محەمەد سالار (پاشا)
1. ناو
- محەمەد ئەمین عەبدولرەحمان زەکی مەحمود.
- کەمال مەزهەر ئەحمەد ڕەسول.
2. ناسراوە بە
- محەمەد ئەمین زەکی بەگ.
- د.کەمال مەزهەر.
3. ساڵی لەدایکبون
- ئەمین زەکی: لەساڵی (1880ز) لەدایکبوە.
- د.کەمال: لەساڵی (1937ز) لەدایکبوە.
4. شوێنی لەدایکبون
- ئەمین زەکی لەگەرەکی (گۆیژە)ی سەر بەشاری سلێمانی لەدایکبوە.
- د.کەمال لەشارۆچکەی (ئاغجەلەر)ی سەر بەشارۆچکەی (چەمچەماڵ)ی سەر بەشاری سلێمانی لەدایکبوە. (چەمچەمال لەسەردەمی بابانییەکان سەر بەشاری سلێمانی بوە دواتر لەگەڵ هاتنی بەریتانییەکان بوەتە بەشێک لەکەرکوک و دواتر لەساڵی 1975 کراوەتەوە سەر سلێمانی).
5. ئەسڵی نەسەب
- ئەسڵی نەسەبی هەردوکیان دەگەرێتەوە بۆ شاری سلێمانی.
6. خوێندەواری
- باوکی ئەمین زەکی نەخوێندەوار بوە.
- باوکی د.کەمال خوێندەوار و پلەداری پۆلیس بوە.
7. خوێندن
- ئەمین زەکی خوێندنەکەی بەمجۆرە بوە:
أ- یەکەمین ساڵی خوێندنی سەرەتایی لەخوێندنگەی (مەلا عەبدولعەزیز) بوە لەشاری سلێمانی. کەخوێندن تیایدا بەزمانی فارسی بوە (تاکە خوێندنگە بوە لەشار).
ب- لەپۆلی دوەم گواستراوەتەوە بۆ قوتابخانەی (روشدییەی سەربازی) و سەرەتایی لەم خوێندنگەیە تەواو کردوە.
ت- پاشان (3) ساڵی لە(ئیعدادیەی عەسکەری) لەبەغدا تەواو کردوە.
- د.کەمال مەزهەرخوێندنی سەرەتایی و ناوەندی و ئامادەیی لەشاری سلێمانی تەواو کردوە.
8. پلەکانی خوێندن
- پاش تەواوکردنی خوێندنی سەرەتایی و ئامادەی (ئەمین زەکی) دەستی کردوە بەخوێندن لەبواری سەربازی بەم جۆرە:-
أ- لەساڵی (1899ز) پەیوەندی کردوە بەخوێندنگەی سەربازی لەئەستانە (ئەستەنبول) و دەرچوە بەپلەی (ملازمی 2).
ب- پاشان پەیوەندی کردوە بە خوێندنگەی ئەرکانی جەنگی لەهەمان شار و دەرچوە بەپلەی (رئیس ڕکن).
ت- لەساڵی (1913ز) گەشتی کردوە بۆ شاری فەرەنسا بەمەبەستی خوێندن و خولێکی سەربازی بۆ ماوەی ساڵێک دیوە.
ث- لەساڵی (1914ز) بەشدار بوە لەخولێکی ڕاهێنانی فرۆکەوانی بۆ ماوەی (3) مانگ لەشاری (ئایاستفانوس) لەتورکیا.
ج- لەساڵی (1915ز) پلەی سەربازی بوەتە (مقدم).
- د.کەمال مەزهەر پاش تەواوکردنی خوێندنی سەرەتایی و ناوەندی و ئامادەیی دەستی کردوە بەخوێندنی گەورە بەم شێوەیە:-
أ- بەکالریۆس لەمێژوو – زانکۆی بەغدا لەساڵی (1959ز).
ب- دکتۆرا لەمێژوو – ئەکادیمی زانستەکان لەسۆڤێت لەساڵی (1963ز).
ت- دکتۆرای ناووک زانستەکانی (D.S.C) - ئەکادیمی زانستەکان لەسۆڤێت لەساڵی (1969ز) یەکەمین خوێندکاری کورد و عێراقییە کەبتوانێت ئەو بڕوانامە بەرزە بهێنێت.
