ژەنەو ئۆساو گوڵپی
نویستەی: #د. ناجح گوڵپی#
چی باسو ژەنېنە پەوکای نامې گوڵپیم واتە، چوون خەڵکو گوڵپی فرە هەرمانکەرو ڕەنجدەر بېیەن، ئڼا گرڎو ژەناو هۆرامانی ئی خاسیەتشا هەن. هەرپاسە مەبەستم ئانەن، هەکە بەراوردې بکەرو پەی هەرمان و کارو چالاکی ژەنې ئۆسانە و بەراوردش بکەرمې بە ئیسەی، شۊنیرە مەبەستم هیچ نېیەن تەنیا بەروستەی مەینەت و ڕەنجو ئۆسای گرڎیما بېیەن بە ژەنایچەو کە لۊسێوەی فرە قورسەشا هۊرگېرتېنە چەنی هامژیوەکاشا و زاڕۊڵەکاشا. با ڕەنجو کوشای ژەنا بوزمې وەروچەما.
یوەم: دماگەلە. ژەنەو ئۆسای بە گەل لوێنێ دماگەلە، گەلەبېرې، مەی دۊشای-بزدوشتەی، گاو دوشتەی-گاوەلەبېرې، هەرپاسە یانەیچەنە ئی هەرمانې کریێنە. دماو ئانەی شوتەکەش ئاردەنوە یانە، پەرزنانش. وستەنش سەرو ئایېری، بڕێش پەی هەڵیزژەنتەی و دۊی، دماتەر کەرې و ڕوەن، بڕێچش پەی واردەی ڕوانەی، کە بە جیا گرینانش. کەرې وەشە بییە، دماتەر مەکەرۊش بە ڕوەن، خیگەنە هۊرش مەگېرۊ. دەی کۊششې بدە تفی پەیدا بکەرە و بگرینەشا پەی ئانەی دوشاو تفات بۊنە پەی تېکەڵو ڕوەنەکەی. خەڵکو هۆرامانی ئۆسا تامو چاشتېشا تەنیا ڕوەنی وېمانە بېیەن.
دوەم: شەلەمینە و دانەدوە. جە بەرهەم وگەلەکەی، دۊ، دوینە وەشە مەکەریۊ. ئیجا هەردوی گەنمېشا گەرەکېنې، گەنمې پاک مەشۊرانېوە هانەنە، یانی ژەنی مەشۊراشاوە، مەکواشا بەهارە، وڵۊشە پەی هەردوی ئاماڎە مەکەران، مەگریناش، مەکەراش سەرە، وشکە مەبۊ هۊرش مەگیران، پەی واردەی و چاشتې بەکارئاومێنې.
یەرەم: گەنم شتەیوە. پەی هاردا و پەی شەلەمین و داندوې و گەنمڵەینې و ساوەری و پەتڵەی، ئینې ئۆسا گرڎ هەرمان و کارو ژەنې بېنې.
چوارەم: نان و چاشتکەرڎەی. نان پەتەی، نان نیایرەی پەی گرڎو ئەندامانو یانەی، حاجەت و هەوەڕ شتەی. جل شتەی گرڎو یانەی.
پەنجەم: پاک کەرڎەی حەوشە و بەرو بانی، تاکو بېیاۊو لاو گەوڕماڵای و کەلەو ئاژەڵی پشقەڵ متەی و سەورۊ متەی و سڕەکەندەی. تاکو بېیاوۊ لاو گەنەکوشتەی و گەنە تەقنای پۆ ئاژەڵیوە. گجار کناچڵې گولانېچ کەرېنې لاو وەرگەلې.
