=KTML_Bold=​​​​​​​Çirûska şoreşa Jîna Emînî venamire=KTML_End=
=KTML_Underline=HÊVÎDAR XALID=KTML_End=
Şoreşa ku bi kuştina jina ciwan a Kurd Jîna Emînî bi destê hêzên bi navê “polîsên exlaqê” li Îranê dest pê kiribû, li hemû herêman belav bû, berfireh bû û bû şoreşa hemû jinên cîhanê. Piştî ku hemû gelan piştgiriya xwe ya bi doza wê re nîşan da û banga hesabpirsîna ji kujerên wê kir.
Piştî derbasbûna 2 mehan di ser destpêkirina xwepêşandanan re, li seranserî bajarên Rojhilatê Kurdistanê û Îranê, serhildana bi pêşengiya jinan berdewam e. Ji wê zêdetir, roj bi roj geştir dibe. Rêbazên berxwedanê yên xwepêşandêran ên li hember rejîma Îranê, balkêş bûn.
Ruxmî hewldanên rayedarên rejîmê ku serhildanê binixumînin, lê giyanê berxwedana li hember binpêkirinên hovane, rojane berdewam e. Ev ji bo her kesî peyameke diyar e ku gel hêza bingehîn û paldarê yekane ye ku dikare bi yekitî û hevgirtina xwe li hember siyasetên çewisandin û qirkirinê guhertinên bingehîn û rastîn di sazûmaniya civakê de pêk bîne.
Ji roja yekemîn a destpêkirina xwepêşandanan ve, rejîma Îranê hewl dide bi hemû rêbazan vê şoreşê bi qutkirina înternetê û medyaya dijîtal ji raya giştî ya cîhanê veşêre û ji rêya wê ya rast dûr bixe. Her wiha da ku rê li pêşiya xwepêşandêran bigire û wan bê deng bike û ji bo ku dengê wan negihêje cîhanê. Lê giyanê israr û vînê yê xwepêşandêran, ji rêbazên çewisandinê bi hêztir bû. Xwepêşandêran têkoşîn geştir kir û çirûska şoreşa xwe parast.
Dilê gelên azadîxwaz li seranserî cîhanê bi gelê Îranê re ye. Ew peyamên piştgiriya şoreşa wan didin û destnîşan dikin ku daxwaz û têkoşîna wan a ji bo azadiyê û jiyanê û avakirina pergaleke nû ku demokrasiyê ji xwe re dike bingeh, mafdar in. Lê civaka navneteweyî û rêxistinên navneteweyî yên parastina mafên mirovan îdia dikin, heta niha li hember sûcên rejîma Îranê yên li dijî gel bê deng in.
Serhildêran gotinên “Jin Jiyan Azadî” ji xwe re kir dirûşm û bandor li her kesî kir û coş xist dilê hemû jinan. Tirs û xof di nava rayedarên rejîmê de belav kir. Kursiyên wan hejandin. Pê re xwepêşandanên ji bo Jîna Emînî veguherîn şoreşa jiyana azad û demokrasiyê. Jin li Îranê baş dizanin ku dê civakeke azad û demokratîk li ser fikr û rêgezên dûrî tundiyê, îşkenceyê, tirsandinê û rêgezên baviksalar ên li Îranê ava bikin.
Ya vê xwepêşandanê cuda dike, ew e ku ne tenê pergala desthilatdar a li Îranê lê belê hemû pergalên li herêmê metirsîdar kirin. Ji ber wê ev pergal wê paşguh dikin da ku wê ji rêya wê ya rast dûr bixin. Lê jinên Îranê û jinên Kurd têkoşîna ji bo azadiyê ji xwe re kir armanc û careke din îsbat kir ku dikare pergaleke nû çêke û rûmet û azadiya xwe pêk bîne û dengê xwe bigihîne cîhanê.
Ji vir em dikarin bêjin ku heke têkoşîn bi rêbazên demokratîk û aqilane û li gorî plan û bernameyeke nirxandî were meşandin, ev serhildan dikare çarenûsa gelê li Rojhilatê Kurdistanê û Îranê diyar bike, li hember siyasetên netewdewletê, pergala navendî bisekine. Şoreşeke fikrî ya civakî û exlaqî li dar bixe, siyaseteke demokratîk bi aqilmendan li dar bixe ji ber ku pêwîstiya şoreşê bi kesên dikarin bersiva gunca bidin, heye.
Nifşê niha li Îranê mezin dibe, tiştekî ji dest bide li cem nemaye, berovajî wê, gelek tişt hene dikare bi dest bixe da ku gavên berbiçav biavêje. Ew ciwan, jin û zarok û hemû beşên civaka Îranê dixwazin têkoşîneke rastîn bimeşînin da ku şoreşeke azad û demokratîk û ji berê mezintir li dar bixin. Piştî dehan salan ew dixwazin şoreşê careke din li dar bixin ku ji aliyê rejîmê ve hatibû desteserkirin. Gelên resen ên li Rojhilatê Kurdistanê û Îranê têkiliyeke hevpar e. Vîna xwe li hember rejîma Îranê kir yek. Ji ber dizanin ku çaresnûsa wan hevpar e, divê bibin yek da ku serhildana xwe ne tenê li ser asta siyasî lê belê li ser asta fikrî û zîhniyetê bi ser bixin. Berovajî vê jî, dê mîna şoreşên berê bi bin keve.
Ji lew re, divê hemû pêkhateyên Îranê, têkoşîna xwe bixin xizmeta pêkanîna hêviyên xwe yên demokratîk. Sûc û siyasetên rejîmê bidin nasandin. Da ku bi rêbazên cidî bigihêjin rêyên çareseriyê. Ruxmî ku gelên azad êdî rastiya dewletên li ser hesabê xwîna gelan ava bûne, nas kir, lê pêwîstiya gava pêşîn bi naskirina rastiya rejîma desthilatdar heye. Divê nirxên gelan ên demokratîk û resen qebûl bikin û dev ji siyaseta çewisandinê li ser bingeha ol û neteweperestiyê berde. Her çi qas gel bi rêxistinkirî be, wê demê çalak e.
Divê em serhildanê wek xwepêşandanan nehesibînin, lê belê divê em destnîşan bikin ku dikarin encamên baş bi dest bixin. Ji hemûyan tê xwestin ku hevgirtî bin da ku hevgirtineke demokratîk li hember zilma deshtilatdaran pêk bînin. Girîngiyê bidin vê mijarê ku bi hemleyên çewisandin û tundiyê û girtinê pêdiviyên gelan di azadî û wekheviyê de pêk nayên. Lê belê çareserî di peydakirina wan pêdiviyan de nixumandî ye.
Şoreşa Jîna Emînî dê bibe şoreşa hemû jinan û gelan li Îran, Rojhilata Navîn û cîhanê. Dê bibe çirûska ku nayê vemirandin lê belê wê bi giyanê berxwedana gelê vê erdnîgariyê her geş be, madem bi felsefeya jiyanê û azadiyê bawer dikin û xwedî dîrokeke demdirêj û ronak a berxwedana li hember zordestan e.[1]

#Kürt# sanatçı Ali İnanır’ın bestesi ve sözleri kendisine ait Kürt kızı Jina Emini’ye atfen seslendirdiği Jîna Canê klamı tüm dijital ortamlarda yayınlandı.