ث- لەساڵی (1970ز) نازناوی وانەبێژی وەرگرتوە لەزانکۆی بەغدا.
ج- لەساڵی (1973ز) نازناوی (استاذ مساعد)ی وەرگرتوە.
ح- لەساڵی (1981ز) نازناوی (استاذ)ی وەرگرتوە.
9. کار
یەکەم: ئەمین زەکی ئەم کارانەی کردوە لەتورکیا:
أ- لەساڵی (1902ز) دامەزراوە لەسوپای شەشەم لەبەغداد.
ب- لەساڵی (1903ز) دامەزراوە بەسیفەتی ئەندازیار لەبەرێوەبەرایەتی ئیدارەی موڵکایەتی سوننە.
ت- لەساڵی (1907ز) بەشدار بوە لەداڕشتنی نەخشەی ئەستەنبول و قەزا و ناحیەکانی.
ث- لەساڵی (1908ز) بەشدار بوە لەلیژنەی دیاریکردنی سنوری (تورکیا – بولغاریا) بەسیفەتی (ئەفسەری تۆبۆگرافی).
ج- لەساڵی (1910ز) بەشدار بوە لەلیژنەی دیاریکردنی سنوری (تورکیا – ڕوسیا) لەقەوقاس.
ح- لەساڵی (1912ز) لەسەر داواکاری خۆی بوەتە سەرباز لەفیرقەی پێنجەم لەسنوری جەنگی (جتالجە).
خ- لەساڵی (1914ز) دوبارە بەشدار بوە لەلیژنەی دیاریکردنی سنوری (تورکیا – ڕوسیا) لەقەوقاس.
د- لەهەمان ساڵ و پاش هەڵگیرسانی جەنگی یەکەمی جیهانی بوەتە (ئەرکانی جەنگ) لەفەیلەقی یەکەمی سوپای عوسمانی.
ذ- لەساڵی (1915ز) گواستراوەتەوە بۆ ناوچەی جەنگی (سلێمان بەگ) بەشدار بوە لەجەنگەکانی (سلێمان بەگ و دە لابجە و شێخ سەعید و کلال) لەنزیک پارێزگای عەمارە.
ر- لەهەمان ساڵ بوەتە (مدیر حرکات) لەیەکەی ئەرکان.
ز- لەگەڵ پێکهێنانی سوپای شەشەم لەبەغدا بوەتە بەرێوەبەری هەواڵگری سەربازی لەو سوپایە.
س- لەساڵی (1917ز) بوەتە یاریدەدەری سەرۆکی ئەرکانی جەنگی لەسوپای حەوتەم.
ش- لەو ماوەیەدا بەشدار بوە لەجەنگەکانی (خلیل، قدس،نابلس) لەفەلەستین.
ص- لەساڵی (1918ز) گواستراوەتەوە بۆ سوپای سێێەم لە(قەوقاس).
ض- لەکۆتایی هەمان ساڵ گواستراوەتەوە بۆ پۆلی (مێژوی جەنگی).
دوەم: ئەمین زەکی پاش گەڕانەوەی بۆ عێراق ئەم کارانەی وەرگرتوە:
أ- مامۆستا لەقوتابخانەی سەربازی.
ب- ڕاهێنەر و بەرپرس لەقوتابخانەی سەربازی.
ت- لەساڵی (1925ز) بوەتە وەزیری ئاوەندانکردنەوە لەحکومەتی عێراقی.
ث- لە ساڵی (1927ز) بوەتە وەزیری مەعاریف (پەروەردە).
ج- لەساڵی (1928ز) بوەتە پەرلەمانتار لەسەر شاری سلێمانی.
ح- لەساڵی (1929ز) بوەتە وەزیری بەرگری.
خ- لەهەمان ساڵ بوەتەوە بەوەزیری ئاوەدانکردنەوە و گواستنەوە. (چەند جارێک وازی هێناوە و دوبارە دیاری کراوەتەوەوە چەند پۆستێکی دیکەی لەهەمان وەزارەت وەرگرتوە).
د- لەساڵی (1931ز) بوەتە وەزیری ئابوری و گواستنەوە. (چەند جارێک وازی هێناوە و دوبارە دیاری کراوەتەوەوە چەند پۆستێکی دیکەی لەهەمان وەزارەت وەرگرتوە).