ششەم: هەرمانەو ڕېستەی پەژمی و بەرگنی و مەرەزی. لەتەرەڕېستەی. ئی ڕېسە بەکار ئې پەی وەشکەرڎەی جاجمی، مەوجې، گڵېمې. گۊرەوې، پوزەوانې، کلېتې، تاکو خایتێ لفکەو وېشتەی بە بەنی پەژمین چنې، ئتر با وەرېسە بمدرۊ کە جە بەنی ڕېسیای وەشەکریێنە. پەژمەکەی شۊرې پەی نمەدی و فەرەنجی ئامادەکریې. پەژم پەی دلې لیفی جاجمی. هەرمانەو ڕېسمانی بە گرڎو جۊرکاشەوە هەرمانە ژەنې بیېنە، چوون هەرمانێوەی وردەنە و سەلېقەی ژیرانە و ئارامیش گەرەکەن. باوڕکەردې ژەنی بې لوې پەی چۊکڵاو کەشی. لوې پەی تەپاڵە ئاردەی پەی سوچنای، سەورۊ کۊکەرېوە کاتو گاوەلە بېرېنە و تەپاڵې پەچې. لوې گزی دەشتو دەری ئارې پەی گزیدای یانەی.
حەوتەم: ژەنی سەربارو ئینەی گرڎی، هەرمانەو زاڕۊڵە بییەی، زاڕۊڵە وینای، وەیکەرڎەی و پەروەردەکەرڎەی زاڕۊڵەکاش گېرې گەردەن. پاکو تەمیزی کەرڎەی زاڕۊڵا، شۊتدای زاڕۊڵا و ئاراستەکەرڎەی بنەیانەکەیشا لاو ژەنېوە مەیسەربې. ژەنی بنەڕەتو یانەی و بنەیانەی بې، شیرازەو یانەی بې نازې تېک بشۊ.
هەشتەم: ڕۊگنارگېرتەی، دماو ڕنیەی و کۊکەرڎەی هەنارەکا، ئارېنېوە کۊگا و ژەنی تەکنېنېشارەو ئاوەکې گېرېنې و کەرېنېش ڕۊگنار.
ئینې کەواتېما مەبەست ئانە نېیەن کە پیا هیچ هەرمانېش نەبیېنە، گېرە پیا هەرمانې فرە قورسېش کەردېنې. ئتر ژیوای پاسە هەماسەنگ کریان کە ژەنی و پیا پېوەرە هەرمانە بکەران، هەرکامشا بەپاو تاوای و گونجېیاتی وېشا هەرمانەکېشا پۊڕنێنە.
جا ئیسە ژیوا ئاسان بېیەن، بۊنەو وەڵېکەوتەی زانشتیوە فرێوە چی هەرمانا بە کاتی کەم و هازەی کەمتەرە مەکریانې و ژەنی کەمەێوە وچانیشا دێنە چەمو ئۆساینە. ئیسە ونارای و ژیوای فاڕیایش ئامان ملرە، فرەو ئا چېوا کە بە دەس و ماساوڵەکاو لاشەی کریېنې ئیسە جە ڕاو دەسینەیوە مەکریانې کە ئانزان هیچ هازێوە بەکارنمارۊنە چەمو ئۆساینە. پەی نموونەی ئیسە هەڵیزژەنتەی بە هەڵیزەی کارەباییەنە وېش مژەنۊش. گزیدای بە گزی کارەبایین، جلشتەی و حاجەت شتەی بە جلشۊر و قاپشۊری کارەباین، یانی چارەکېو ئۆسای نمەمانیەی. هەمان کاتیچنە ئیسە ژەنی دکتۊرە و مامۊسانە، ماشین مەخۊڕۊ وەنە، فڕۊکە مەخڕۊوەنە، یانی ویارە زانشتیەکانە بەشدارەنە، چەنی وەڵېکەوتەی کۊمەڵی ئاڎیچە وەڵېکەوتېنە بەشداری بکارش هەن. ژەنی ئیسە خوتای چاشتخانەی و چەیەخانەی و دوکانی و چېو ورەتەینە پېسەو پیای بەشدارەن دلېو گرڎو چالاکیەکانو فیسپەینە. واتێوە هەنە ماچۊ ژەنی نیمەو کومەڵینە. فرەفرە ڕاسەنە ئەڎاو کۊمەڵینە، ئەڎاو مەردمینە. دما چەنای ماچمې ژیوای بې ژەنې مەمندرۊ و مەگەنۊ و مەمرۊ.[1]