Dersimli sanatçı Ali İnanır, İran ahlak polisi tarafından “İslam kurallarına uygun bir şekilde hicap takmadığı” gerekçesiyle gözaltına alındıktan sonra hayatını kaybeden Jina Emini’ye atfen ve Rojhılat’taki gösteriler ile dayanışmak amacıyla seslendirdiği Jîna Canê isimli klamı yayınlandı.
Sözleri Sima Abxêzr ve Ali İnanır tarafından ortak yazılan, bestesini Ali İnanır, aranjmanlığını İnan Tat'ın yaptığı Jîna Canê isimli eser Anadolu Müzik tarafından yayınladı. Jina Canê eseri yayınlandıktan kısa bir süre içerisinde büyük yankı uyandırdı.
Rûdaw'a konuşan sanatçı Ali İnanır, Jina Emini'nin ölümünden çok etkilendiğini, klamını ona atfen ve Rojhılat'taki portestolar ile dayanışmak amacıyla yazdığını söyledi.
Ali İnanır kimdir?
1982’de Dersim’de dünyaya gelen Ali İnanır Adana’da büyüdü. Son 13 yıldır Kürdistan Bölgesi’nde yaşıyor. 15 yıldır profesyonel müzikle ugraşıyor. Sanatçının dijital ortamda 3 albümü bulunuyor. [1]

Aktrîsa bi nav û deng a sînemayê ya Amerîka û cîhanê, Angelina Jolie derbarê bûyera canjidestdana keça Kurd #Jîna Emînî# û xwepêşandanên nerazîbûnê yên jinan li #Rojhilatê Kurdistanê# û Îranê peyamek belav kir û piştgiriya xwe ji bo xebata jinan li Îranê ragihand.
Angelina Jolie di peyamekê de li ser hesaba xwe ya Instagramê li beramber bûyera canjidestdana keça Kurd a 22 salî Jîna Emînî ku di dema desteserkirina li cem 'Polîsê Exlaqê' yê Îranê li Tehranê canê xwe ji dest da, û tundiya polîsan a li hember xwepêşandan û çalakiyên jinên Rojhilatê Kurdistanê û Îranê beretek nîşan da.
Angelina di destpêka peyama xwe piştgiriya xwe bo jinên Îranê nîşan dide û dibêje, “Rêz ji bo jinên leheng, şerxwaz, netirs ên Îranê, hemû kesên ku bi dehan salan li ber xwe dane, yên îro dadikevin kolanan û Mahsa (Jîna) Emînî û hemû ciwanên Îranî yên weke wê.”
Jolie dibêje, “Jin ne hewce ye ku exlaqê wan were polîs kirin, mejiyê wan ji nû ve were perwerdekirin, ne jî laşê wan were kontrol kirin. Pêdiviya wan bi azadiyê heye ku bêyî tundî û gefan bijîn û nefesê bigirin.”
Aktrîsa navdar Angelina Jolie ji bo çalakiyên jinan ên li Îranê jî dibêje, “Ji bo jinên Îranê, me hûn dîtin.”
Di postê de, Jolie di heman demê de daxuyaniyek da ku bi kurtî aloziya li Îranê rave kir.
Xwediya xelata Oskarê herwiha çendîn wêneyên ku li kolanên Îranê hatine kişandin li ser Instagramê parve kir.
Di slaydê de wiha hat gotin: “Xwepêşandanên li Îranê di şeva xwe ya 12emîn de ne. Wan bersiva kuştina Mahsa Emînî ya 22 salî dema ku di desteserkirî bû dest pê kir.”
Jîna Emînî ya 22 salî û xelka Seqizê êvara roja Sêşema 13ê Îlona 2022an li stasyona Heqanî ya metroya Îranê ji aliyê Polîsê Exlaqê yê Tehranê ve bi hinceta pabendnebûna bi hicaba Îslamî hatibû desteserkirin û paşê bo girtîgeheke polîsan li cadeya Wezîran a Tehranê hatibû şandin.
Roja 16ê Îlonê piştî ku sê rojan li Nexweşxaneya Kesra ya Tehranê ma û di demekê de ku di komayê de bû û mejiyê wê rawestiyabû, Jîna Emînî canê xwe ji dest da.
Cenazeyê Jîna Emînî di 17ê Îlonê de li bajarê Seqizê hatibû veşartin. Piştî merasima cenaze li Tehran û bajarên Rojhilatê Kurdistanê xwepêşandanan dest pê kiribû.
Ji roja 16ê Îlonê ve li bajarên Rojhilatê Kurdistanê xwepêşandanên nerazîbûnê dest pê kirin û piştre derbasî seranserê Îranê bû.
Li gor rêxistinên mafên mirovan ên Rojhilatê Kurdistanê, ji destpêka xwepêşandanan ve li Rojhilatê Kurdistanê 19 kes hatine kuştin û bi sedan kes jî birîndar bûne û bi sedan kes jî hatine desteserkirin.
Herwiha li gor rêxistina mafên mirov a Îranê, herî kêm 76 kes di xwepêşandanên wan rojan de li seranserê Îranê canê xwe ji dest dane, ku 6 jin û 4 zarok jî di nava wan de hene.
Rudaw
[1]

This item according to Kurdipedia's Standards is not finalized yet!

Aran stûnê jînê ye.
[1]

ARMANCÊN TIRKÎYAYÊ YÊN DAGÎRKERÎYÊ DI AXA SÛRÎYAYÊ DA.. JÎNENÎGARÎYEKA VEKIRÎ (1/2)
ŞOREŞ DERWÎŞ
Wergera ji zimanê erebî: #Kendal Cûdî#

Di bersiva pirsa gelo gengaz e ku danûstandinên lihevkirinê yên di navbera Enqere û Şamê da, bibe destpêkek a bidawîkirina dagîrkerîya Tirkîyayê û pabendîbûna Tirkîyayê bi sînorê xwe yê navdewletî, dîrok wekî şahid li ser meyla berfirehbûnê ya Tirkîyayê û zehmetîya derxistina tirkan ji axa Sûrîyayê, derdikeve holê. Di vê çarçoveyê da, xweşbînîya di vê mijarê da kêm dibe. Lewra, meyla berfirehbûnê ku ew meyla sazîya îdyolojîya dewletê û desthilatdarên wê ye û ji bo bidestxistina dengên neteweyî yên tirkî giring e, ji bo hikûmetên li pey hev tên, faktorek e da ku li dervayî sînor bifikirin.
Bi vê wateyê, dewleta Tirkîyayê bê nexşe ye, an jî em bibêjin ku dewleteka xwedî du nexşeyan e, yek di Neteweyên Yekbûyî da hatiye dîyarkirin û ya din jî xeyalî û berfirehbûn e.
