تالیف: جمبد شكري ئاكرەیی
الطبعة الاولی – 2008
الناشر: دار سپیریز للطباعة والنشر
التسلسل - 273
مطبعة الحاج هاشم - اربیل

شارۆچکەیەکی باشووری کوردستانە. لەنێوان سێ چیادایە٬ خانووەکانی لەسەریەک بەداوێنی شاخەکاندا هەڵچوون. ئەمە دیمەنێکی جوان و سەرنجڕاکێشی بە شارەکە بەخشیوە.
ناوی #ئاکرێ# لە ئاگرەوە هاتووە کە لە پێش زاییندا موغێکی زەردەشتی لەوێ جێگیر بووە و ئاگری تێدا کردۆتەوە٬ ئیدی ناوی ئاگری - ئاکرێی بەسەردا بڕاوە. بە عەرەبی کردوویانە بە (عقرە) . دانیشتووانی نێزیکەی 10000 کەس دەبێت. ئەم شارە مەڵبەندی کوردە حەمیدییەکان بووە. ماوەیەکیش لەژێر دەسەڵاتی میرنشینی بادینان و پاشان میرنشینی #سۆران#دا بووە.=KTML_Photo_Begin=https://www.kurdipedia.org/files/relatedfiles/2009/1023/0003.JPG=KTML_Photo_Alt=ئاکرێ=KTML_Style=width:20%;height:20%;float:right;=KTML_Photo_Target_Link=https://www.kurdipedia.org/files/relatedfiles/2009/1023/0003.JPG=KTML_Photo_End=
شارێکی کۆن و مێژووییە و درووستکردنی دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی ئیمپراتۆرێتیی مادەکان - میدیا. ئاکرێ بەناوبانگە بە سرووشتی جوان و ڕازاوە و گەلێ درەختی میوە و باخ و باخاتی پڕ بەرهەمی هەیە. ئاکرێ سەر بە پارێزگای موسڵە و 95 کم دوورە لێوەی. ئەم دەڤەرە سێ ناوچەی هەیە کە (سوورچی٬ عەشایەری ئەلسەبعە و بیرە) ن. دانیشتووانی هەموو دەڤەرەکە نێزیکەی 50000 هەزار کەس دەبێت.[1]

باژێرۆکێ #ئاکرێ# کوو ب عەڕەبی عقرة و ب ئنگلیزی Akre یە ، ناڤێ وێ ئاگری بوویە و دگەل بوهرینا دەمان دە بوویە ئاکرێ.
دەڤەرەکە گرنگ ژ ئالێ کشتوکال و گەشتییاریا کوردستانێ یە و سەر ب پارێزگەها #دهوک#ێ یە، بەری ڕاپەرینا مەزنا ساڵا 1991ێ ئاکرێ سەر ب پارێزگەها میسل ئان کو نەینەوا بوویە لێ بەلێ پشتی ڤێ ڕیدانا گرنگ و دیروکی ژ ئالێ کارگێریڤە کەتیە سەر پارێزگەها دهوک، ئێک ژ دەڤەرێن کەڤنارێن کوردستانێ یە.
ئاکرێ دکەڤیتە باکوورێ ئیراقێ و ژ 3 ئالیانڤە کەتییە ناڤا 3 چیایان و ژ ئالێ ڕوژهەلات ڤە دگەل باژیرۆکێ #ئامێدی# هەڤ سنوورە و ژ ئالێ باشوور نیزی باژێرێ میسلێ یە، و ڕووبەرا دەڤەرا ئاکرێ 6،418 کیلومەتر دووجایە.
زورینا ڕونشتڤانێن ئاکرێ کوردن، لدیف سەرژمێرییا ساڵا 2010 ل ئیراقێ، ژمارا ڕونشتڤانێن ڤی باژێرۆکی گەهشتییە 23هزار کەسان کو ڕوژ ب ڕوژ بەرەڤ زێدەبوونێ دچت.
سەقایێ ئاکرێ بو چاندنا بەرهەمێن کشتوکالی وەکە (هژیر، ناروک، تری و زەیتون) گەلەکا هەژییە و ل دەمێ پێ گەهشتنا هژیران ساڵانە خەلکێن دەڤەرێن دن یێن کوردستانێ و ئیراقێ ب گشتی قەسدا ڤی باژیروکەی دکەن بو کرینا ڤی بەرهەمێ ناڤخوو یێ ب پیت و تام خوەش. هەروەسا برنج ئێک ژ بەرهەمێن دن یێن کشتوکالییە کو ناڤ بانگا خوە هەیە و ل کوردستانێ ب #برنجێ ئاکرێ# دهێتە ناسین.
دیروکا ئاکرێ دڤەگەڕێت بو 700 سال (پ.ز)، مێژووناس و کەسێن شارەزا دبوارێ دیرۆکێ دە دبێژن کو پاشا زیدێ زەردشتی ئێکەم دەسەلاتدار و بنیاتنەرێ ڤێ دەڤەرێ بوویە.
لدیڤ بەلگەهێن دیرۆکی ئاکرێ یان ئاگری لسەر دەستێ زەردەشتییان هاتییە بنیاتنان و خەلکێ دەڤەرێ زەردەشتی بووینە لێ بەلێ د ڤی دەمەی ئۆلێ سەرەکە یێ خەلکێ ئاکرێ ئایینێ ئیسلامێیە.
شوێنوارێن ئاینێ (زەردەشت و یەهوود و ئیسلام) ل ئاکرێ هەنە.
مزگەفتا مەزنا ئاکرێ ئێکە ژ کاڤنترین مزگەفتێن کوردستانێ کو پشتی ئێرشا ئیسلامێ بو ڤێ دەڤەرێ هاتیە بنیاتنان. د کتێبا حەمەوی کو نڤیسکارەکێ ب ناڤ بانگێ عەرەبییە ب ناڤێ (معجم البلدان) هاتییە کو ئاکرێ قەلاتەکە گرنگە و کەفتییە نابەینا 3چیایان و ڕونشتڤانێن وێ هەمی کوردن. ل سەردەمێ میرنشینێن کوردی، ئاکرێ سەر ب میرنشینا بەهدینان بوویە. ل ساڵا 1877 زایینی ئاکرێ بوویە قەزایەکە گرنگ ژبو دەسەلاتا عوسمانی.
کەلها ئاکرێ دکەڤیتە باکوورێ ڤی باژێرۆکەی کو 450 مەتر لسەر ئاستێ ئەردی یا بەرزە و 580 سال (پ.ز) هاتییە چێکرن. دناڤا کەلها ئاکرێ چار ستوون هەنە کو درێژییا هەر ئێک ژوان 100 مترە ل ناڤەراستا کەلهێ بەرەکە پان هەیە. لسەردەمێن جودا دە ئەڤ کەلهە بوویە جهێ پاشا و دەسەلاتدارێن دەڤەرێ.
د ئاکرێ دە وەکە تەڤایا دەڤەرێن دن کوردستانێ سەرێ ساڵا کوردی تێ پیروز کرن، لێ بەلێ ب ئالیەکی جودا. د دەما نێزیک بوونا نەوروزێ گروپەکە گەنجێن لێهاتی کو پێکتێن ژ زەڵام و ئافرەتان خوە ئامادە دکەن و ب گوڕیێن ئاگری ڤە دکەڤنە سەر چیایێن کەلێ و کەلەکەڤنێ کو دیمەنەکێ تایبەت ددەن ڤی باژیرۆکی و لبەر هەندێ ب پایتەختا نەوروزێ یا بەرنیاسە و ساڵانە خەلکەکێ زور ل کوردستانێ و دەرڤەیی کوردستانێ بو پیروز کرنا #نەوروز#ا کوردی قەسدا ئاکرێ دکەن.[1]

