=KTML_Bold=Dagirkirina Serêkaniyê û Girê Spî peymaneke li ser hesabê xwîna gelê Sûriyê ye=KTML_End=

Ji destpêka aloziya Sûriyê ve, dewleta Tirk hewl dida ji nakokiyên DYA û Rûsyayê sûdê wergire û bakurê Sûriyê, di nav de Serêkaniyê û Girê Spî dagir bike. Dewleta Tirk sala 2019'an her du herêm dagir kirin. Gelo mercên wê demê çawa bûn?
9`ê Cotmehê salvegera yekemîn a êrişên qirkirin û dagirkirinê yên dewleta Tirk ên li ser bajarê Serêkaniyê û Girê Spî ye.
Di vê dosyayê de ku ji 3 beşan pêk tê, em ê balê bikişînin ser rewşa Sûriyê, bikaranîna dewleta Tirk ya çeteyan ji bo pêkanîna armancên xwe li herêmê, peymanên dualî yên Tirkiye-Rûsya û Tirkiye-Amerîkayê da ku herêmên ji xaka Sûriyê dagir bikin, her wiha rewşa mirovî ya ji ber êrişên dagirkeriyê û rola wê di zindîkirina çeteyên DAIŞ'ê de.
=KTML_Bold=DEWLETA TIRK Û ALOZIYA SÛRIYÊ=KTML_End=
Ji destpêka aloziya Sûriyê ve di Adara 2011'an de, dewleta Tirk xwe xist xeta bûyeran, desteka çek û diravî da komên çekdar û baregehên leşkerî ji bo perwerdekirina wan di xaka xwe de ava kir, bi vê sûd ji pereyên Qeter û Erebistana Siûdî wergirt. Di heman demê de li ser xeta sînor kamp ji bo welatiyên Sûriyê ava kirin da ku wan teşwîqî koçberiyê bike û piştre wan bi kar bîne.
Gelek caran serokkomarê Tirkiyê Recep Tayyîp Erdogan ê niha, ku wê demê serokwezîr bû, digot ew ê li Mizgefta Emewî ya li Şamê nimêj bikin, bi vê gotina xwe dida nîşandan ku ew ê Sûriyê dagir bike.
Plana dewleta Tirk gelemperiya xeta sînor a Sûriyê kir hedef. Bajarê Serêkaniyê şahidê êrişên Mijdara 2012'an ên çeteyên Cebhet El-Nusra û komên din e ku desteka xwe ji dewleta Tirk digirin.
Hevgirtina pêkhateyên Serêkaniyê li derdora şervanên Yekîneyên Parastina Gel (YPG) planên dewleta Tirk yên bi rêya çeteyan têk birin. Piştî şerê ku zêdetirî 7 mehan dewam kir, Serêkaniyê ji çeteyên dewleta Tirk hate rizgarkirin.
Piştî mudaxeleya Rûsyayê ya rasterast û piştgiriya wê ji hikumeta Şamê re di Îlona 2015'an de ku bû sedema binkeftina komên çete yên dewleta Tirk, bi taybet binkeftina wan a li bajarê Helebê, ev binkeftin nuqteyeke girîng di aloziya Sûriyê de bû.
Yekîneyên Parastina Gel (YPG) û Yekîneyên Parastina Jin (YPJ), Hêzên Burkana Firatê, êrişên çeteyên DAIŞ'ê yên Îlona 2014'an ên li ser kantona Kobanê têk birin. Binkeftina DAIŞ’ê li Kobanê binkeftina duyemîn a planên dewleta Tirk ye, piştre herêmên din mîna Girê Spî jî ji çeteyên DAIŞ'ê hatin rizgarkirin. Bi avabûna Hêzên Sûriya Demokratîk (QSD) re di Cotmeha 2015'an de DAIŞ hêdî hêdî ber bi hilweşînê ve çû û çeteyên dewleta Tirk ên li herêmên din ên Sûriyê deverên ku dagir kiribûn, ji dest çûn.
Li ser vî esasî, dewleta Tirk rêbazên xwe yên ji bo dagirkirina Sûriyê guhertin. Piştî ku banga hilweşîna rejîmê kir bi Rûsya û Îranê re yên ku destekê didin hikumeta Şamê hevbendî da avakirin. Di vê çarçoveyê bi Rûsyayê re peyamaneke îmze kir ku dest ji herêmên di bin serweriya çeteyan wê berda da ku rê jê re bê dayîn ku projeya Rêveberiya Xweser têk bibe.
Li gorî wê dewleta Tirk Cerablus û Bab sala 2016'an dagir kirin û ji bo planên xwe temam bike bi Rûsya û Îranê re di destpêka 2017'an de Hevbendiya Astanayê ava kir. Li ser vê yekê çeteyên xwe ji herêmên Sûriyê vekişandin û li Idlibê kom kirin da ku planên xwe yên dagirkirina herêmên sînorî yên ku piraniya xwe Kurd lê dijîn, dagir bike û ji xaka Sûriyê qut bike, mîna ku berê ku li Lîwa Îskenderonê pêk anîbû.