Heta asteka mezin, Tirkîya ji dema damezirandina komara xwe ve, êşa birîneka kûr dikişîne. Ji berê û heta niha jî, Tirkîya bi sînorê xwe yê heyî qani nebû û dibîne ku piştî hilweşandina dewleta xwe ya osmanîyan mafê xwe di axa yên din da dibîne. Mirov dikare ji vê yekê bêçareya komara Tirkîyayê ya bi destxistina wîlayeta Mûsilê fêm bike û derxistina wê ji destê Îraqa ku ji alîyê Birîtanyayê ve hatibû dagîrkirin, lê Tirkîyayê neçar ma xwe radestî rewşa heyî û biryara Komeleya Miletan a 1925 ku wîlayeta Mûsilê kire para Îraqê, bike. Heman tişt bi cîranên Tirkîyayê ra derbas bûn, nexasim giravên Yûnanistanê û pevguhartinên şênîyan di navbera Yûnanistan û Tirkîyayê da û dagîrkirina Tirkîyayê ji bakurê Qubirsê sala 1974 û parçekirina wê û redkirina bangên ji bo yekkirina giravê. Her wiha, Tirkîyayê her dem dixwaze ku karûbarên teterên Kirimê bi rê ve bibe û nîvgirava Kirimê wekî axa Tirkîyayê dibîne.
Di her halî da, em di her du beşên vê gotarê da, hevoka”Dîrok xwe dûbare dike” piştrast nakin, lê belê em ê hewl bidin piştrat bikin ku ji dema ku sînor hatin xêzkirin û gelek caran di navbera Sûrîya û Tirkîyayê da hatiye xêzkirin, em ji dîrokê derneketine. Ji ber ku tiştê ku li bakurê Sûrîyayê rû dide, ew cewher û îdyolojîya dewleta Tirkîyayê ya berfirehbûnê di herêmê da ye ji sala 1920î heta bûyerên 1957an û heta sala 2016an û heta roja me ya îro jî bi dawî nabe.
=KTML_Bold=Îskenderon armanca sereke bû=KTML_End=
Para Sûrîyayê ji encamên siyasetên berfirehkirinê yên Tirkîyayê ji cîranên xwe hemû girantir bû: Ji ber ku Tirkîyayê fêm kir ku dikare sînorê ku piştî hevpeymana Sêverê (1920) hatin xêzkirin, biguhire. Di encamê da, hevpeymana Enqereyê ya yekem “Hevpeymana Franklin-Boyon”(1921) dest pê kir û bi dagîrkirina beşên ji wîlayetên girêdayî Helebê yên alîyê bakur û girêdana wan beşan bi Tirkîyayê ve bi dawî bû. Piştre, peymana lihevkirinê ya Lozanê (1923) derket û li ser xêzkirina sînorên berê bê tu guhartin li ser nexşeyê piştrast kir. Lê ji ber ku di wê peymanê da, çarenûsa Lîwayê Îskenderonê nehate zelalkirin û 18 salan bênavber pirsgirêk rû dan, di dawîyê da, lîwayê sûrîyayî (Lîwayê Îskenderonê) ji Sûrîyayê ku piranîya niştecihên xwe ereb in, hate qutkirin.
Piştî peymana Enqereyê ya duyem a sala 1926an, sînor careka din hate xêzkirin û di encamê da, sînor ji nû ve hat dabeşkirin û Nisêbîn û beşên ji Cizîra Botanê bûn girêdayî Tirkîyayê. Balkêş bû ku herêmên navborî, berê wekî herêmên sînorî yên nakok di navbera Fransa û Tirkîyayê da bûn, ji ber ku di wê demê da, çarenûsa herêmên Kurdistanê di xeyalên dewletên mezin da, nehatibû dîyarkirin.
Em careka din vegerin mijara dagîrkirina Lîwayê Îskenderonê; Piştî ku Enqereyê rastîya nîyetên Sûrîyayê yên derbarê paşeroja tirkên li Lîwayê Îskenderonê red kirin, li wir hemû rêbazên siyaseta tirkirinê ji bo jiholêrakirina cihêrengiya etnîkî û mezhebî hatin meşandin, da ku zemîna dagîrkirina wê bi temamî were amadekirin. Ev yek jî ji alîyê Sadelah El-Cabîrî dema ku serdana Tirkîyayê kir û bi wezîrê Edaletê û wekîlê Wezareta Karê Derve, Sîrac Oglu ra rûnişt, hate gotin. Her wiha, Haşim El-Etasî jî ji dezgehên çapemenîyê yên Tirkîyayê ra daxuyanî da ku tirkên li Lîwayê Îsekenderonê “Çi li wan dikeve, li me jî dikeve”. Lê tiştê ku tirk ji wê demê ji daxuyanîya Etasî hêrs bûn, ew bû ku”Lîwayê Îskenderonê beşek ji Sûrîyayê ye”. Di heman demê da, tişta ku hêrsa tirkan zêde kir, ew bû ku şandrya Sûrîyayê ne amade bû ku di mijara Lîwayê Îskenderonê da, danûstandinan bike. Di vê çarçoveyê da, şandeya sûrîyayî ku ji Cinêvê vegerîya di Tirkîyayê ra derbas bû û di esas da, ne ji bo danûstandinê hatibû.
Di heman demê da, Enqereyê bang li tirkan kir ku hilbijartinên Encûmena Sûrîyayî ya sala 1936an boykot bikin. Piştî wê bi salekê Tirkîyayê projeya konfedrasyonê pêşkêş kir, da ku Sûrîya, Libnan û Îskenderon bike yek, lê her dewletek hikûmeta xwe ya taybet hebe û serwerîya wê ne sînordar be. Lê ji ber fişarên leşkerî û nîşaneyên gurbûna şer di navbera Fransa û sûrîyayîyan da, Mistefa Kemal Atatruk serdana navendên artêşa Tirkîyayê yên li ser sînorê Lîwayê Îskenderonê kir. Ev yek hate şirovekirin ku Enqere xwe amade dike da ku rêbazên leşkerî û tundîyê bikar bîne, eger ku danûstandin bi alîyê fransyayî re têk çû. Lê ji ber ku helwesta Fransayê wê demê hişk bû, tirk neçar man ku dest ji rêbazê fişara leşkerî berdin û piştî şer gur nebû, Ataturk vegerîya Enqereyê. Di heman salê da, Lîwayê Îskenderonê rewşeka xwe ya qanûnî û serxwebûneka navxweyî çêbû û berpirsyartîya parastina Lîwayê Îskenderonê ji metirsîyên derve kete ser milê Fransa û Tirkîyayê. Ev yek li gorî biryara Encûmena Komeleya Miletan a sala 1937an da pêk hat. Lê ev yek tirk kêfxweş kirin û ereb û Sûrîyayê aciz kirin. Lewra rewşa qanûnî ya şênîyên Lîwayê Îskenderonê bûn du parçe, ji alîyekî ve şênîyên sûrîyayî û ji alîyekî din ve jî şênîyên îskenderonî, ango ji her du nasnameyan ve nêz bûn.