ذ- لەساڵی (1937ز) بەنائیبی سلێمانی هەڵبژێراوەتەوە.
- د.کەمال مەزهەر ئەم کارانەی وەرگرتوە:
أ- مامۆستایی ئامادەیی لە (ئەیلولی 1959ز – ئازاری 1960ز).
ب- مامۆستا لەبەشی مێژوو، کۆلێژی ئاداب – زانکۆی بەغدا لە تەموزی 1970 تا خانەنشین بونی لە (2009ز).
ت- ئەمینداری گشتی کۆڕی زانیاری کوردی (1971 – 1975).
ث- ئەندامی ئەکادیمیای زانستی کوردستانە.
10. ڕێزلێنان
- ئەمین زەکی:-
أ- لە (13ی شوباتی 1914ز) مەدالیای ئازایەتی پێدراوە لەتورکیا.
ب- لە (1ی نیسانی 1914ز) مەدالیای جەنگی پێدراوە.
ت- لە (کانونی دوەمی 1915ز) مەدالیای خاچی ئاسنی ئەڵمانی پلە دووی پێدراوە.
ث- لە (تشرینی دوەمی 1917ز) مەدالیای ئیمتیازی زیوی پێدراوە.
ج- لەهەمان ساڵ مەدالیای جەنگی حکومەتی نەمسای پێدراوە.
ح- لە (ئازاری 1918) مەدالیای خاچی پلە یەکی پێدراوە لەفەلەستین.
- د.کەمال مەزهەر:-
أ- ڕێزلێنان لەلایەن دیوانی سەرۆکایەتی کۆماری عێراق سەردەمی سەدام حسێن لەسەر توێژینەوەیەک بەناونیشانی (المفکر و مهمات المرحلة فی ضوء تجربة الکوميديا الالهية لدانتی) (1984ز).
ب- ڕێزلێنانی مێژونوسی عەرەبی لەلایەن یەکێتی مێژونوسانی عەرەب (1986ز).
ت- بروانامەی ڕێزگرتن، لەلایەن وەزارەتی ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندنی عێراقی (1987ز).
ث- سیمبولی ڕێزلێنان لەلایەن کۆمەڵەی ڕۆشنبیری عێراقی (1995ز).
ج- درعی ئیمتیازی ئەدەبی لەلایەن یەکێتی نوسەران لەعێراق (1995ز).
ح- بروانامەی ڕێزگرتن لەلایەن یەکێتی گشتی نوسەران و ڕۆشنبیران لەعێراق (1995ز).
خ- کۆمەڵێک ڕیزلێنانی دیکە لەلایەن ناوەندە کوردییەکان.
11. زمان
- ئەمین زەکی زمانەکانی (کوردی، عەرەبی، تورکی، فارسی، ئینگلیزی، فەرەنسی، ئەڵمانی) زانیوە.
- د.کەمال مەزهەر زمانەکانی (کوردی، عەرەبی، ئینگلیزی، ڕوسی، کەمێک فارسی) دەزانێت.
12. کەسایەتی
- ئەمین زەکی:-
أ- مێژوونوس بوە.
ب- لەبواری سەربازی خاوەن کار و پلەدار بوە و نوسەر بوە.
ت- سیاسەتمەدار بوە پۆستی وەزیر و بەرێوەبەری گشتی وەرگرتوە.
ث- شاعیر بوە چەند جارێک لەغوربەت و لەگۆڤاری گەلاوێژ شیعری نوسیوە.
- د.کەمال:-
أ- مێژوونوسە.
ب- لێکۆڵەرە.
ت- لەسەرەتای لاوێتی ئەندام بوە لەحیزبی شیوعی و بۆ ماوەی (1) ساڵیش بەشداری شۆرشی کوردی کردوە (1974 – 1975ز).
13. ڕۆژنامە و گۆڤار
- ئەمین زەکی نوسینەکانی لەرۆژنامە و گۆڤارەکانی (بانگی کوردستان، ژیانەوە، ژیان، ژین، گەلاوێژ، نزار) بڵاوکردوەتەوە.
- د.کەمال مەزهەر نوسینەکانی لەرۆژنامە و گۆڤارەکانی (الاهالی، ژین، هاوکاری، التآخی، العراق،... هتد).