Dewleta Tirk bi peymana bi Rûsyayê re kantona Efrînê di 18'ê Adara 2018'an de dagir kir û li beramberî vê çeteyên xwe ji Xûtaya Şamê, gundewarên Himis û beşên ji Hemayê vekişandin.
=KTML_Bold=PLANA ÊRIŞA LI SER SERÊKANIYÊ Û GIRÊ SPÎ=KTML_End=
Piştî ku Efrîn dagir kir û ji ber bêdengiya civaka navneteweyî ya li hemberî sûcên wê û binkeftina DAIŞ'ê di Adara 2019'an de gefên dagirkeriya Tirk ên li ser Bakur û Rojhilatê Sûriyê zêde bûn.
QSD'ê ji bo ku rê li ber hincetên rejîma Tirk ên êrişên li ser herêmê bigire, nemaze ku dewleta Tirk îdia dike ku hebûna QSD'ê gefan li ewlehiya sînorê wê dixwe, ji DYA ku hevalbendê dewleta Tirk yê NATO'yê ye, xwest ku bibe navbeynkar.
Piştî dan û standinên di navbera Tirkiye û DYA'yê de ku 3 rojan dewam kir û 7'ê Tebaxa 2019’ê encamên wê hatin ragihandin, bi lihevkirina avakirina herêma ewle encam da.
QSD'ê li ser zimanê fermandarê xwe yê giştî Mezlûm Ebdî di civînekê de ku li bajarê Hesekê pêk hatibû, li pêşiya berpirsyarên leşkerî yên DYA'ê axivî û diyar kir ku hêzên wan dê hemû hewldanên xwe bikin da ku lihevkirina DYA û dewleta Tirk bi ser bikeve.
Li gorî lihevkirinê, herêma ewle û odeyeke operasyonên hevbeş ji her du aliyan werin avakirin, her wiha dewriyeyên Amerîka û Tirkiyê li herêma ji bajarê Serêkaniyê û Girê Spî bi kûrahiya 5 heta 9 km werin meşandin. Lihevkirin di 8'ê Îlona 2019'an de bi meşandina dewriyeya hevbeş li gundewarên bakurê rojavayê Girê Spî ket meriyetê, 12 alavên leşkerî yên her du aliyan dewriye pêk anîn.
Hemwextî meşandina dewriyeyê, QSD'ê hemû çekên xwe yên giran û şervanên xwe ji herêmên sînor vekişandin. Koalîsyona Navneteweyî ev yek piştrast kir. Meclisên leşkerî yên herêmî bi çavdêriya hêzên Amerîkayê xendek, senger û baregehên xwe yên leşkerî rûxandin.
Berpirsên leşkerî yên QSD'ê diyar kir ku di çarçoveya pêkanîna lihevkirina dewleta Tirk û Amerîkayê û ji bo parastina herêmên ji êrişên Dewleta Tirk wan hêzên û çekên xwe ji herêmên sînor vekişandin û ji meclisên leşkerî yên herêmê re hişt.
=KTML_Bold=VEKIŞÎNA AMERÎKAYÊ Û ÊRIŞÊN DEWLETA TIRK=KTML_End=
Di 6'ê Cotmehê de Serokê Amerîkayê Donald Trump vekişandina hêzên xwe ji Sûriyê ragihand.
Ev biryar ji bo hêzên Koalîsyona Navneteweyî ya li dijî DAIŞ'ê şok bû. Lê Trump piştî peywendiyeke telefonê bi Erdogan re ev biryar da, xwest ku dewleta Tirk vegerîne hembêza xwe, piştî ku di hembêza Rûsyayê de bû û pergala parastina asîmanî ya S-400 jê kirî.
Li Amerîkayê ev biryar rastî nerazîbûnê hat. Di navbera Wezareta Karên Derve, Koşka Spî û Pentagonê de nakokî derket. Di encamê de wezîrê parastinê yê DYA'ê Jim Mattis, dûre nûnerê amerîkî yê Koalîsyona Navneteweyî ya dijî DAIŞ li Sûriyê Brett McGurk di Kanûna 2018`an de beriya ragihandina têkçûna DAIŞ`ê di sala 2019`an de li Baxozê îstîfa kirin.
Her wiha fermandarê berê yê hêzên DYA'yê li Rojhilata Navîn general Joseph Votel, serokê DYA'yê tawanbar kir ku dev ji hevalbendên xwe Hêzên Sûriya Demokratîk berda ku di şerê li dijî çeteyên DAIŞ'ê de xwedan roleke diyarker in.
Piştre, dewleta Tirk di 9'ê Cotmeha 2019'an de bi balafir, tank û obusan êrişî Bakur û Rojhilatê Sûriyê kir. Di êrişên bejahî de jî çeteyên Cebhet El-Nusra yên ku navê bi Artêşa Nîştimanî ya Sûriyê guhertin, bi kar anîn.
Şervanên QSD'ê ku ji Kurd, Ereb û Suryanan pêk tên, di nava 9 rojan de berxwedaneke mezin raber kir heta ku DYA û dewleta Tirk di 17'ê Cotmehê de gihîştin agirbestê ku 5 rojan dewam kir.