=KTML_Bold=Parçekirina şênîyan, destpêka serwerîyê bû=KTML_End=
Tirkîyayê bi rêya polîtîkayên mayîndekirina nasnameya tirkî di Îskenderonê da û lîstina bi dîroka wê bi awayekî sosret bi rêya navlêkirina Îskenderonê bi Hatayê li ser esasê hatayîyan (hîtîtan), piştgirî da tevgera parçebûnê li Lîwayê Îskenderonê. Her wiha, Tirkîyayê got ky hîtît bav û kalên tirkan in û navlêkirina Îskenderonê ji Îskenderê Meqdûnî hatiye û ev yek jî şaştîyeka dîrokî ye.
Destwerdana Tirkîyayê di Lîwayê Îskenderonê da, niştecihên wê derê dabeşî alî, partî û komên dijber kir. Gihaşt astekê ku tirk jî bi xwe bûne du parçe. Wekî ku çawa Mecîd Kedorî di pirtûka xwe ya bi hûrgilî “Doza Îskenderonê” da tîne ziman, tirk bixwe dabeşî nijadperest, parêzkar û bêalî, bûn. Nijadperestan tevgera Kemalîst ji xwe re esas digirtin û piştgirî ji hikûmeta Tirkîyayê û Komeleya”Hatayê”ya li Tirkîyayê, werdigirtin. Her wiha ji Tirkîyayê piranî ji nijadperestan piştgirî dan ku Lîwayê Îskenderonê tev li Tirkîyayê bikin û kum wekî sembol ji xwe re hilbijartin. Kum di vir da, wekî pabendbûna wan a qanûna kum ku ji alîyê Encûmena Neteweyî ya Tirkî sala 1925an derketî, nîşan dide. Ev qanûn jî armanc jê lixwekirina terbûş û fes were qedexekirin. Ji ber vê yekê, kum li hemû niteşcihên Lîwayê Îskenderonê hatin belavkirin. Ê ku nûnertîya vê meylê jî dikir “Xilq Partisi” ango “Partîya Xilq”ê û rojnameya wê”Yeni Gun” ango “Roja Nû”yê bûn.
Ji alîyê xwe ve, parêzkaran jî wekî kêmneteweyeka tirkî, hewl didan ku Lîwa di bin serwerîya Fransayê da bihêlin. Ji ber vê yekê jî, parêzkaran terbûş wekî sembol li dijî kemalîstan ji xwe re hilbijartin. Çîna bêalî ya tirkan jî kumê fransayî “Beret” ji xwe re hilbijartin. Ji alîyekî din ve jî, erebên Îskenderonê û ermen, kurd û çerkes jî bi rêya çalakîya”Komeleya Karkirina Neteweyî” piştgirî didan erebîtîya Lîwayê Îskenderonê û girêdana wê ya bi Sûrîyayê ra. Di heman demê da, rojnameya”El-Irûba”yê jî li beramberî propogandaya tirkî ya ku “Yeni Gun”ê dikir, derket holê. Lewra ji bo şerê sembolî, vê blokê (Komeleya Karkirina Neteweyî) kumê bi navê “Sîdara Îraqî” li xwe kir. Ê ku nûnertîya vê meylê wê demê dikir jî Zekî Arsûzî bû ku ji bajarê Arsûzîyê bû, ku piştra Tirkîyayê bi hin ereban ra, derxistin dervayî Lîwayê Îskenderonê.
Biryara Komeleya Miletan a pêkanêna hilbijartinên encûmena Lîwayê Îskenderonê di sala 1937an da, parçebûna di nava niştecihan da xurtir kir; di vê çarvçoveyê da, komîteya birêxistinkirin û çavdêrîyê ya ku ji alîyê Komeleya Miletan ve hatibû erkdarkirin, niştecihên Lîwayê Îsekenderonê dabeş kirin, lewra dengdêran navên xwe dan yek ji nav heft mezbehan, “mezheba tirk, elewî, ereb, ermen, rom ortodoks, kurd û mezhebên din”. Her wiha, bikaranîna bilêvkirina”mezheb-civak” wê demê, xwestek jê ew bû ku gelê ereb parçe bike û ji bo berjewendîya tirkan, wan dabeşî ereb û elewîyan bike.
Dîyar e ku Tirkîyayê komîte bi alîyê xwe ve anîye û fişar lê kir; li gorî qanûnê tirkên li Lîwayê Îskenderonê ku êdî bûne niştecihên Tirkîyayê û nasnameya wê wergirtin, mafê dengdayînê dane wan jî. Her wiha, Tirkîyayê bi parçebûna şînîyan sînordar neman, lê belê bang li ereban kir ku bi rêya komeleyan ku ji derve ne siyasî ne ji wan klûba”King Spor” û “Peymangeha mûzîkê ya belavkirina çanda tirkî”xwe qeyd bikin, da ku siyaseta tirkkirinê bimeşîne.
Her wiha, Tirkîyayê gelek caran nerazîbûnên xwe li bar qanûna hilbijartinan û xebata komîteyê û tomarkirinê nîşan da û rê neda ku ereb di lîsteyên hilbijartinan da werin tomarkirin û fişar kir da ku xebatên tomarkirinê rawestîne. Lê di heman demê da, Sûrîyayê bi rêya Cemîl Merdem Beg nexwest ku bandorê li komîteya hilbijartinan bike, ji ber ku bi paqijbûn û bêalîbûna wê bawer bû.
=KTML_Bold=Sîyaseta navdewletî li gorî berjewendîyên tirkan bû=KTML_End=
Di Şerê Cîhanê yê Duyem da, ji ber cihê Tirkîyayê di navbera dewletên hevalbend (Birîtanya, Fransa, Rûsya, Îrlenda) û dewletên tewereyê (Almanya, Îtalya û Jeponya) da, ev yek ji bo siyasetên Tirkîyayê yên berfirehîyê sûd bû. Dewleta ku bi awayekî çavkorî di Şerê Cîhanê yê Yekem da, tev li Almanyayê bû, biryar da ku careka din wê şaştîyê dûbare neke. Her wiha, bêalîbûna wê ji bo Fransa û Birîtanyayê bû fişarek. Lê ji ber ku van her du dewletan hewl didan ku parastina aramîya Rojhilata Navîn û rojhilatê Deryaya Navîn bike, di havîna sala 1938an da rewş li gorî berjewendîyên dewleta Tirkîyayê meşîya; di vê çarçoveyê da, Fransayê biryar da ku daxwazên Tirkîyayê pêk bîne û Kolonel Collet wekî fermandarê hêzên leşkerî li Îsekenderonê ya ku piştgirî dida Tirkîyayê erkdar bike. Berovajî Karo, Collet piştî ku ereb derxistin, karmendên tirk erkdar kirin. Di heman demê da, fermandarîya cendirmeyê, gerînendeya polîsan û serokatîya navendên qerqolan radestî tirkan kir. Bi vê yekê, dor li tevgera sîyasî ya erebî hate tengkirin, di encamê da komeleya karkirina neteweyî hate hilweşandin û klûba El-Irûbayê û rojnameya El-Irûbayê hatin girtin, her wiha ciwanên ereb hin ji wan hatin sirgûnkirin û hin jî ketin zindanê. Ji ber vê yekê jî, komîteya hilbijartinan dest ji erka xwe berda û ji Lîwayê Îskenderonê derketin.