تیپی تۆپی پێی #یانەی وەرزشی ئاکرێ# ئەمساڵ 2024 بەشدارە لە یارییەکانی خولی نایابی یانەکانی کوردستان تیپەکە لەم وەرزە لە کۆی ئەنجامدانی 15 گەڕ لە خولەکە خاوەنی 27 خاڵە و هەشت بردنەوەی تۆمارکردووە لە دوای دەست لەکارکێشانەوەی ڕاهێنەری پێشووی یانەکەش، (هەژار سابیر) ی یاریدەدەری یانەکە تیپەکەی لە ئەستۆ گرتووە وەکوو ڕاهێنەر تیپەکەی بردۆتە قۆناغێکی باشتر و هیچ یارییەکی نەدۆڕاندووە و تیپەکەی کردۆتە یەکەمی کوردستان و سەرووی لیستی یانەکانی کوردستانی گرتووە، ئەم ڕاهێنەرە شەش یارییە تیپەکەی نەدۆڕاوە و سەرجەم یارییەکانی بردۆتەوە، ئەم ڕاهێنەرە هەفتە لە دوای هەفتە بە پاڵپشتی هاندەران و کارگێڕیی تیپەکە دەیەوێت ڕیکۆردی تازە لە خولی نایابی یانەکانی کوردستان تۆماربکات.لە کۆی ئەنجامدانی 13 یاری لە خولەکەش یانەکە تەنیا 3 یاری دۆڕاندووە ئەویش لەسەر دەستی ڕاهێنەری پێشوو بووە دوو یاریش یەکسان بوو، لە ئێستادا 2024 تیپەکە بە قۆناغێکی باش دەڕوات کارگێڕیی تیپەکە دەیەوێت ئەم ئاستە بەرزە بەردەوام بێت.
[1]

جهێ وێنەی: #ئاکرێ#
ساڵا گرتنا وێنەییدا: 1910
کەسایەتیێن دناڤا وێنەی: نەدیار
ناڤێ وێنەگری/ێ: نەدیار. [1]

چاڤکانیێ وێنەی: سەلیم سدیق [1]

شوێن: #ئاکرێ#
ساڵی گیرانی وێنەکە: 1910
کەسایەتییەکانی ناو وێنەکە: (نەناسراو)
ناوی وێنەگر: (نەناسراو)[1]

شوێن: #ئاکرێ#
ساڵی گیرانی وێنەکە: 1933
کەسایەتییەکانی ناو وێنەکە: (نەناسراو)
ناوی وێنەگر: (نەناسراو)
سەرچاوەی وێنە: سەلیم سدیق[1]

شوێن: #ئاکرێ#
ساڵی گیرانی وێنەکە: 1904
فۆتۆگرافەر: مارک سایکس
[1]

[1]