر ئەبێ، دەرفەتێکی زێڕینی لە مۆسکۆ بۆ ئەرەخسێ بۆ ئەوەی ئەرشیف و بەڵگەنامە کۆنەکانی سۆڤیەت هەڵ بداتەوە و چەندین بابەتی گرنگ سەبارەت بەمێژووی کورد و کوردستانی دەست بکەوێ و وەک سەرچاوە بۆ نووسینی چەندین پەرتووکی دانسقە و بەنرخ سوودیان لێ وەربگرێت، هەندێک پەرتووک و بابەتی تریش لە زمانی ڕووسییەوە بۆ سەر زمانی کوردی وەربگێڕێت.
بەگشتی د. ئەفراسیاو هەورامی خاوەنی 21 پەرتووکە لەو بوارەدا و هەندێکیان چاپکراون و ئەوانی دیکەیان وەک دەستنووس لە دوای بەجێماون.
لە دیارترین پەرتووکە چاپکراوەکانی ئەمانەن (کورد لە جەنگی ڕووسیا لەگەڵ ئێران و تورکیادا، ڕۆژهەڵاتی کوردستان لە سەردەمی دووەم جەنگی جیهانیدا، کورد لەئەرشیفی ڕووسیا و سۆڤیەتدا، مستەفا بارزانی لە هەندێک بەڵگەنامە و دۆکیومێنتی سۆڤیەتیدا، کوردەکانی پشت قەفقاس، ڕووداوەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان لەبەڵگەنامەی سۆڤیەتدا، پەیوەندییەکانی کوردستان و ئازەربایجان و هەرەسهێنانی هەردوولا لە ساڵی 1946 لە بەڵگە و سەرچاوەکاندا، تراژیدیای کوردەکانی سۆڤیەت، شۆڕشی شێخ سەعیدی پیران و سۆڤیەت) و چەندانی تر.
خاوەنی چەندین وتار و لێکۆڵنەوەی ترە سەبارەت بەشوێنی کورد لەبەڵگەنامەکانی سۆڤیەتدا کە لە ڕۆژنامە و گۆڤارەکانی کوردستاندا بڵاوی کردوونەتەوە.
ئەم هەموو خەم و خولیای ئەوەبوو کە سەرکردایەتیی سیاسیی کوردستان فریای ئەو سامانە گەورەیەی ئەرشیفی کورد لە بەڵگەنامەکانی ڕووسیا و سۆڤیەتدا بکەوێ و کەسی ئەکادیمی بۆ بنێرێ بۆ ئەوەی ئەو مێژووە گرنگە بنو#سنە#وە و ڕووناکی ببینێت و بۆ ئەو مەبەستە سەردانی زۆربەی سەرکردەکانی کوردستانی کرد. بەڵام بەداخەوە ئاواتەکەی نەهاتە دی و مەرگی ناوەخت ئەو خەونەی زیندەبەچاڵ کرد.
بەداخەوە ئەم کەسایەتییە ئەکادیمی و هەڵکەوتووەی کوردستان لە ڕۆژی 15ی کانوونی یەکەمی 2010 لە شاری مۆسکۆ کۆچی دوایی کرد و ڕۆژی 23ی کانوونی یەکەم لەرێوڕەسمێکی شایستەدا تەرمەکەی بەرەو تاران بەرێکرا و دواتر برایەوە شاری #مەریوان# و لە گۆڕستانی دار سەیران لەرێوڕەسمێکی میللی گەورەدا بەخاک سپێردرا.[1]