Di encama berdewamîya danûstandinên di navbera Fransa û Tirkîyayê da, Tirkîya beşdarî erka parastina ewlekarîya hûndirîn û çavdêrîya hilbijartinan û garantîya bidestxistina hejmareka zêde ji dengên encûmena Îskenderonê, bû. Ev yek têrê dike ku gelê sûrîyayî fêm bike ku Lîwayê Îskenderonê êdî pir nêz bûye tev li nav Tirkîyayê bibe. Ji ber vê yekê jî, sûrîyayîyan bi hewldan û navbeyankarîya Îraqê erê kirin ku Lîwayê Îskenderonê were parçekirin û şînîyên ereb û tirkan bi hev were guhartin û li bendera Îskenderonê herêmeka azad bidin Sûrîyayê. Lê tevî vê yekê jî, Tirkîya û Fransayê di 4ê Tîrmeha 1938an da, peymanek li bara beşdarbûna Tirkîyayê di çavdêrîya hilbijartinan da çêkirin, da ku Tirkîya karîbe gelek dengan bi dest bixe.
Berî niha, artêşa Tirkîyayê di 25ê tîrmeha 1937an da êrîş kir û bajarên Îskenderon, Bîlan û Qerexan dagîr kir û fransiz li Antakya û Ordoyê man û hin bajarên din ên wekî Ersûz, Siwêdîye û Rîhanîyeyê ji dervayî kontrola Tirkîyayê man. Di vê atmosfera germ da, tirkan 22 kursî di hilbijartinên encûmenê da bi dest xistin û ereban 18 kursî bi dest xistin. Her wiha, sala 1938an bi serokatîya Teyfûr Somkmenê ku spasîya Ataturk û Tirkîyayê kir, yekemîm hikûmeta Lîwayê Îskenderonê ava bû. Piştî wê navê Lîwa bo Komara Hatayê hat guhartin. Piştra, Hatayê ala xwe nîşan kir ku wekî ala Tirkîyayê bû, bi tenê cûdahî ew bû ku stêreka sor di hundirê ya spî da hebû. Dibe ku ev lîstoka alayan meseleya alayên qubrisîyên tirk û tirkmenên Îraqê tîne bîra me.
Careka din û bi rêya danûstandinê, tirk û fransizan di 23yê hezîrana 1939an da peymanek girê dan û li hev kirin ku Lîwayê Îskenderonê tev li Tirkîyayê bibe û bibe wîleyeta tirkîyayî ya 63an wê demê (niha 81 wîlayet in).
=KTML_Bold=Wêneyê borî di awêneya îro da=KTML_End=
Hêdî hêdî çîroka dizî û dagîrkirina Îskenderonê nebû mijareka giring. Hîn jî Îskenderon li ser nexşeyên pirtûkên dibistanan di nav sînorê Sûrîyayê da bû, heta ku ji nav pirtûkên cografyayê winda bû.
Bi her halî, piştî ku Tirkîya jî tev li projeya hilweşandina rejîmê bû û hin deverên din ji Sûrîyayê dagîr kir, Hikûmeta Sûrîyayê ji wan daketinên xwe yên sembolîk vekişîya, nexasim ku di heyama asayîkirina têkilîyên Sûrîya-Tirkîya (2002-2010) ev daketin gelekî kêm bûn. Sala 2017an, di civîneka parlamentoya Sûrîyayê da, Wezîrê Perwerdeyê, Hezwan El-Wez ragihand ku jinavbirina Lîwayê Îskenderonê ji nexşeya Sûrîyayê “şaşîyek” bû û berpirsê ku ne pêkan e were cezakirin ew rejîm e ya ku jê hebû ku dikare tirkan razî bike.
Bi kurtasî, dagîrkirina Lîwayê Îsekenderonê ne ji nişka ve çêbû û ne di şev û rojekê da çêbû, lê belê hêdî hêdî, bi bihneka fireh û peymanên li gel Fransayê ji ber ku ew dewlateka dagîrker û garantor ji serwerîya xaka dewleta dagîrkerî ra dikir. Her wiha ji ber gîrokirinên dewleta Sûrîyayê, guhertinên li ser erdê, têkbirina reban û guhertinên demografî, her wiha tevgera leşkerî ya li ser sînor û paşê derbaskirina sînor jî. Her wiha guhertinên cewherî yên ewlehî û birêveberî yên ku li Lîwayê Îskenderonê pêk hatin. Gelo ev tiştê borî bobelata herêmên dagîrkirî li Efrîn, başûrê Helebê, Serê Kanîyê û Girê Spî bi bîr naxe, yên ku bi egereka mezin dê heman çarenûsê bibînin?.
Gelo kiryarên Tirkîyayê û sîyaseta hêzên navnetewî yên niha û yên dema dagîrkirina Îskenderonê, heman in? Gelo dibe ku rewşa herêmên ku niha hatine dagîrkirin û cûdahîya wê ji rewşa Îskenderonê, vê reşbînîyê bişikînin? Ji van cudahîyan jî nebûn yan jî kêmhebûna tirkan ya rastqîn, guhertina rewşa navdewletî û bidawîbûna serdema dagîrkirin û tevlîkirina herêman ya bi zorê.
Ji ber gelek sedeman zehmet e ku tirk ji Sûrîyayê derkevin, çi bi rêyên siyasî û çi jî bi rêyên leşkerî; ji van sedeman jî: Parçebûna di hundirê Sûrîyayê da û rola Tirkîyayê di firehkirina qelşa heyî da, her wiha Tirkîyayê ji hevdijîya berjewendîyên navdewletî sûd wergirt û vê yekê keysbaz dike, di heman demê da, hevaltîya Tirkîyayê bi Rûsyayê ra û endamtîya wê di NATOyê da li kêleka Amerîkayê, her wiha nebûna tu formekê ji -qaşo- “ewlehîya neteweyî ya erebî” ra.[1]

ARMANCÊN TIRKÎYAYÊ YÊN DAGÎRKERÎYÊ DI AXA SÛRÎYAYÊ DA.. JÎNENÎGARÎYEKA VEKIRÎ (2/2)
ŞOREŞ DERWÎŞ
Wergera ji zimanê erebî: #Kendal Cûdî#

Eger ne ji hebûna hêza Fransayê li ser axa Sûrîyayê ba, wê Sûrîyaya embryonîk û jihevketî ku ji destê osmanîyan hatibû derxistin, li beramberî armancên dagîrkerîyê yên Tirkîyayê li ber xwe nedaba. Tevî ku Sûrîyayê, Lîwayê Îskenderonê û herêmên bakur ên Helebê winda kir û ji sala 1939an ve, hebûna Sûrîyayê ya bi seqemgîrî hate avakirin.