14. بەرهەمەکانیان
- ئەمین زەکی بەرهەمەکانی پۆلێن ئەبن بۆ (3) بەش:
یەکەم: بەرهەمە سەربازییەکان سەرجەمیان بەزمانی تورکی نوسراون:
أ- الجيش العثمانی
ب- دراسة الحروب العثمانية
ت- کيف فقدنا العراق
ث- معارک و ووقائع ساحات القتال العثمانية فی الحرب العالمية
ج- الحروب و المعارک العراقية و أخطاؤنا
ح- معرکة طيسفون مع ذيل
خ- بغداد و حادث فقدها الاخير
د- مختصر تأريخ حرب العراق.
دوەم: بەرهەمە مێژوویەکان:
أ- خلاصەیەکی تآریخی کورد و کوردستان (دوو بەرگ).
ب- مشاهیر الکرد و الکردستان.
ت- تاریخی سلێمانی و وڵاتی.
سێێەم: بەرهەمەکانی دیکە
أ- محاسەبەی نیابەت.
ب- دوو تەقەلای بێ سود
- د.کەمال جگە لەوەرگێرانی (2) کتێبی و سەرپەرشتی سەدان نامەی ماستەر و دکتۆرا و هەڵسەنگاندنی بۆ دەیان کتێب کردوە، بەرهەمەکانیشی بەنزیکەی سەروو (30) کتێب دەبن و دابەش ئەبن بۆ چەند پۆلێک، ئەوانیش:-
یەکەم: مێژوو بەگشتی وەک کتێبەکانی (مێژوو، ئافرەت لەمێژودا، أضواء علی القضايا الدولية فی الشرق الاوسط... هتد).
دوەم: مێژوی کورد وەک کتێبەکانی (کوردستان لەساڵەکانی شەری یەکەمی جیهانیدا، چەند لاپەرەیەک لەمێژوی گەلی کورد (2 بەرگ)، مێژوی مەهاباد... هتد).
سێیەم: مێژوی عێراق وەک کتێبەکانی (چینی کرێکارانی عێراق، ثورة العشرين فی الاستشراق السوفيتی، صفحات من تأريخ العراق المعاصر... هتد).
چوارەم: مێژوی ئەوروپا وەک کتێبەکانی (رێنیسانس، میکاڤیلی و المیکاڤیللیە، موجز تآریخ اوروبا الحدیث... هتد).
15. کۆچی دوایی
- ئەمین زەکی لەساڵی (1948ز) کۆچی دوایی کرد و لەگردی سەیوان نێژراوە بەتەنیشت گۆری مستەفا پاشای یاموڵکی.
- د.کەمال لەژیاندا ماوە.
16. یەکتر بینینی د. کەمال مەزهەر و محەمەد ئەمین زەکی بەگ
د.کەمال مەزهەر لەدیدارێکدا لەگەڵ ڕۆژنامەی (ئاسۆ) کەلەژمارە (501)دا بڵاوبوەتەوە دەڵێت:
یەکێک لەوانەی کەمن هەمیشە ئاماژەی بۆ دەکەم و بەمامۆستای گەورەی خۆمی دادەنێم، خوالێخۆشبوو مامۆستا محەمەد ئەمین زەکی یە، هەروەها دەنوسێت کابرا پەکی کەوتبوو، چونکە بەمنداڵی دیبوم لەماڵی خۆۆیان لەگەڵ سانیحە خانی کچی مامۆستا ئەمین زەکی، پێم وا بێت لەپۆلی چوار یان پێنجی سەرەتایی بووم کەهاتین لە بەغدا دیمان پاش ئەوە بەماوەیەکی کورت کۆچی دوایی کرد.
17. خاڵی هاوبەش
د.جەبار قادری مێژوونوس لەمبارەیەوە دەڵێت ئەگەر شەرەفخانی بەتلیسی باوکی مێژوی کورد بێت، ئەگەر محەمەد ئەمین زەکی بەگ سەقافڵەی مێژونوسانی نوێی کورد بێت ئەوا دکتۆر کەمال بێ یەک و دوو ئەو زانا کوردەیە کەزانستی مێژوی لەلای خوێنەرانی هاوچەرخی کورد شیرین کرد و مێژوی گەلی کوردی لەچیرۆک و ئەفسانە و باس و خواسی میر و دەرەبەگەوە گواستەوە بۆ مێژوی هەموو کۆمەڵگەی کوردەواری.