Piştî serdana serokkomarê dewleta Tirk ji Rûsyayê re û hevdîtina wî bi Pûtîn re di 22'yê Cotmehê de, her du aliyan (Rûsya û dewleta Tirk), li ser agirbestê li hev kir. Piştre QSD û hêzên rûsî li ser belavkirina polîsên leşkerî yên Rûsyayê û leşkerên hikumeta Şamê li ser xeta sînor li hev kir.
Li ser vê, hêzên sînor ên girêdayî hikumeta Şamê di 23'yê Cotmehê de li dirêjehiya xeta sînor belav bûn.
ÇIMA 9'Ê COTMEHÊ?
Êrişên dagirkeriyê yên dewleta Tirk li ser herêmê di dîrkoka 9'ê Cotmehê de ne tesaduf e. Di vê dîrokê de sala 1998'an de, hêzên hegemon ên modernîteya kapîtalîst komployeke navneteweyî li dijî rêber Abdullah Ocalan pêk anî ku ji Sûriyê derxist û di 15'ê Sibata 1999'an de radestî dewleta Tirk hate kirin.
Ev êriş di salvegera 21'an a komploya navneteweyî ya li dijî rêber Abdullah Ocalan de dest pê kir. Êriş berdewama komploya navneteweyî ya li ser ramanên rêber Abdullah Ocalan ku projeya wî ya neteweya demokratîk li Bakur û Rojhilatê Sûriyê tê pêkanîn.
QSD'ê ji bo parastina mirovahiyê û cîhanê ji terora DAIŞ'ê berdêlên giranbuha dan. Vê berxwedanê hişt ku dostên wê li cîhanê pir bibin û li hemû êrişên dewleta Tirk yên li ser Bakur û Rojhilatê Sûriyê refleks nîşan dan.
Dewletên Ewropa, di serî de Fransayê, rayedarên partiyên li Amerîka û Ewropayê û welatên ereban û Komkara Erebî bertek nîşanî êrişên dagirkeriyê dan.
=KTML_Bold=REWŞA HUNDIR A TIRKIYÊ Û BINKEFTINA PROJEYÊN WÊ YÊN DERVE=KTML_End=
Rejîma Tirk ji bo ku hebûna xwe li ser desthilatê mayînde bike, her tim bi hestên neteweyî dilîze. dewleta Tirk di hundir de tengijiye, bi taybet piştî operasyona qirkirinê ya ku piştî hewldana derbeyê ya sala 2016'an de. Li aliyekî din aboriya wê hilweşiyaye û nirxê pereyê wê ketiye. Dîsa jî di nava AKP'ê de parçebûnek çêbûye. Ev hemû encamên siyasetên wê yên şaş in.
Li kêleka vê ji ber binkeftina siyasetên wê yên li derve û projeyên wê yên destwerdana li Misir, Tûnis, Sûdan û Sûriyê, êrişên li dijî gelên herêmê da destpêkirin da ku çavê tirkan ji pirsgirêkên hundir bigire.
=KTML_Bold=PROJEYA TIRKIYÊ LI HERÊMÊ=KTML_End=
Cîgirê Hevserokatiya Meclisa Rêveber a Rêveberiya Xweser Hemdan El-Ebid ê ji Girê Spî, bal kişand ser armancên rejîma Tirk ên li herêmê û got: A ku Erdogan û Osmaniyên Nû dixwazin, ev e ku qada erdnîgariya Tirkiyê berfireh bikin, herêmê tirkî bikin, niştecihên wê koçber bikin. Her wiha beşek nû ya planên Osmanî ji axa Sûriye û Iraqê, jî Keseb, derbasî Helebê, û herêmên Bakur û Rojhilatê Sûriyê, heya Kerkûk û Mûsilê tev li Tirkiyê bikin.
El-Ebid destnîşan kir ku ji destpêka aloziya Sûriyê ve Tirkiye mudaxeleya aloziyê kir û hewl da projeya xwe ya Îxwanê pêk bîne û beşên din ên Sûriyê tev li nexşeya Osmanî bike, ji bo pêkanîna van planan kaxeza koçberên li kampên li ser sînorê Tirkiye û Sûriyê bi kar tîne.
El-Ebid da zanîn ku dewleta Tirk tevgera gelê Sûriyê ya aştiyê veguherand şerê çekdar, sînorekî bi temamî ji bo derbasbûna çeteyan, çek, madeyên teqemeniyê û alavên şer vekir û navên cuda û ola îslamê ji bo hedefgirtina xaka Sûriyê bi kar anî.
Cîgirê Hevserokatiya Meclisa Rêveber a Rêveberiya Xweser Hemdan El-Ebid da zanîn ku dewleta Tirk naxwaze demokrasî û projeya Rêveberiya Xweser a ku hemû pêkhate, eşîrên Ereb, Kurd, Asûr û Tirkmen di nav xwe de digire, bi pêş bikeve û hewlehî li herêmê pêk were, ji ber vê piştî ku êrişên wê yên bi rêya wekîlan têk çûn, bi xwe ket dewreyê.[1]