Tevî hewldanên Fransayê yên razîkirina Tirkîyayê û nêzikbûna wê piştî Şerê Cîhanê yê Duyem û beşdarîya wê di dagîrkirina Lîwayê Îskenderonê û herêmên berfireh ên Sûrîyayê da, lê Fransayê rê neda Tirkîyayê ku axa Sûrîyayê li pey hev dagîr bike. Lewra, Fransa daxwazên Tirkîyayê yên kontrolkirina Heleb û Cizîrê sala 1941ê, li beramberî ku Tirkîyayê veguhistina hêzên Fransayê yên Vichyê ji bo axa Sûrîyayê ji ber dorpêça înglîzan li ser berava Sûrîyayê, red kir. Lê hewldanên polîtîkeya Tirkîyayê yên berfirehkirinê ranewestîya û di salên 50yî da ev hewldan zêde bû, bixwe spartina li ser hevpeymanîya bi Amerîkayê ra, bi bihaneya astengkirina “pêşketina pêşverû” di Sûrîyayê da, ji ber bandora wê li ser hûndirê Tirkîyayê. Lê di bin bingeha hemû stratejîyên Tirkîyayê da berfirehkirin û bikaranîna rewşa hûndirin a Sûrîyayê û parçebûna gelê Sûrîyayê heye.
Salên 50yî: Sûrîya di armanca Tirkîyayê da
Iraq û Tirkîyayê di sala 1955an da, hewl dan ku Sûrîyayê tev li hevpeymanîya xwe di bin sîwana Hevpeymanîya Bexdayê da, bikin. Lê hewldanên hikûmeta Iraqê ya Haşimî û birêveberê sîyaseta wê Nûrî El-Seîd, têk çûn. Her wiha ji bo vê yek, serokwezîrê Tirkîyayê Ednan Minderîs di destpêka kanûna paşîn a 1955an da gihaşt Şamê, lê hikûmeta Faris El-Xurî ji ber vê serdanê kete hev û ragihand ku tu peywendîyên wan bi vê serdanê ra tune bû û ev serdan wekî serdaneka nehatiye plankirin, bi nav kir. Di encama vê yekê da, gelê Sûrîyayê xwepêşandanên şermezarkirina serdanê li dar xistin û banga hilweşandina Hevpeymanîya Bexdayê kirin.
Rewşa Sûrîyaya ya giştî li gor bayê erebî û pêşverûyê diçû û daxwaza yekbûna bi hikûmeta Misirê ya Cemal Ebdulnasir ra dikir, lê Enqereyê daxuyanî didan û tê da digot ku ew li beramberî vê nêzikbûna di navbera Şam û Qahîreyê da ku metirsî li ser Tirkîya û Iraqê çêdike û Sûrîyayê ji ereban qut dike, bêdeng namîne. Li ser vî esasî, Tirkîyayê li ser sînorê Sûrîyayê, dest bi proveksyonan kir. Lê ji ber ku rewşa siyasî û gel li Sûrîyayê kêfa wan ji Moskoyê ra dihat, Sovyetê piştgirîya xwe bo Sûrîyayê ragihand. Di vê çarçoveyê da, Wezîrê Karê Derve yê Rûsyayê yê wê demê Molotof piştgirîya xwe bi helwesta Sûrîyayê ya nêzîkbûna bi Misirê ra ragihand, lewra Sûrîya dûrî Hevpeymanîya Bexdayê ket.
Piştî bidawîbûna Şerê Siwês (êrîşa sêalî ya li dijî Misirê) di sala 1957an da, roja yekem a sala 1957an, serokê Amerîkayê Dwight Eisenhower bi wezîrê xwe yê derve ra û nûnerên partîyên cimhûrî û demokratîk ra civîya. Eisenhower ji wan ra ragihand ku berîya Sovyetê, li Rojhilata Navîn valahîyeka mezin heye. Lewra, bi awayekî xwezayî Tirkîya wekî hêmanekî giring li kêleka Îran, Urdun û Libnanê di sazûmanîya nû ya Amerîkayê da cihê xwe girt. Di encama vê yekê da, pêvajoyeka nû li Sûrîyayê ya her dem bi fikar, destpê kir.
Alozîya 1957an
Eisenhower di bîranên xwe da, destpêka alozîyê şîrove dike, ku wê piştra navê wê bibe “Alozîya Sûrîyayê”. Di 13ê tebaxa 1957an da, “Radyoya Şamê tawanek belav kir û li gorî wê tawanê Amerîka hevkarîyê di derbkirina rejîma serok Şikirî El-Qiwetlî da dike û sê kesên ku di baylozxaneya Amerîkayê da li Şamê kar dikin, ji ber çalakîyên wan ên xerabîyê wê werin qewitandin” (Bîranên Eisenhower-Werger Hubert Youngman 1969), lê di heman demê da di raporên Amerîkayê da, dihatin gotin ku çekên Sovyetê ji bo Sûrîyayê hatine şandin û Şam ketiye destê Moskoyê. Ev guman, bi îmzekirina Wezîrê Parastinê yê Sûrîyayê, Xalid El-Ezîm ji hevpeymaneka aborî û fenî ya berfireh bi Yekitîya Sovetê li Moskoyê û radestkirina Serokatîya Erkanên Sûrîyayê ji efser Efîf El-Bezrî ku girêdana xwe bi Sovyetê ra dihatin tawanbarkirin li şûna Nîzam El-Dîn, zêdetir bû. Lewra encama Amerîkayê ya ku dewletên cîranên Sûrîyayê gihaştine ew bû ku rejîma desthildarî li Sûrîyayê pêwîst e bi rêya operasyoneka leşkerî ku ji alîyê Tirkîya, Iraq, Libnan û Urdunê ve pêk were, were guhartin.
Tirkîya, li Rojhilata Navîn ji bo Washingtionê rola qereqolê lîst. Di vê çarçoveyê da, Eisenhower nameyek ji Serokwezîrê Tirkîyayê ra Ednan Mindirîs ra şand da ku ew bigihîne cîranê xwe, Eisenhower di nameya xwe da dibêje ku Amerîka wê “garantîyê” bide eger ku dewletên cîran pêwîstîyê bibînin bersivê bidin êrîşeka ku ji alîyê Sûrîyayê ve were kirin. Li ser vî esasî, Washingtion wê çekan rê bike û wê di demek pir kurt da, qerebûyan bide dewletên ku zirar dîtine, lê di dagîrkirina axa Sûrîyayê da, Amerîka tu alîkarîyan pêşkêş nake.
Edhem Mindirîs Wezîrê Parastinê yê Tirkîyayê sala 1957an
Êdî ji Ewropaya rojavayî bi rêya asîman, çek ji bo baregeha Amerîkayê ya li Edenayê dihatin şandin. Tevî ku Washingtion ji derketina rewşê ji bin kontrolê metirsîdar bû, lê Mindirîs û hempîşeyê wî yê îsraîlî Ben-Gurion geşbîn bûn. Mindirîs dixwest derbasî Sûrîyayê bibe, lê Ben-Gurion bi fikar bû ku Sûrîya bibe baregeha Rûsyayê. Dibe ku axaftina Ben-Gurion ya hişyarîyê “Ne pêkan e ku Sûrîya û Rûsyayê ji hev bên cudakirin” fikara Îsraîlê tîne ziman.
Tevî ku Amerîka, Urdun û Iraqê ji projeya guhartina rejîma desthildarîyê li Sûrîyayê vekişîyan, lê Tirkîya li ser ya xwe bi israr bû, tevî hişyarîyên ku Amerîkayê ji Tirkîyayê ra. Lê Tirkîyayê hêzên xwe li ser dirêjahîya sînorê Sûrîyayê zêde kir û di encamê da, hêzên xwe ji 32 hezaran, 50 hezar leşker. Lê ji ber helwesta hişk a serokê Yekitîya Sovyetê Nikita Xirotoşof êrîşa Tirkîyayê ya li dijî Sûrîyayê rawestan û gefa zelal a Xirotoşof a li dij Enqereyê “Eger topavêj avêt Sûrîyayê, wê mûşek ji asîman werin avêtin” sînorek ji tirkan ra danî. Her wiha, Washingtionê xwe ji planên Tirkîyayê da alî û name ji Xirotoşof ra rê kir û anî bîra wî ku”Tirkîya dewleteka serbixwe ye û dikare bi tena xwe siyaseta xwe çêbike.”
Li kêleka Moskoyê, Qahîreyê piştgirî dida artêşa Sûrîyayê li dijî êrîşeka tirkan a gengaz. Di vê çarçoveyê da, Misirê di cotmeha 1957an da, yekîneyeka xwe ya leşkerî daxiste bendera Laziqîyayê ji bo piştgirîya hêzên leşkerî yên Sûrîyayê. Misirê di demeka kurt da, mijara ewlekarîya neteweyî ya Misirê û ereban û pêwîstîya bi hêzbûna wê li Sûrîya û Iraqê, hişyar bû.
Hewldaneka din a Tirkîyayê
Piştra, wê sala 1958an bibe saleka dagirtî ya guhartinê li herêma Rojhilata Navîn. Ji alîyê xwe ve, Sûrîyayê gavên bi yekbûna bi Misirê ra di yek dewletê da, bileztir dikir ku ev jî pêk hat. Her wiha, wê Ebdulkerîm Qasim jî sîstema şahane hilweşand û Iraq ji destê hevpeymanên girêdayî Birîtanîyayê derxist. Di heman demê da, Libnan jî di nava alozîyeka sîyasî da bû û gengazîya rûdana şerekî navxweyî yê dijwar hebû. Her wiha, Urdun jî di nava alozîyan da bû ku gef li desthilata El-Haşimî dihatin dixwarin.
Di nava vê rewşa tevlîhev da, Tirkîyayê derfet dît ku Washingtionê qani bike ku êrîşî dijminên Amerîkayê yên nû bike: Sûrîya û Iraqê. Hewldana derbasbûnê ya duyem ku rojnamevanê fransiz, Chris Kuchera balê dikişîne ser amadekarîyên wê; Kuchera belgeyeka taybet ku li ser nivîsandibûn”pir veşartî” û dîroka wê vedigere tîrmeha 1958an ku ji yek ji kesên amerîkayî yên ku beşdarî bûyerên wê demê bûye, wergirt. Li gorî wê belgeyê, planeka veşartî ji alîyê Serokerkanê Hêzên Çekdar ên Tirkîyayê Visi Mengog ji bo Serokerkanê Amerîkayê Maxwell Taylor hate şandin û naveroka wê wiha ye”Belavkirina bi dehhezarên leşker li ser enîyeka gelekî berfireh li Iraq û Sûrîyayê heta paralela 35an ku ji Kerkûkê dest pê dike, heta Başûrê Kurdistanê, heta Hemayê li Sûrîyayê…”(Meşa kurdan a dirêj-Weşanxaneya El-Farabî 2014).
Kuchera têbîniyên xwe li ser plana Tirkîyayê nivîsand; Artêşa Tirkîyayê rojekê jî dest ji xeyalê xwe yê vegerandina axa ji bakurê xeta Heleb-Kerkûk berneda ku heta dîroka agirbesta Modrosê cotmeha 1918an di bin destê hêzên osmanîyan da bû, ji ber ku Ataturk bi peymana “Milî” ango (Mîsaq Wetenî) ku Encûmena Niştimanî sala 1920î li ser erê kir, xwe bi wan herêman da girê dan. Li ser vî esasî, “Artêşa Tirkîyayê û hinek rewşenbîrên neteweperest ên tundraw” dest ji xeyala berfirehkirinê bernedan, heta piştî dagîrkirina Lîwayê Îskenderonê jî. Îskenderona Sûrîyayê ku hejmara tirkên tê da ji sedî 40 derbas nedikir.
Encam
Ji dema ku Tirkîyayê sînorê xwe bi Sûrîyayê ra ragihand, dest ji niyetên xwe yên berfirehkirina ji alîyê başûr da berneda. Dibe ku gotina Serokkomarê Tirkîyayê di destpêka bûyerên Sûrîyayê yê sala 2011an, “Sûrîya erka tirkan e, ji ber para me Heleb û Qamişlo tê da heye” wekî hewldanên Tirkîyayê yên dîrokî ku me di vir da behsa wê kir. Her wiha, ji ber dagîrkirina herêmên bakur ên rojavayê Firatê, kesayetên fermî yên tirkan û rewşenbîrên neteweperest ên tundraw ragihandin ku tiştê ku çêbûye ne tenê şerê li dij çekdarên kurdan bû, lê belê destwerdanek bû ji bo vegerandina axa”Peymana Milî”yê bû.
Her wiha mirov dikare daxuyanîya Şêwirmendê Serokatîya Tirkîyayê ya herî dawî bîne bîra xwe ku got “Divê Helebê bixin bin birêveberîya Tirkîyayê” tevî ku ji daxuyanîya xwe gav bi paş da avêt û ev daxuyanî wekî daxuyanîyeka kesayetî bi nav kir, ji ber ku pêwîstîya Tirkîyayê bi danûstandina bi rejîma Şamê ra heye.
Di her halî da, kesên ku bi îdyolojîya berfirekirina Tirîyayê bawer in, raya giştî ya Sûrîyayê derbarê asta armancên wan di Sûrîyayê da xapandin û ew wekî parastina ewlekarîya neteweyî ya Tirkîyayê li beramberî armancên kurdan, bi nav kir. Tevî ku di serdema dagîrkirina Îskenderonê da an jî dema hewldana êrîşa li dij Sûrîyayê salên 1941, 1957 û 1958an, tu armancên kurdan tune bûn.
Hêjayî bibîrxistinê ye ku her Tirkîya gavekê ji axa Sûrîyayê bi dest dixe, wekî serkeftineka neteweyî û pêkanîna wesîyeta bav û kalên damezrênerên Komara Tirkîyayê dibîne. Di vê çarçoveyê da, mijara gora Silêman Şah û mayîna wê di nava axa Sûrîyayê da, ji dema Peymana Enqereyê ya sala 1921ê di navbera Fransa û Tirkîyayê da, heta şertê Tirkîyayê di danûstandinên bi Şamê ra sala 1973an da, bi mayîna gora wî di nava axa Sûrîyayê da, dema ku ji derdora Keleha Ceberê û avakirina Bendava Firatê, birin pira Qere Qozakê. Her wiha, bi dagîrkirina DAIŞê ya li ser herêma derdora gora Silêman Şah, Tirkîyayê di sibata 2015an da hestîyên wî birin û piştra bi demeka kurt, ew di gundê Aşmê yê nêzî sînorê Tirkîyayê bi cih kir. Dibe ku çîroka gora Silêman Şah, asta pîskolojî ya Tirkîyayê ya mayîna di axa Sûrîyayê de, rave dike.
Her wiha, hêjayî gotinê ye ku faktora hundirîn nebû sedema rawestandina êrîşên Tirkîyayê, bi qasî ku faktora derve bû sedema rawestandina êrîşên Tirkîyayê. Rast e ku Fransayê ji bo berjewendîyên xwe axa Sûrîyayê ji tirkan ra berda û Rûsyayê ji bo berjewendîyên xwe Efrîn da Tirkîyayê û birêveberîya serokê berê yê Amerîkayê Trump Serê Kanîyê û Girê Spî da tirkan, lê eger ne ji destwerdana van dewletan bûye, wê Sûrîya nikarîba li beramberî armanên Tirkîyayê yên dagîrkerîyê yektîya axa xwe biparasta. Nexasim ku tevna civakî û etnîkî ya sûrîyayî rizayî ye û ev yek dihêle ku tirk serwerîya xwe berfireh bikin. Lewra jînenîgarîya armancên dagîrkerîyê yên Tirkîyayê heta demeka ne dîyar vekirî ye. [1]

$Agahiyên şehîd:$
Nav paşnav: Bahar Nas
Nasnav: Jîn Yilmaz
Cihê jidayikbûnê: Sêrt
Dayik-Bav: Zeynep-Yûsûf
Dem û cihê şehadetê:08-05-2021/ Avaşîn
$Kurtejiyana şehîd:$
Hevrêya me Jîn li Sêrtê li nava malbateke welatparêz ji dayik bû. Di encama polîtîkayên dewleta Tirk a qirker de ya şewitandina gundan û bê kurdhiştina Kurdistanê, neçar ma ku li metropolên Tirkiyeyê mezin bibe. Lê belê bi çanda ku ji derdora xwe ya welatparêz wergirtî timî bi welatê xwe Kurdistan û gelê xwe dilsoz mezin bû. Hevrêya me Jîn ku ji bo azadiyê di nava lêgerînên kûr de bû, sala 2015'an piştî êrişên dewleta Tirk a bi navê 'Plana Têkbirinê' ya li dijî gelê Kurd, beşdarî nava refên Gerîlayên Azadiyê yên Kurdistanê bû û bi vî rengî bersiva herî bi bandor da van êrişan. Li Bakurê Kurdistanê dest bi gerîlatiyê kir, li Metînayê bû xwedî tecrûbe û fermandarek ku jê dihate hezkirin. Hevrêya me Jîn li akademiyên leşkerî xeta gerîla ya serdema nû baş fêhm kir û ji bo pêkanîna wê tevlî perwerdeyê bû. Bi vê têgihiştin, perspektîf û tecrûbeyê derbasî herêma Avaşînê bû û di berxwedana xurt a dijî dagirkeran de li vê herêmê bi roleke çalak rabû. Îradeya teslîm nabe ya jinên Kurd ên azad û nasnameya bi rûmet a jinên Kurd temsîl kir, bi lehengî şehîd bû.
[1]

Zeynelabidîn Zinar
Pencînar
Weşanxaneya Çanda Kurdî
Stockholm 1993

Derbar: Zeraqiyên tavê hêj xwe negihandibûne serê serçimka çiyayên bilind. Di wê kazima sibeha zû ya berbeyanê de, welê qebeqeba kewên ribat xweşexweş ji dormedarên lat û zinaran ve dihate guhên şiyarên di nava livînan de. Pê re jî xuşîna bayê hênik xwe li derî û pencereyên malan dixist. Yekcaran kevokên sipî ji tirsa başokan direviyan û xwe di nava kuçe û kolanan re bera xwarê didan, ew ji bo ku nebin êm û alifê wan hinekan xwe ji hewlerihan li pencereyên vekirî dixist û diketin hinduriyan û tê de xwe ji ber zilma zilmdaran diparastin. Ji kevokan zêdetir, çivîkên malane jî gava ku çav bi wî şerê li asîmanê sayî diketin, ji tirsan direviyan û xwe dixistin qul û qewêreyên kujînekan, tê de dihêwirîn

$Agahiyên şehîd:$
Nav paşnav: Basra Tekîn
Nasnav: Jînda Avareş
Cihê jidayikbûnê: Colemêrg
Dayik-Bav: Ayşe-Ramazan
Dem û cihê şehadetê: 30-06-2017 / Herekol

$Kurtejiyana şehîd:$
Hevrêya me Jînda li gundê Marînosê yê Colemêrgê, li nava malbateke welatparêz a dilsozê têkoşîna azadiyê ji dayik bû û mezin bû. Hevrêya me Jînda dît ku xeta berxwedanê ya li hemberî êrişên li dijî hebûna gelê me di şexsê PKK'ê de şênber bûye û biryar da ku tevlî nava refên gerîla bibe. Bi taybetî kete bin bandora fermandarê hêja hevrê Avareş Marînos ku kekê wê bû, demeke dirêj li Botanê fermandarî kir û di berxwedana Kobanê de bi lehengî şer kir û şehîd bû. Ji bo çeka hevrê Avareş li erdê nehêle û ala têkoşînê bilind bike, li Botanê tevlî nava refên gerîla bû. Li qada Botanê li ser mîrateya artêşbûna gerîlayên jin xwe perwerde kir, bi eşq û dilxwaziyeke mezin tevlî nava jiyana gerîla bû û ji bo Îdeolojiya Azadiya Jinê ya bi felsefeya Apoyî hatiye diyarkirin bi cih bê anîn kedeke mezin da. Hevrê Jînda ku bêdawî bi Rêbertî û şehîdan ve dilsoz bû, timî lêkolîn dikir, xwe bi pêş ve dibir û perwerdekirina derdorê ji bo xwe weke wezîfeyeke xwezayî didît. Bi kesayetiya xwe dilnizm û şervanî her tim li pêş bû; hêrsa xwe ya li dijî dagirkeran li qada şer her tim li refên pêş bû.
[1]